Opieka nad pacjentem po zawale: Rola pielęgniarki - Studium przypadku

SZKOŁA WYŻSZA im. PAWŁA WŁODKOWICA
w PŁOCKU
Kierunek studiów Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna
Imię i Nazwisko
Nr albumu
Opieka nad pacjentem po przebytym zawale mięśnia sercowego.
Rola pielęgniarki. Studium przypadku
Praca dyplomowa wykonana pod
kierunkiem
dr Iwony Mazurkiewicz- Krajewskiej
w celu uzyskania tytułu magistra
Pracę przyjmuję .................................................................
data i podpis Promotora
PŁOCK 2025
1
Spis treści
Streszczenie…………………………………………………………………………………..3
Wstęp…………………………………………………………………………………………4
Rozdział I. Charakterystyka zawału mięśnia sercowego i jego konsekwencje zdrowotne…..6
1.1. Historia chorób serca…………………………………………………………………….6
1.2.Przyczyny i mechanizmy powstawania zawału mięśnia sercowego……………………..9
1.3. Epidemiologia zawału serca…………………………………………………………….11
1.4.Objawy i diagnozowanie zawału mięśnia sercowego…………………………………...13
1.5.Skutki zdrowotne i powikłania po zawale……………………………………………….15
1.6.Proces rehabilitacji i powrót do zdrowia po zawale……………………………………..16
Rozdział II. Rola i zadania pielęgniarki w opiece nad pacjentem po zawale mięśnia
Sercowego……………………………………………………………………...19
2.1.Rola pielęgniarki w ocenie stanu pacjenta i monitorowaniu jego parametrów………….19
2.2.Pielęgniarskie aspekty edukacji pacjenta i jego rodziny………………………………...21
2.3.Wsparcie emocjonalne i psychologiczne w opiece nad pacjentem po zawale…………..23
2.4.Pielęgniarska opieka nad pacjentem w kontekście zapobiegania nawrotom……………25
Rozdział III. Metodologia badań własnych………………………………………………… 28
3.1.Przedmiot i cel badań……………………………………………………………………28
3.2.Problemy badawcze……………………………………………………………………..28
3.3.Metody, techniki i narzędzia badawcze…………………………………………………29
3.4.Organizacja i przebieg badań……………………………………………………………30
Rozdział IV. Rola i zadania pielęgniarki w opiece nad pacjentem po zawale mięśnia
sercowego w świetle badań własnych……………………………………………………….32
4.1.Dane ogólne pacjenta …………………………………………………………………...32
4.2.Plan opieki pielęgniarskiej………………………………………………………………32
4.2.1.Diagnozy pielęgniarskie……………………………………………………………….32
4.2.2.Cele opieki krótko- i długoterminowe…………………………………………………33
4.2.3.Interwencje pielęgniarskie……………………………………………………………..33
4.2.4.Ocena skuteczności działań……………………………………………………………34
4.3. Wnioski…………………………………………………………………………………35
Zakończenie………………………………………………………………………………...37
Bibliografia………………………………………………………………………………….38
2
Słowa kluczowe : zawał mięśnia sercowego, opieka pielęgniarska, rehabilitacja kardiologiczna,
edukacja pacjenta, profilaktyka wtórna, Pani K – studium przypadku, monitorowanie stanu
zdrowia, wsparcie emocjonalne
Streszczenie
Zawał mięśnia sercowego to jedna z głównych przyczyn zgonów na świecie,
wymagająca kompleksowej i interdyscyplinarnej opieki, w której pielęgniarka odgrywa
kluczową rolę. Celem pracy było przedstawienie zadań pielęgniarki w opiece nad pacjentem po
zawale serca, ze szczególnym uwzględnieniem aspektów edukacyjnych, emocjonalnych i
rehabilitacyjnych. Studium przypadku Pani K – 62-letniej pacjentki po przebytym zawale
ściany dolnej mięśnia sercowego – pozwoliło ukazać praktyczne zastosowanie wiedzy
teoretycznej w codziennej pracy pielęgniarki. Opisano działania związane z monitorowaniem
stanu zdrowia, współpracą z zespołem terapeutycznym, motywowaniem do zmiany stylu życia
oraz wsparciem psychicznym pacjentki. Zwrócono również uwagę na znaczenie ciągłości
opieki i profilaktyki wtórnej w zapobieganiu kolejnym incydentom sercowo-naczyniowym.
Keywords: myocardial infarction, nursing care, cardiac rehabilitation, patient education,
secondary prevention, Mrs. K – case study, health monitoring, emotional support
Abstract
Myocardial infarction is one of the leading causes of death in the world, requiring
comprehensive and interdisciplinary care, in which the nurse plays a key role. The aim of the
work was to present the tasks of a nurse in the care of a patient after a heart attack, with
particular emphasis on educational, emotional and rehabilitation aspects. The case study of Mrs.
K – a 62-year-old patient after a myocardial infarction of the inferior wall of the myocardium
– allowed to show the practical application of theoretical knowledge in the daily work of a
nurse. Activities related to health monitoring, cooperation with the therapeutic team, motivating
to change lifestyle and psychological support for the patient were described. Attention was also
drawn to the importance of continuity of care and secondary prevention in preventing further
cardiovascular incidents.
3
Wstęp
Stały wzrost zapadalności na zawał serca i przesunięcie tej zapadalności do coraz
młodszych grup wieku zarówno u mężczyzn, jak i u kobiet stwarza pilną potrzebę doskonalenia
metod wykrywania osób z ryzykiem zawału i intensyfikacji działania prewencyjnego. Również
w stosunku do chorych po zawale serca należy jak najwcześniej ustalić model właściwego trybu
życia w przyszłości. Rehabilitację chorych z zawałem serca winno się rozpoczynać już w czasie
ich pobytu w szpitalu, a po odbyciu kuracji sanatoryjnej kontynuować ją konsekwentnie w
warunkach domowych pod nadzorem lekarza domowego lub, po powrocie do pracy, przy
współudziale lekarza zakładowego. Dlatego dzisiejsze poglądy na prewencję i rehabilitację
chorych z zawałem serca i możliwości w tej dziedzinie powinny być znane nie tylko lekarzom
w miejscowościach kuracyjnych i ośrodkach rehabilitacyjnych, ale również lekarzom pracującym w klinikach, ogólnie praktykującym, a także działającym w orzecznictwie, zwłaszcza
wobec dokonania się znacznych zmian w tej dziedzinie.
Zawał mięśnia sercowego (MI) to podstawowa przyczyna hospitalizacji jak i zgonów
na świecie. Jest to stan jaki potrzebuje szybkiej interwencji medycznej a także długoterminowej
opieki, by nie dopuścić do powikłań i polepszenia jakość życia pacjenta. Rola pielęgniarki w
opiece nad pacjentem po zawale serca jest bardzo ważna, obejmuje pomoc na etapie ostrej
choroby, a także edukację zdrowotną jak i pomoc w powrocie do codziennej aktywności.
