INNOWACYJNE ZARZĄDZANIE W POLSKIEJ SZKOLE
WSAiB
dr Radosław Stojek
Gdynia 02/02/2017
r.stojek@kadra.wsaib.pl
Wyzwania stojące przed nowoczesną edukacją
GLOBALIZACJA,
POWSZECHNA MIGRACJA ZAROBKOWA
POTRZEBA KSZTAŁCENIA USTAWICZNEGO
ZMIANY TECHNOLOGICZNE
MIĘDZYNARODOWE ZMIANY SKŁADU DEMOGRAFICZNEGO SIŁY ROBOCZEJ
ROZWÓJ TECHNIK MASOWEJ KOMUNIKACJI
ATOMIZACJA SPOŁECZEŃSTWA
LIBERALIZM I UNIFIKACJA KULTUR LOKALNYCH
Czy tradycyjna polska szkoła może stać się zatem szkoła innowacyjną?
TAK
AKTYWNE POSZUKIWANIE PRZEZ DYREKTORA I NAUCZYCIELI INFORMACJI O
OTACZAJĄCYM ŚWIECIE ORAZ OTWARTOŚĆ NA TAKIE INFORMACJE
WZAJEMNA KOMUNIKACJA I SZACUNEK MIĘDZY DYREKTOREM A POZOSTAŁYMI
PRACOWNIKAMI
ODWAGA I ZAANGAŻOWANIE W ORGANIZACJĘ I JEJ CELE
Organizacja ucząca się …
Przekształcenie szkoły w organizację uczącą się wymaga zmiany nastawienia osób nadzorujących jej pracę
Zmiana ta polega na przejściu od kierowania i kontroli do współtworzenia
warunków, które sprzyjają rozwojowi autonomii szkoły.
Miejsce innowacji w rozwoju szkoły
Z. Pietrasiński. Innowacje to: zmiany celowo wprowadzane przez człowieka lub zaprojektowane
przezeń układy cybernetyczne, które polegają na zastępowaniu dotychczasowych stanów rzeczy
innymi, ocenianymi dodatnio w świetle określonych kryteriów i składających się w sumie na postęp.
W. Okoń. Definiuje innowację jako zmianę struktury systemu szkolnego, jako całości lub struktury
ważnych jego składników, mającą na celu wprowadzenie ulepszeń o charakterze wymiernym. Zmiany
te mogą dotyczyć zarówno władz oświatowych czy ustroju szkolnego, jak i programów nauczania,
pracy nauczycieli oraz uczniów.
Miejsce innowacji w rozwoju szkoły
Innowacja pedagogiczna to nowatorskie rozwiązania programowe,
organizacyjne lub metodyczne, mające na celu poprawę jakości pracy szkoły.
Rozporządzenie MENIS z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków
prowadzenia działalności innowacyjnej i eksperymentalnej przez publiczne
szkoły i placówki definiuje, czym jest innowacja pedagogiczna, oraz dzieli
innowacje na trzy grupy: programowe, organizacyjne i metodyczne.
Miejsce innowacji w rozwoju szkoły
Najczęściej wyróżnia się trzy główne rodzaje innowacji nauczyciela:
• usprawnienia - są najprostszą formą innowacji; dotyczą działań
powtarzających się i polegają na zwiększeniu ich sprawności,
skuteczności i efektywności w zakresie organizacji pracy, metod i technik.
• modernizacje - obejmują zmiany dotyczące sposobów działania i
organizacji, polegają na unowocześnianiu i uatrakcyjnianiu nauczania i
wychowania.
• nowatorstwo to rodzaj najbardziej złożonej działalności innowacyjnej
nauczyciela, opartej na jego inicjatywie i twórczości; polega na
samodzielnym opracowaniu projektu zmian i jego skutecznym
realizowaniu
Miejsce innowacji w rozwoju szkoły
Dla zaistnienia całościowego rozwoju niezwykle ważny jest rozwój osobowy
oraz zawodowy dyrektorów, nauczycieli, pracowników administracyjnych, a
także szkoły - jako określonej całości. Tam, gdzie ludzie nie doskonalą się,
brakuje sprzyjającego klimatu dla rozwoju instytucji, którą tworzą. I odwrotnie.
Do głównych celów rozwoju szkoły należą: tworzenie klimatu, który sprzyja
rozwiązywaniu problemów, oraz atmosfery zaufania wśród
pracowników, poprawa i wzrost efektywności pracy szkoły,
kształtowanie postawy gotowości do wprowadzania zmian.
Miejsce innowacji w rozwoju szkoły
Rozwój szkoły uwarunkowany jest wieloma czynnikami, do których można
zaliczyć:
• określenie aktualnych problemów;
• wytworzenie motywacji do wprowadzanie zmian;
• poszukiwanie sposobów rozwiązywania tych problemów;
• zaplanowanie działań;
• dokonywanie obserwacji i zmian;
• ocenę wprowadzonej zmiany i dalszych prognoz.
Miejsce innowacji w rozwoju szkoły
Innowacje organizacyjne zaliczane są do najważniejszych czynników rozwoju
szkoły. Dotyczą one m. in.: poprawy organizacji pracy, stanu
bezpieczeństwa i higieny pracy, zmiany systemu kontroli, szkoleń,
rozwoju kadr oraz usprawnienia koordynacji i kooperacji działań z
innymi instytucjami.