Na wybór tego tematu wpłynęła zwiększająca się ilość przypadków choroby
niedokrwiennej serca jak i potrzeba zaakcentowania funkcji personelu pielęgniarskiego w
opiece kardiologicznej. Pielęgniarka pełni bardzo ważną funkcję w kontrolowaniu stanu
pacjenta, wprowadzaniu zaleceń lekarskich, prowadzeniu rehabilitacji kardiologicznej jak i
edukacji pacjenta i jego rodziny. Efektywna opieka pielęgniarska może ograniczyć ryzyko
powtórnego zawału jak i polepszyć wyniki leczenia.
Cel pracy stanowi analiza roli pielęgniarki w opiece nad pacjentem po zawale mięśnia
sercowego na przykładzie studium przypadku. Celem pracy jest :
1.Zaprezentowanie znaczenia kompleksowej opieki pielęgniarskiej w procesie leczenia i
rehabilitacji pacjenta po zawale serca.
2.Omówienie podstawowych interwencji pielęgniarskich, jakie oddziałują na polepszenie
stanu zdrowia pacjenta oraz jego wdrożenie do nowej sytuacji życiowej.
3.Zaakcentowanie roli pielęgniarki w edukacji zdrowotnej pacjenta jak i profilaktyce wtórnej
choroby niedokrwiennej serca.
4
4.Analiza oddziaływania wsparcia pielęgniarskiego na jakość życia pacjenta po przebytym
zawale serca.
5.Wykorzystanie wiedzy teoretycznej w praktyce klinicznej przez omówienie konkretnego
przypadku pacjenta i zaprezentowanie efektywnych metod postępowania.
Realizacja tych celów umożliwi lepsze zrozumienie wyzwań, przed jakimi stoją
pacjenci po zawale serca jak i podkreślenie najlepszych praktyk w opiece pielęgniarskiej nad
tą grupą chorych.
5
Rozdział I. Charakterystyka zawału mięśnia sercowego i jego
konsekwencje zdrowotne
1.1.Historia chorób serca
Idea prewencji wyłania się w wyraźnych zarysach już w nauce o państwie Platona.
Według Platona zadania lekarskie są trojakie i obejmują:
1) podnoszenie stanu zdrowotności,
2) ochronę zdrowia przed chorobami i
3) leczenie chorób.
Szczególnie interesujący i charakterystyczny dla polityka Platona jest fakt, że
podnoszenie i pielęgnowanie stanu zdrowia zajmuje u niego pierwsze miejsce. Wiekiem, w
którym lekarze byli w zdecydowany sposób nastawieni na prewencję, był wiek oświecenia.
Zwracano wówczas uwagę ludzi, że sami są odpowiedzialni za swoje zdrowie i życie, miano
jasną koncepcję wychowywania w duchu rozumienia potrzeb zdrowotnych i w sprawach tych
zwracano się nie tylko do lekarzy, lecz do całego społeczeństwa — dzieci, dorosłych i
określonych grup zawodowych. Przykładem było wydane przez Hufelanda dzieło
„Makrobiotyka. czyli sztuka przedłużania życia, które ukazało się w 1798 roku. Było ono
szeroko rozpowszechnione i znalazło uznanie w całej Europie [1].
Opublikowane już o 80 lat wcześniej przez Fridericha Hoffmanna z Halle w
Magdeburgi i dzieło było pierwszą znaną i napisaną w języku niemieckim pozycją obejmującą
obszernie teorię i praktykę prewencji oraz rehabilitacji. W swoim dziewięcioczęściowym
traktacie, wydawanym w latach 1715 —1728, pt. „Gruntowne wskazówki, jak człowiek przez
przykładny sposób życia może uchronić się przed wczesną śmiercią i wszelkimi rodzajami
chorób’’ donosi on szczegółowo o stosowaniu dla zachowania zdrowia kąpieli leczniczych,
kuracji pitnych, dietetyki, ruchu.
Przekształcanie się miejscowości kuracyjnych i kąpielowych w medyczne centra
prewencji i rehabilitacji przewlekle chorych ma długą historię. Miejscowości, w których
znajdowały się gorące źródła i źródła mineralne, już w starożytności były wykorzystywane do
leczenia przewlekłych chorób. Wiele z tych źródeł uchodziło wówczas za święte, a więc
posiadające moc uzdrawiania. W naszej szerokości geograficznej wiadomości o pierwszych
kuracjach kąpielowych pochodzą z wczesnego średniowiecza. Wzmianki o wyjazdach książąt
do źródeł mineralnych pojawiły się w 14 wieku. W następnym stuleciu już i mieszczaństwo
udawało się tam na kurację [2]
6
Leczenie chorób przewlekłych w miejscowościach zdrojowych oparty na naukowych
podstawach rozwój prewencji i rehabilitacji kardiologicznej ma oczywiście niezbyt długą
historię. Licząca 2000 lat teoria o znajdujących się w organizmie czterech sokach i ich wpływie
na stan zdrowia człowieka, jak i przyrodniczo-filozoficzne spekulacje medycyny okresu
romantyzmu zostały oddzielone od opartej na naukowych podstawach medycyny dopiero w
połowie ubiegłego stulecia. Rzucone przez Virchowa przed 100 laty wezwanie do naukowego
rozpatrywania i dokładnego definiowania pojęcia choroby oraz stosowania naukowych metod
postępowania — dla nas dzisiaj tak oczywiste, bo gwarantujące skuteczność działań
leczniczych — zostało uznane dopiero po upływie dziesięcioleci. W drugim, opublikowanym
w 1853 -roku, wydaniu pracy dr Bodę, fizyka i lekarza zdrojowego w Nauheim pt. „Nauheim,
jego naturalne ciepłe solanki i ich działanie“, brak jest wzmianki o wskazaniach do leczenia
zdrojowego chorób serca. Zresztą jeszcze w połowie ubiegłego wieku stosowanie wszelkiego
rodzaju kuracji kąpielowych u chorych na serce uchodziło za przeciwwskazane i wręcz
niebezpieczne [3].
Jest to zrozumiale, jeżeli uwzględnić, że w tym okresie czasu wiedza na temat chorób
serca i układu krążenia była jeszcze w powijakach i najczęściej rozpoznawano tylko ciężką
postać niewydolności krążenia, tak zwaną „puchlinę wodną". To stadium choroby serca stanowi
i dzisiaj zresztą przeciwwskazanie do balneo- i kinezyterapii. Powołany w 1857 roku na
stanowisko lekarza zdrojowego w Nauheim profesor uniwersytetu w Magdeburgu dr Beneke
opisał, jako pierwszy, w roku 1859, że ciepłe solanki w Nauheim wpływają korzystnie nie tylko
na reumatyzm, ale również na współistniejące choroby serca. Stwierdził on, że kąpiele „w
niemałej liczbie przypadków uspokajają pracę serca i poprawiają krążenie". Dzięki
opublikowanej przez niego w 1872 roku pracy „O leczeniu reumatyzmu i związanych z nim
chorób serca” Nauheim stało się w Niemczech miejscowością kuracyjną dobrze znaną chorym
na serce. W istocie nie znał on jeszcze roli kwasu węglowego i jego wpływu na układ krążenia
i wobec takiego stanu rzeczy za główny, działający leczniczo czynnik przyjmował obecność w
solankach soli mineralnych. Znaczenie kwasu węglowego w balneoterapii chorób serca i układu
krążenia wykazali dopiero jego następcy. Szczególne zasługi w ugruntowaniu podstaw
naukowych tych zjawisk zyskali sobie w Nauheim bracia Schott; Groedel z synami, Wachter,
Weber, Ott i Hentschel [4]
Aktywna kinezyterapia, która w sposób wzrastający zdobywała dzisiejszą pozycję w
prewencji i rehabilitacji chorób serca i układu krążenia była praktykowana i opisana już przez
Oertela w ubiegłym stuleciu, a na początku wieku dwudziestego przez Augusta i Teodora
Schotia, lekarzy z Nauheim. W pracy „Ogólne zasady leczenia chorób układu krążenia" z 1891
7
roku Oertel podał szczegółowe zasady żywienia, zwrócił uwagę na znaczenie aktywności
fizycznej (spacery po terenach równinnych i pagórkowatych), jak również na znaczenie
indywidualnie dozowanej gimnastyki i pracy na ergometrze wprawianym w' ruch ręcznie.
Dozowanie wysiłku w kilogramometrach — umożliwiał wówTczas ergostat polecany przez
Gdrtnera w 1887 roku do celów’ leczniczych (ryc. 2).
Społeczno-medyczne znaczenie prewencji i rehabilitacji w chorobach serca i układu
krążenia zostało docenione w pełni dopiero w’ ostatnich dziesiątkach lat. W podstawowej pracy
z zakresu medycyny społecznej — „Patologii społecznej" Grotjana, której ostatnie wydanie
ukazało się w 1923 roku — zaledwie wspomniano o chorobach serca i układu krążenia, choć
częstość występowania i znaczenie chorób sercowo-naczyniowych były dobrze znane już na
przełomie stulecia. W piśmiennictwie medycznym pojawiły się wtedy liczne prace dotyczące
miażdżycy, zaburzeń krążenia mózgowego i obwodowego, nadciśnienia i niewydolności
krążenia. Jednakże, ze społecznego i lekarskiego punktu widzenia większe znaczenie miały
szeroko wówczas rozpowszechnione choroby zakaźne, a przede wszystkim gruźlica. Ponadto
brak było doświadczenia i możliwości wczesnego wykrywania chorób serca i naczyń. Dopiero
szeroko za- I rojone, wszechstronne badania epidemiologiczne ostatniego dwudziestolecia
wykazały związek pomiędzy stosunkami społecznymi i sposobem życia z jednej, a częstością
występowania i rodzajem chorób serca i układu krążenia z drugiej strony, dając w ten sposób
pod- .lawy dla głęboko rozumianej profilaktyki [5].
Już Bismarkowskie ustawy chorobowe i wypadkowe z 1883 lub z 1884 roku
przewidywały udzielanie bezpłatnej pomocy lekarskiej, choć w różnym zakresie i z innych
motywów. W ramach ustawy o rentach inwalidzkich i starczych z 1889 roku ustalono w dwa
lata później, że ubezpieczenie inwalidzkie winno także obejmować leczenie, w tym: „bezpłatne
badanie lekarskie, leki, okulary, kąpiele i inne środki lecznicze*4 lub zamiast tego „bezpłatne
leczenie i wyżywienie w szpitalu". Bezpłatne leczenie gwarantowano jednakże tylko w wypadkach, kiedy można było oczekiwać, że następstwem choroby będzie brak zdolności do
pracy. W państwowych przepisach ubezpieczeniowych z 1911 roku, w których zawarte było
całe ówczesne ustawodawstwo socjalne, prawo do świadczeń było powtórnie z naciskiem
podkreślone i później przeniesione do ustawodawstwa ubezpieczeniowego dla pracowników
umysłowych.
Już w roku 1913, pierwszym po utworzeniu państwowego zakładu ubezpieczeń,
przeprowadzono w Niemczech 4929 kuracji. Pierwsza wojna światowa, a szczególnie lata
powojenne przyniosły jednakże znaczny spadek i ograniczenie liczby leczonych. Dopiero po
zakończeniu inflacji (1923) można było podjąć leczenie przypadków gruźlicy, a od stycznia
8
1924 roku leczenie ogólne chorób serca, chorób reumatycznych, przemiany materii i innych.
Znacznie później, bo dopiero w 1954 roku, związek niemieckich tragarzy, ubezpieczonych na
poczet rent dożywotnich, pod wrażeniem zagrożenia wzrastającą liczbą zachorowań na choroby
reumatyczne i układu krążenia polecił budowę klinik specjalistycznych, których zadaniem było
przeciwdziałanie zagrożeniu chorobowemu. Kliniki te miały oprzeć swoją działalność na
nowoczesnych metodach diagnostyczno-leczniczych, umożliwiających wdrożenie leczenia we
wczesnych stadiach choroby [6].
Wymienione zadania znalazły wyraz w przepisach regulujących prawa rentowe z 19517
roku. Po przeprowadzonej reformie troska o ochronę zdrowia została postawiona jako zadanie
naczelne. Istotna różnica w ujęciu prawnym tych zagadnień w porównaniu do sformułowania
poprzedniego sprowadza się do tego, że dawniej leczenie było zawarowane tylko dla
przypadków grożącej lub istniejącej niezdolności do pracy, podczas gdy obecnie dozwolone
jest wszelkie postępowanie mające na celu zachowanie, poprawę i przywrócenie pełnej
zdolności do pracy w wypadkach grożącej lub istniejącej częściowej niezdolności. Przepisy te
stanowią prawną podstawę działania profilaktycznego, chociaż zagadnienia rehabilitacji
zajmują w nich pierwsze miejsce (Schmidt 1968). Nowe przepisy regulujące świadczenia
rentowe podkreślające pierwszeństwo rehabilitacji nad przyznawaniem rent doprowadziły po
1957 roku do intensyfikacji działania w zakresie rehabilitacji medycznej i zawodowej [7].
1.2.Przyczyny i mechanizmy powstawania zawału mięśnia sercowego
Zawał mięśnia sercowego, inaczej nazywany zawałem serca, to poważny stan medyczny,
jaki wynika z nagłego niedokrwienia części mięśnia sercowego. Podstawowym powodem tego
zjawiska jest zwykle miażdżyca tętnic wieńcowych jaka doprowadza do ich zwężenia bądź
całkowitego zamknięcia, co utrudnia przepływ krwi do serca. To niewystarczające ukrwienie
wywołuje martwicę komórek mięśnia sercowego, co może być przyczyną groźnych
konsekwencji zdrowotnych, bądź śmierci pacjenta. Rozwój blaszki miażdżycowej w tętnicach
wieńcowych to główny mechanizm jaki prowadzi do zawału mięśnia sercowego stanowi.
Proces ten ma swe początku w uszkodzeniu śródbłonka naczyń krwionośnych, co doprowadza
do odkładania się lipoprotein o małej gęstości (LDL) oraz innych czynników prozapalnych. W
miarę postępu miażdżycy w ścianach naczyń zbiera się cholesterol, komórki zapalne jak i
włóknik, co pomału doprowadza do zawężenia światła naczynia. W sytuacji pęknięcia blaszki
miażdżycowej organizm reaguje utworzeniem skrzepu krwi, jaki może całkowicie zablokować
światło naczynia i nie dopuścić do dopływu krwi do obszaru mięśnia sercowego [8].