Zarządzanie szkoła a innowacyjność
Dyrektor szkoły powinien:
• własnym przykładem zachęcać do innwoacyjności (dzieląc się z
nauczycielami własnymi dylematami oraz przedstawiając im włąsne
osiągnięcia);
• umiejętnie zarządzać procesem zmian;
• wskazywać pozytywne strony wprowadzania zmian;
• eliminować wszelkie bariery innowacyjności;
• stwarzać odpowiednie warunki do pracy i umożłiwiać pracownikom rozwój;
• włączać wszystkich pracowników w proces wprowadzania zmian;
• zwracać uwagę na wszelkie sugestie i pomysły pracowników;
• organizować grupowe spotkania dyskusyjne;
• wspierać autonomię nauczyciela;
• poszukiwać i zatrudniać młodych i twórczych pracowników;
• rozdzielać zadania wg możliwości nauczycieli;
• tolerować niepowodzenia;
• wyrażać uznanie dla pracowników, którzy odnoszą sukcesy.
Zarządzanie szkoła a innowacyjność
Jeżeli atutem szkoły ma stać się innowacyjność, to placówka taka powinna kłaść nacisk
na poszukiwanie i rozwijanie talentów. Związane jest to z całym szeregiem działań,
począwszy od opracowania metod i technik rekrutacji oraz selekcji pracowników, przez
wdrażanie ich do pracy, procesu szkoleń i doskonalenia, aż po konstruowanie systemu
wynagradzania i zwolnień pracowników.
Organ prowadzący szkołę powinien również dostrzegać celowość innowacyjności w
placówce oświatowej. W skrajnych sytuacjach, kiedy mamy do czynienia z biernymi
dyrektorami, którzy niechętni są jakimkolwiek zmianom, organ prowadzący powinien
interweniować i zwalniać takich ludzi ze stanowisk.
Aby szkoły mogły wprowadzać innowacje oraz lepiej dostosowywać się do potrzeb
rynku edukacyjnego i zmieniającego się otoczenia, konieczna jest ich otwartość na
zmiany. Wiąże się to jednak z pokonywaniem licznych barier, jakie szkoły napotykają na
swej drodze. Zaliczyć do nich można przeszkody o charakterze prawnym, finansowym,
biurokratycznym i psychospołecznym.
Zarządzanie szkoła a innowacyjność
Do barier o charakterze psychospołecznym zalicza się: obawę pracowników przed
utratą dotychczasowego bezpieczeństwa, brak zrozumienia dla potrzeby
innowacyjności, obawę przed popełnieniem błędu, a w przypadku dyrektora brak zdolności twórczego myślenia oraz umiejętności organizacyjnych.
Wymienione bariery utrudniają zarządzanie i wprowadzanie innowacji, a przez to
osłabiają efekty planowanych przeobrażeń. Opór szkoły wobec zmian tkwi głównie w
cechach psychologicznych pracowników oraz we wzajemnych interakcjach pomiędzy
współpracującymi.
Uwarunkowania innowacyjności
Styl zarządzania zasobami ludzkimi.
System motywacyjny skierowany do nauczycieli.
Koncentracja włądzy w organizacji.
Uwarunkowania innowacyjności
Czynniki warunkujące innowacyjność:
związane z osobowością dyrektora: kreatywność, otwartośc na działania
innowacyjne, chęć wyróżnienia się, zdolności organizacyjne.
związane z doświadczeniem dyrektora: wykształcenie w danej dziedzinie,
znajomość języków obcych, umiejętności zawodowe, przebieg pracy,
doświadczenie w kierowaniu placówką oświatową, umiejętności organizacyjne
i pracy z ludźmi.
związane z personelem szkoły: wykształcona, ambitna kadra, poczucie wspólnoty
interesów, swoboda twórczych działań, sprzyjająca atmosfera pracy,
pozytywna ocena osoby dyrektora, usprawnienie systemu informacji
pedagogicznej - w tym informacji o innowacjach wprowadzanych przez
nauczycieli, właściwa organizacja - motywująca do działalności innowacyjnej,
ogólne warunki pracy i płacy.
Uwarunkowania innowacyjności
Czynniki warunkujące innowacyjność:
związane z bezpośrednim otoczeniem: pomoc szkole i świadczenia materialne ze
strony otoczenia, współpraca i wzajemna pomoc szkół, kooperacja z władzami
samorządowymi, możliwość kontaktu z uczelniami i instytucjami naukowobadawczymi, opieka i pomoc z ich strony.
Uwagi końcowe
Współczesna szkoła musi stawać się organizacją innowacyjną, otwartą na wszelkie
nowości, postrzegającą problemy z różnych perspektyw, wrażliwą na sygnały i wyzwania rynku edukacyjnego oraz gotową do wprowadzenia u siebie różnych zmian.
Musi więc rozwijać własną innowacyjność, zapewniając profesjonalne zarządzanie i tworząc atrakcyjne warunki dla ludzi, którzy wykazują chęć do zmieniania
rzeczywistości.
Wysoka jakość systemu edukacji może być zapewniona jedynie wtedy, kiedy system ten
będzie odpowiednio zarządzany. W gospodarce opartej na wiedzy kluczem do sukcesu
jest innowacyjność.
Polska oświata potrzebuje nie tylko dobrych nauczycieli, lecz także innowacyjnych
programów doskonalenia zawodowego dla wszystkich pracowników oświaty, dobrze
zmotywowanych i przygotowanych do pełnienia roli przywódczej menedżerów oświaty.