9
Istotnym czynnikiem wspomagającym powstawanie zawału mięśnia sercowego są
również zaburzenia czynnościowe naczyń krwionośnych, jak skurcz tętnic wieńcowych. Może
on się pojawiać w wyniku funkcjonowania
rozmaitych czynników, np. stresu, palenia
papierosów bądź nadużywania substancji psychoaktywnych. Skurcz naczyń doprowadza do
czasowego zmniejszenia przepływu krwi, co w sytuacji współwystępującej miażdżycy może
mocno zwiększać ryzyko pojawiania się niedokrwienia mięśnia sercowego. Na rozwój zawału
oddziałują też czynniki ryzyka, jakie dzielimy na modyfikowalne oraz niemodyfikowalne. Do
pierwszej grupy wliczają się takie składniki jak nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia, otyłość,
cukrzyca, palenie tytoniu jak i brak aktywności fizycznej. Czynniki niemodyfikowalne to
głównie wiek, płeć jak i predyspozycje genetyczne. Starszy wiek czy płeć męska mają związek
z wyższym ryzykiem pojawienia zawału serca, tak samo jak obciążenie rodzinne chorobami
układu sercowo-naczyniowego [9].
Gdy nastąpi
niedokrwienie mięśnia sercowego, ma miejsce cykl reakcji
biochemicznych oraz fizjologicznych. Na poziomie komórkowym niedobór tlenu doprowadza
do przejścia komórek na metabolizm beztlenowy, co powoduje zbieranie się kwasu mlekowego
oraz innymi zaburzeniami metabolicznymi. Brak stosownej ilości ATP wywołuje dysfunkcję
błon komórkowych, co jest przyczyną niekontrolowanego napływu jonów wapnia oraz sodu do
wnętrza komórek, a w wyniku tego do ich obumierania. Następny ważny mechanizm w
przebiegu zawału mięśnia sercowego to aktywacja układu współczulnego oraz hormonalnego.
W odpowiedzi na stres organizm wyswobadza katecholaminy, jakie zwiększają ciśnienie
tętnicze a także zwiększają zapotrzebowanie serca na tlen. Ma miejsce aktywacja układu
renina-angiotensyna-aldosteron, co zwiększa zatrzymywanie sodu oraz wody, zwiększając
obciążenie serca. Te zmiany mogą być przyczyną dalszego pogorszenia perfuzji serca oraz
nasilenia obszaru martwicy [10].
Następstwa zawału mięśnia sercowego mogą zawierać tak ostre powikłania, jak i
ogromne konsekwencje. Do największych powikłań ostrej fazy wliczają się arytmie,
niewydolność serca jak i wstrząs kardiogenny. W późniejszym okresie, w skutek przebudowy
mięśnia sercowego, może wystąpić rozwój niewydolności serca, tętniaka lewej komory bądź
przewlekłych zaburzeń rytmu serca. Z tego powodu tak ważne jest szybkie rozpoznanie oraz
leczenie zawału, jak i wdrożenie stosownych działań profilaktycznych dla ograniczenia ryzyka
powtórnego incydentu sercowego.
Zawał mięśnia sercowego to efekt złożonych procesów patologicznych, gdzie wazna
funkcję ma miażdżyca tętnic wieńcowych, zaburzenia czynnościowe naczyń jak i reakcje
biochemiczne powiązane z niedokrwieniem mięśnia sercowego. Pojęcie tych mechanizmów
10
jest bardzo ważne tak dla profilaktyki, a także efektywnego leczenia pacjentów zagrożonych
tym schorzeniem [11].
1.3. Epidemiologia zawału serca
Epidemiologia, jak to wynika ze znaczenia słowa greckiego, od którego pochodzi, jest
nauką zajmującą się chorobami, które występują nagminnie. Przez długi czas przedmiotem
zainteresowania epidemiologu były wyłącznie choroby zakaźne siejące ongiś ogromne
spustoszenia i dopiero współcześnie objęła ona wszystkie choroby charakteryzujące się
częstym występowaniem i szerokim rozprzestrzenieniem. Słowo epidemiologia może być
używane w znaczeniu metodyki kulali lub zbioru faktów uzyskanych przez zastosowanie
epidemiologicznych badań populacyjnych.
Z punktu widzenia metodyki Pflatiz (1971) rozróżnia:
1) epidemiologię opisową określającą wyłącznie częstość występowania chorób, ich
rozprzestrzenienie, objawy lub zgony w ich przebiegu;
V
2) epidemiologię analityczną, sięgającą głębiej, której celem jest i ni n lenie czynników
związanych przyczynowo z występowaniem i chorób;
3) epidemiologię eksperymentalną, która nie zadowala się obserwacjami, lecz bada wpływ na
daną chorobę zaplanowanego postępowania profilaktycznego lub leczniczego [12]
Na podstawie wyników uzyskanych z badań przekrojowych epidemiologia opisowa
pozwala ocenić aktualną chorobowość w całej badanej populacji w zależności od płci, wieku,
zawodu i innych czynników. Informacje te dostarczają pierwszych wskazówek o charakterze
etiopatogenetycznym. Powstałe na tej podstawie hipotezy podbudowuje się wynikami badań
prowadzonych metodami analitycznymi stosowanymi w epidemiologii, tj. śledząc warunki
powstawania określonych chorób w długofalowych badaniach prospektywnych łub
retrospektywnych wybranych populacji. Punktem wyjścia dla badań retrospektywnych jest
grupa osób chorych, u której wstecznie analizuje się czynniki mogące mieć wpływ na powstanie
i przebieg choroby [13].
W badaniu prospektywnym śledzi się natomiast wpływ na zapadalność na daną
chorobę z góry określonych czynników — biologicznych, psychologicznych, socjalnych — u
osób z uprzednio zbadanej zdrowszej populacji. Badania retrospektywne, choć możliwe do
przeprowadzenia w krótkim czasie i znacznie mniej kosztowne, są obarczone znacznymi
błędami. Grupy badane składają się przeważnie z osób leczonych w szpitalach i rzadko są
reprezentatywne. Poza tym wiarygodność uzyskanych informacji jest zwykle mniejsza, ponieważ zawodzi niekiedy pamięć badanych dotycząca szczegółów choroby i jej przebiegu, a
11
także w miarę upływu czasu zmienia się nastawienie pacjentów do samej choroby i jej
objawów. Z tego powodu coraz więcej zwolenników zyskiwała w ciągu ostatnich 20 lat metoda
epidemiologicznych badań prospektywnych. Dodatkową jej zaletą jest fakt, że nie wymaga ona
dobierania grupy kontrolnej, stanowią ją osoby, które w okresie trwania badania pozostały
zdrowe. Analiza ilościowa i jakościowa ujawnionych różnic w zapadalności na chorobę u osób
z badanej populacji pozwala na wnioskowanie o możliwych czynnikach etiopatogenetycznych
[14].
Zanim zajmiemy się bliżej statystyką śmiertelności i chorobowości na choroby układu
krążenia, a szczególnie chorobę wieńcową i zawał serca, konieczne są pewne wyjaśnienia
dotyczące interpretacji statystycznych wyników badań. Statystyka, jak każda metoda badania,
winna być dokładnie zdefiniowana, a jej wyniki odpowiednio skomentowane. Przykładem
błędnej interpretacji wyliczeń statystycznych są dane dotyczące postępującego wzrostu
chorobowości i umieralności z powodu chorób układu krążenia i zagrożenia tymi chorobami w
ciągu ostatnich dziesięcioleci. Na fakt ten zwrócili uwagę lmmrich w 1957 i Freudenberg w
1959 roku. Najczęstszy błąd polega na tym, że o wzroście lub spadku zagrożenia chorobą
wnioskuje się na podstawie zmian odsetka zgonów z powodu tejże choroby w stosunku do
wszystkich zgonów przyjętych jako całość. Przy podawaniu przyczyn zgonów w procentach
zmniejszenie śmiertelności z powodu jednej choroby powoduje automatyczny wzrost odsetka
zgonów z innych, co wcale nie oznacza faktycznego wzrostu liczby zgonów z powodu
pozostałych chorób [15].
Na przykład, jeżeli zmniejszy się liczba osób chorych na choroby zakaźne, przy nie
zmienionej liczbie osób z chorobami układu krążenia, to procentowy udział osób drugiej grupy
w chorobowości ogólnej wzrośnie, co wcale nic odpowiada rzeczywistemu wzrostowi
chorobowości na tę grupę schorzeń. I odwrotnie, jeżeli w którymś roku zwiększy się liczba dni
zwolnień z pracy z powodu epidemii grypy, to przy nie zmienionej absencji w pracy z powodu
chorób układu krążenia, odsetek nie przepracowanych z tego powodu dni będzie w ramach
absencji ogólnej mniejszy. Faktyczne zagrożenie życia danej populacji przez określoną chorobą
może być obliczane zawsze tylko w stosunku do przynależnej grupowo liczby żyjących, to jest
do liczby osób żyjących o porównywalnej strukturze wieku. Ponieważ w ostatnich
dziesięcioleciach znacznie wydłużyła się średnia życia, to przy nie zmienionej umieralności w
poszczególnych grupach wieku, musiał w całej populacji wzrosnąć udział przyczyn zgonów
specyficznych dla Wieku starszego [16].
Innymi błędami, którymi obarczone są statystyki zgonów — pochodzące z różnych
okresów czasu i różnych krajów — są nie zawsze wiarygodne rozpoznania i niejednakowe
12
oznaczenia numeryczne przyczyn zgonów. Przyjmowanie w przeszłości uwiądu starczego jako
przyczyny śmierci dziś zdarza się rzadziej, ponieważ, przynajmniej w części, zastępuje je
rozpoznanie różnych chorób serca i naczyń. Według wyliczeń Freudenberga (1959), spośród
przeanalizowanych 1912 zgonów z powodu uwiądu starczego w 34% należałoby rozpoznać
dzisiaj choroby układu krążenia, w 13% udary mózgowe, w 20% nowotwory i w 33% inne
przyczyny. Dane z tabeli 1 wykazują właśnie, że w RFN w okresie od 1908 do 1956 roku
umieralność z powodu chorób układu krążenia w starszej grupie wieku nie tylko nie wzrosła,
ale nawet zmalała. Tylko wówczas, gdy dane o wzroście umieralności są wartościami
standaryzowanymi, można mniemać, że określone czynniki (sposób żywienia, używki, stresy,
aktywność fizyczna), które zmieniły się w okresie dzielącym porównywane ze sobą kolejne
wyniki badań, mają znaczenie w patogenezie śledzonej choroby. To stwierdzenie jest
szczególnie ważne w odniesieniu do badań epidemiologicznych, a wyniki badań
epidemiologicznych choroby wieńcowej są podstawowe dla profilaktyki zawału serca [17].
1.4.Objawy i diagnozowanie zawału mięśnia sercowego
Zawał mięśnia sercowego to stan nagły, który wymaga szybkiej interwencji
medycznej. Występuje, gdy dochodzi do nagłego zablokowania przepływu krwi przez jedną z
tętnic wieńcowych, co prowadzi do niedotlenienia i martwicy fragmentu mięśnia sercowego.
Jego objawy mogą być zróżnicowane i zależą od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta,
choroby współistniejące czy stopień zaawansowania zmian miażdżycowych. Najczęstszym i
najbardziej charakterystycznym symptomem jest ból w klatce piersiowej, który może mieć
różne nasilenie i charakter. Często opisywany jest jako uczucie ściskania, gniecenia lub ciężaru
w okolicy mostka, promieniujące do lewego ramienia, żuchwy, szyi, a czasem także pleców.
Niektórzy pacjenci odczuwają go jako pieczenie lub intensywny dyskomfort. Warto zaznaczyć,
że u kobiet, osób starszych i diabetyków dolegliwości bólowe mogą być mniej typowe lub
wręcz nieobecne, co może prowadzić do opóźnienia w rozpoznaniu [18]
Obok bólu w klatce piersiowej często występują objawy ogólne, takie jak duszność,
uczucie osłabienia, zawroty głowy czy nadmierne pocenie się. U niektórych pacjentów
pojawiają się nudności, wymioty oraz uczucie lęku, które bywa opisywane jako przeczucie
nadchodzącej śmierci. Może wystąpić również zasłabnięcie lub utrata przytomności, co jest
szczególnie niepokojącym sygnałem sugerującym poważne zaburzenia hemodynamiczne [19].
Diagnoza zawału mięśnia sercowego opiera się na kilku kluczowych elementach, do
których należą dokładny wywiad medyczny, badanie przedmiotowe oraz badania dodatkowe.
Wywiad obejmuje pytania dotyczące charakteru bólu, czasu jego trwania, czynników
13
wywołujących i towarzyszących objawów. Istotne jest także uwzględnienie czynników ryzyka,
takich jak nadciśnienie tętnicze, cukrzyca, hipercholesterolemia, palenie tytoniu czy obciążenia
rodzinne chorobami sercowo-naczyniowymi. Badanie fizykalne może dostarczyć dodatkowych
informacji diagnostycznych. Lekarz zwraca uwagę na ogólny stan pacjenta, jego wygląd,
ciśnienie tętnicze, częstość akcji serca oraz obecność cech niewydolności serca, takich jak
obrzęki obwodowe czy poszerzenie żył szyjnych. Słuchanie tonów serca i szmerów pozwala
wykryć ewentualne nieprawidłowości, które mogą sugerować powikłania zawału. Kluczowe
znaczenie mają badania dodatkowe, zwłaszcza elektrokardiografia, czyli EKG. To podstawowe
i nieinwazyjne badanie pozwala ocenić zmiany charakterystyczne dla zawału, takie jak
uniesienie odcinka ST, obniżenie odcinka ST czy pojawienie się patologicznych załamków Q.
Nie zawsze jednak wynik EKG jednoznacznie potwierdza zawał, dlatego w przypadku
wątpliwości konieczne są dalsze testy [20].
Badania laboratoryjne odgrywają istotną rolę w diagnostyce. Oznaczanie poziomu
markerów martwicy mięśnia sercowego, takich jak troponiny sercowe, CK-MB czy
mioglobina, pozwala na potwierdzenie uszkodzenia mięśnia sercowego. Troponiny sercowe są
szczególnie czułym i swoistym wskaźnikiem, a ich podwyższony poziom świadczy o martwicy
komórek serca. W celu monitorowania przebiegu choroby i oceny skuteczności leczenia,
badania te wykonuje się kilkakrotnie w ciągu pierwszych godzin po wystąpieniu objawów.
Dodatkowe badania obrazowe mogą być pomocne w diagnostyce. Echokardiografia pozwala
ocenić kurczliwość mięśnia sercowego, wykryć ewentualne zaburzenia funkcji skurczowej i
rozkurczowej oraz zidentyfikować powikłania, takie jak tętniak czy pęknięcie ściany serca. W
przypadku wątpliwości diagnostycznych wykonuje się również koronarografię, która
umożliwia bezpośrednią ocenę stanu tętnic wieńcowych i lokalizację zwężenia lub całkowitego
zamknięcia naczynia [21].
Nowoczesne techniki obrazowania, takie jak rezonans magnetyczny serca czy
tomografia komputerowa, mogą być użyteczne w szczególnych przypadkach. Rezonans
magnetyczny pozwala na ocenę obszaru martwicy oraz określenie stopnia uszkodzenia mięśnia
sercowego. Tomografia komputerowa bywa stosowana, gdy konieczne jest szybkie
różnicowanie zawału z innymi schorzeniami o podobnych objawach, takimi jak zatorowość
płucna czy rozwarstwienie aorty. Zawał mięśnia sercowego to poważny stan wymagający
natychmiastowego działania. Wczesne rozpoznanie i wdrożenie odpowiedniego leczenia mogą
znacząco poprawić rokowanie pacjenta i zmniejszyć ryzyko powikłań. Dlatego niezwykle
istotne jest, aby zarówno pacjenci, jak i personel medyczny, byli świadomi objawów tej
14
choroby oraz dostępnych metod diagnostycznych, co pozwala na szybkie podjęcie skutecznej
terapii.
1.5.Skutki zdrowotne i powikłania po zawale
Zawał serca to poważne zdarzenie medyczne, które może mieć długofalowe
konsekwencje zdrowotne dla pacjenta. W zależności od rozległości uszkodzenia mięśnia
sercowego oraz szybkości i skuteczności podjętego leczenia, skutki mogą być różnorodne.
Niektóre osoby wracają do względnie normalnego funkcjonowania, inne natomiast zmagają się
z poważnymi powikłaniami, które mogą znacznie obniżyć jakość życia. Jednym z głównych
skutków zdrowotnych po zawale serca jest niewydolność serca. Uszkodzenie mięśnia
sercowego prowadzi do osłabienia jego funkcji pompującej, co skutkuje trudnościami w
dostarczaniu odpowiedniej ilości tlenu i składników odżywczych do tkanek organizmu.
Pacjenci doświadczają wówczas duszności, obrzęków, zmęczenia oraz ograniczonej tolerancji
wysiłku. W cięższych przypadkach może to prowadzić do konieczności stosowania
zaawansowanych terapii, takich jak wszczepienie urządzeń wspomagających pracę serca czy
nawet transplantacja [22].
Kolejnym istotnym powikłaniem jest arytmia, czyli zaburzenia rytmu serca. Po zawale
serca dochodzi do zmian w strukturze i funkcjonowaniu mięśnia sercowego, co może
prowadzić do nieprawidłowych impulsów elektrycznych. Arytmie mogą mieć różny charakter,
od łagodnych, niemających większego wpływu na zdrowie pacjenta, po groźne dla życia, takie
jak migotanie komór, które wymaga natychmiastowej interwencji medycznej. W przypadku
nawracających zaburzeń rytmu często konieczne jest stosowanie leków antyarytmicznych, a w
niektórych przypadkach wszczepienie kardiowertera-defibrylatora [23].
Częstym problemem po przebytym zawale serca jest także rozwój choroby wieńcowej
w bardziej zaawansowanej postaci. Miażdżyca, która przyczyniła się do wystąpienia zawału,
zazwyczaj nie jest ograniczona do jednego miejsca w tętnicach wieńcowych. Dlatego osoby po
zawale są narażone na kolejne epizody niedokrwienia serca, co zwiększa ryzyko powtórnego
zawału. Aby temu zapobiec, konieczne jest ścisłe przestrzeganie zaleceń kardiologicznych,
stosowanie odpowiedniej farmakoterapii, a także wprowadzenie zmian w stylu życia, takich jak
zdrowa dieta, regularna aktywność fizyczna oraz zaprzestanie palenia tytoniu. Zawał serca
może również prowadzić do powikłań zakrzepowo-zatorowych. Uszkodzenie serca i osłabiona
praca tego narządu sprzyjają powstawaniu zakrzepów krwi, które mogą prowadzić do groźnych
dla życia incydentów, takich jak udar mózgu czy zatorowość płucna. W celu minimalizacji tego
15
ryzyka pacjenci często otrzymują leki przeciwzakrzepowe, które pomagają zapobiegać
tworzeniu się skrzepów i ograniczają możliwość wystąpienia poważnych powikłań.
Nie bez znaczenia są również konsekwencje psychiczne wynikające z przeżycia
zawału serca. Wielu pacjentów doświadcza silnego stresu, lęku przed kolejnym epizodem
choroby, a niektórzy zmagają się nawet z depresją. Strach przed podejmowaniem codziennych
aktywności, ograniczenia fizyczne oraz obawa przed nawrotem problemów sercowych mogą
znacznie pogorszyć jakość życia. Dlatego coraz częściej zaleca się wsparcie psychologiczne
oraz uczestnictwo w programach rehabilitacji kardiologicznej, które pomagają pacjentom w
powrocie do normalnego funkcjonowania. Zawał serca może również skutkować problemami
z innymi narządami i układami organizmu. Niedostateczne ukrwienie podczas incydentu może
prowadzić do uszkodzenia nerek, co w dłuższym okresie może skutkować ich niewydolnością.
Ponadto mogą pojawić się powikłania ze strony układu pokarmowego, w tym wrzody żołądka,
które są wynikiem stresu oraz stosowania niektórych leków, takich jak niesteroidowe leki
przeciwzapalne i leki przeciwzakrzepowe. Niektóre osoby po zawale doświadczają także
pogorszenia funkcji poznawczych, co może być związane z mikroudarami lub niedotlenieniem
mózgu w trakcie ostrej fazy choroby [24]
Rehabilitacja i dalsze postępowanie po zawale odgrywają kluczową rolę w
minimalizacji skutków zdrowotnych i zapobieganiu powikłaniom. Istotnym elementem jest
odpowiednie leczenie farmakologiczne, które obejmuje stosowanie leków zmniejszających
ryzyko ponownego zawału, poprawiających funkcję serca oraz regulujących ciśnienie krwi i
poziom cholesterolu. Ponadto duże znaczenie ma regularna kontrola lekarska i monitorowanie
stanu zdrowia, co pozwala na wczesne wykrycie ewentualnych nieprawidłowości i szybką
interwencję.
Podsumowując, zawał serca to wydarzenie, które ma dalekosiężne konsekwencje dla
zdrowia pacjenta. Może prowadzić do niewydolności serca, arytmii, kolejnych epizodów
choroby wieńcowej, a także powikłań zakrzepowo-zatorowych. Oprócz tego może wpływać na
stan psychiczny pacjentów oraz funkcjonowanie innych narządów. Kluczowe znaczenie w
powrocie do zdrowia mają odpowiednia terapia, rehabilitacja i zmiana stylu życia, które
pozwalają na minimalizację skutków przebytego zawału oraz poprawę jakości życia pacjentów
[25] .
1.6.Proces rehabilitacji i powrót do zdrowia po zawale
Proces rehabilitacji po zawale serca jest wieloetapowy i wymaga kompleksowego
podejścia, obejmującego zarówno aspekty medyczne, jak i psychologiczne oraz społeczne.
16
Powrót do zdrowia nie jest jednorazowym działaniem, lecz długotrwałym procesem, który ma
na celu poprawę jakości życia pacjenta, zapobieganie kolejnym incydentom sercowym oraz
przywrócenie sprawności fizycznej i psychicznej. Początkowy etap rehabilitacji rozpoczyna się
już w szpitalu, tuż po ustabilizowaniu stanu pacjenta. To kluczowy moment, w którym lekarze
i personel medyczny monitorują funkcjonowanie organizmu, wprowadzając pierwsze działania
mające na celu zapobieganie powikłaniom. Na tym etapie pacjent zazwyczaj przechodzi
wstępne konsultacje kardiologiczne, podczas których określane są indywidualne zalecenia
dotyczące dalszego leczenia, w tym przyjmowania odpowiednich leków oraz stopniowego
zwiększania aktywności fizycznej. Ważnym elementem jest edukacja zdrowotna, pomagająca
choremu zrozumieć, jakie zmiany powinien wprowadzić w stylu życia, aby zminimalizować
ryzyko kolejnego zawału [26].
Kolejna faza rehabilitacji to etap ambulatoryjny, który może trwać od kilku tygodni do
kilku miesięcy, w zależności od stanu zdrowia pacjenta. Jest to czas intensywnej pracy nad
poprawą kondycji fizycznej, co odbywa się pod nadzorem specjalistów, takich jak kardiolodzy,
fizjoterapeuci i dietetycy. Regularne ćwiczenia fizyczne dostosowane do możliwości chorego
pomagają wzmocnić układ sercowo-naczyniowy i poprawić ogólną wydolność organizmu.
Dieta odgrywa równie istotną rolę – zaleca się unikanie tłustych i wysoko przetworzonych
produktów, a zamiast tego spożywanie warzyw, owoców, ryb i pełnoziarnistych produktów.
Dodatkowo wprowadzane są techniki radzenia sobie ze stresem, ponieważ napięcie
emocjonalne może negatywnie wpływać na pracę serca [27].
Trzeci etap rehabilitacji to okres długoterminowy, który polega na utrwalaniu
zdrowych nawyków i utrzymywaniu osiągniętych efektów. Pacjent powinien regularnie
kontrolować swój stan zdrowia poprzez wizyty u lekarza, badania diagnostyczne oraz
stosowanie się do zaleceń specjalistów. Kluczowe jest utrzymanie aktywności fizycznej na
poziomie dostosowanym do indywidualnych możliwości, a także dbanie o zdrową dietę i
odpowiednią masę ciała. Równie ważne jest unikanie używek, takich jak papierosy i alkohol,
które mogą przyczyniać się do rozwoju chorób układu krążenia. W tym czasie wielu pacjentów
korzysta z grup wsparcia lub terapii psychologicznej, które pomagają w radzeniu sobie z lękiem
przed kolejnym zawałem oraz w adaptacji do nowego stylu życia. Istotnym aspektem
rehabilitacji jest także wsparcie ze strony bliskich. Rodzina i przyjaciele odgrywają kluczową
rolę w procesie zdrowienia, zapewniając pacjentowi emocjonalne wsparcie oraz motywację do
przestrzegania zaleceń lekarskich. Odpowiednie nastawienie psychiczne, pozytywne myślenie
i determinacja mogą znacząco wpłynąć na tempo powrotu do zdrowia.
17
Rehabilitacja po zawale serca to długotrwały proces, który wymaga konsekwencji i
zaangażowania zarówno ze strony pacjenta, jak i specjalistów medycznych. Każdy etap
wymaga indywidualnego podejścia i dostosowania działań do możliwości oraz potrzeb
chorego. Dzięki systematycznej pracy nad poprawą kondycji fizycznej, zmianie nawyków
żywieniowych i odpowiedniemu wsparciu psychologicznemu, pacjent ma szansę na długie i
zdrowe życie po przebytym zawale [28].
18
Rozdział II. Rola i zadania pielęgniarki w opiece nad pacjentem po
zawale mięśnia sercowego
2.1.Rola pielęgniarki w ocenie stanu pacjenta i monitorowaniu jego
parametrów
Zawał serca (zawał mięśnia sercowego) jest poważnym stanem, który może prowadzić
do trwałych uszkodzeń serca, a także zagrażać życiu pacjenta. Pielęgniarka pełni kluczową rolę
w opiece nad pacjentem po zawale serca, zarówno w fazie szpitalnej, jak i po wypisaniu ze
szpitala. Zajmuje się nie tylko bezpośrednią opieką, ale także systematycznym
monitorowaniem stanu zdrowia pacjenta, co umożliwia szybką reakcję na ewentualne zmiany
w jego stanie klinicznym.
W pierwszej kolejności pielęgniarka dokonuje szczegółowej oceny ogólnego stanu
pacjenta. Jest to etap, który wymaga znajomości objawów związanych z zawałem serca, jak i
powikłań po nim. W szczególności pielęgniarka obserwuje oznaki takie jak bóle w klatce
piersiowej, duszność, zawroty głowy, zmniejszenie wydolności fizycznej, a także objawy
wynikające z uszkodzenia mięśnia sercowego, jak np. obrzęki. Regularna ocena tych objawów
pozwala na szybkie wykrycie wszelkich nieprawidłowości, które mogą wskazywać na
powikłania, takie jak niewydolność serca czy zaburzenia rytmu serca [29].
Ocena stanu pacjenta obejmuje również monitorowanie jego świadomości, wydolności
oddechowej i krążeniowej. Na tym etapie pielęgniarka może zauważyć zmiany w kolorze skóry,
poziomie ciśnienia tętniczego, pulsie, a także w parametrach oddechowych, takich jak częstość
oddechów i saturacja. Odpowiednia analiza tych parametrów umożliwia szybką interwencję w
przypadku pogorszenia się stanu pacjenta.
Po zawale serca, kluczowym elementem opieki pielęgniarskiej jest systematyczne
monitorowanie parametrów życiowych pacjenta, takich jak ciśnienie tętnicze, tętno,
temperatura ciała, częstość oddechów, oraz poziom nasycenia krwi tlenem (saturacja).
Pielęgniarka pełni tu rolę nie tylko diagnostyczną, ale i prewencyjną, zapobiegając pogorszeniu
się stanu zdrowia pacjenta. Jednym z najważniejszych parametrów, które pielęgniarka
monitoruje, jest ciśnienie tętnicze [30]
Wartości ciśnienia są monitorowane regularnie, ponieważ zbyt wysokie ciśnienie może
prowadzić do przeciążenia serca, a zbyt niskie może wskazywać na hipoperfuzję, co w
przypadku pacjenta po zawale może prowadzić do niewydolności serca. Z kolei tętno jest
mierzone, by ocenić rytm serca – w przypadku wystąpienia zaburzeń rytmu, pielęgniarka ma
obowiązek niezwłocznego powiadomienia lekarza. Dodatkowo, saturacja to istotny wskaźnik
19
zaopatrzenia organizmu w tlen, który może wykazywać się obniżeniem, jeśli pacjent ma
problemy z oddychaniem po zawale.
Ważnym elementem monitorowania jest także elektrokardiogram (EKG), który
umożliwia ocenę aktywności elektrycznej serca i wykrywanie ewentualnych zaburzeń rytmu,
takich jak migotanie przedsionków czy bradykardia, które mogą być wynikiem zawału.
Pielęgniarka, poprzez regularne wykonywanie EKG, wspomaga lekarzy w ocenie efektywności
leczenia i szybkości reakcji na zmiany w stanie pacjenta. Po zawale serca pacjenci są narażeni
na różnorodne powikłania, takie jak niewydolność serca, zatorowość płucna, czy arytmie serca.
Pielęgniarka pełni kluczową rolę w ocenie ryzyka tych powikłań, monitorując pacjenta pod
kątem objawów wskazujących na ich wystąpienie. Wczesne rozpoznanie zagrożenia pozwala
na szybszą interwencję, co w konsekwencji zmniejsza ryzyko powikłań i poprawia rokowania
pacjenta [31].
W ramach zapobiegania, pielęgniarka podejmuje również działania edukacyjne wobec
pacjenta i jego rodziny. Ważne jest, aby pacjent zrozumiał istotę diety, aktywności fizycznej
oraz kontrolowania poziomu stresu, które mają ogromne znaczenie w procesie rehabilitacji i
zapobieganiu nawrotom choroby. Rola pielęgniarki nie ogranicza się do samodzielnego
monitorowania pacjenta. Kluczowym aspektem jej pracy jest także dokumentowanie
wszystkich wyników, obserwacji i działań, które mają miejsce w trakcie opieki nad pacjentem.
Regularna dokumentacja jest nie tylko obowiązkiem, ale także narzędziem, które umożliwia
współpracę z innymi członkami zespołu medycznego. Poprzez dokładne zapisy, pielęgniarka
pomaga w ocenie postępów leczenia, identyfikowaniu problemów oraz planowaniu dalszego
postępowania terapeutycznego.
Pielęgniarka
współpracuje
z
lekarzami,
fizjoterapeutami,
dietetykami
oraz
psychologami, aby zapewnić kompleksową opiekę nad pacjentem. Współpraca ta jest
niezbędna, by zapewnić jak najlepsze rezultaty leczenia i rehabilitacji pacjenta po zawale serca.
Rola pielęgniarki w ocenie stanu pacjenta po zawale serca oraz monitorowaniu jego
parametrów życiowych jest nieoceniona. Dzięki jej systematycznemu monitorowaniu,
dokumentacji, szybkiej reakcji na zmiany stanu zdrowia oraz współpracy z zespołem
medycznym, możliwe jest zapewnienie pacjentowi odpowiedniej opieki, która może znacząco
poprawić jego rokowania. Oprócz opieki fizycznej, pielęgniarka ma także ważną rolę w
edukacji pacjenta, pomagając mu zrozumieć zasady zdrowego stylu życia i rehabilitacji, co jest
kluczowe w procesie zdrowienia po zawale serca [32].
20
2.2.Pielęgniarskie aspekty edukacji pacjenta i jego rodziny
Zawał serca jest jedną z najczęstszych przyczyn zgonów w krajach rozwiniętych. Proces
rekonwalescencji po zawale serca nie kończy się na hospitalizacji, a kontynuacja opieki jest
niezbędna, aby pacjent mógł wrócić do pełnej aktywności życiowej. Kluczowym elementem w
tym procesie jest edukacja zdrowotna pacjenta oraz jego rodziny, która ma na celu nie tylko
poprawę jakości życia, ale również zapobieganie dalszym incydentom sercowym. Pielęgniarki
pełnią ważną rolę w procesie edukacyjnym pacjentów po zawale serca. Odpowiadają za
przekazywanie niezbędnych informacji na temat stylu życia, diety, ćwiczeń fizycznych oraz
monitorowania stanu zdrowia. Ponadto, pielęgniarki mają kluczowe znaczenie w motywowaniu
pacjenta do wdrożenia zaleceń lekarskich oraz w edukowaniu rodziny, która może wspierać
chorego w czasie rekonwalescencji [33] .
Edukacja powinna obejmować zarówno teorię, jak i praktyczne aspekty zarządzania
stanem zdrowia pacjenta. Pielęgniarka powinna wytłumaczyć pacjentowi, jak ważne jest
regularne przyjmowanie leków, kontrolowanie poziomu cholesterolu, ciśnienia tętniczego oraz
poziomu cukru we krwi. Równie istotne jest wprowadzenie odpowiednich zmian w diecie,
zmniejszenie spożycia tłuszczy nasyconych i soli, a także włączenie do codziennego życia
aktywności fizycznej w odpowiednim zakresie. Po zawale serca, kluczowe jest, by pacjent
dostosował swój styl życia, aby zmniejszyć ryzyko kolejnych epizodów sercowych. Ważnym
elementem jest aktywność fizyczna – pacjenci powinni wykonywać ćwiczenia w sposób
dostosowany do ich stanu zdrowia. Pielęgniarki w ramach edukacji powinny informować
pacjenta o stopniowym zwiększaniu poziomu aktywności fizycznej, unikając nadmiernego
wysiłku w pierwszym okresie po zawale, a jednocześnie wskazując na korzyści płynące z
regularnych ćwiczeń [34].
Pielęgniarka powinna także wskazywać pacjentowi i jego rodzinie, jak ważna jest
zmiana nawyków żywieniowych. Zmniejszenie spożycia tłuszczy nasyconych, unikanie soli
oraz regularne spożywanie posiłków bogatych w błonnik i witaminy jest kluczowe dla poprawy
zdrowia serca. Edukacja powinna obejmować również kwestie związane z kontrolą masy ciała
oraz unikania alkoholu i papierosów, które stanowią dodatkowe obciążenie dla układu sercowonaczyniowego. Zawał serca to nie tylko problem zdrowotny, ale także emocjonalny. Pacjenci,
którzy przeszli zawał serca, często zmagają się z lękiem przed kolejnymi problemami
zdrowotnymi, a także z depresją, która może pogarszać ich stan fizyczny. Pielęgniarka powinna
być wrażliwa na potrzeby psychiczne pacjenta i zapewnić mu wsparcie emocjonalne. W razie
potrzeby, pielęgniarka powinna także kierować pacjenta na konsultacje z psychologiem lub
21
terapeutą, który pomoże w radzeniu sobie ze stresem i emocjami związanymi z chorobą.
Pielęgniarka powinna także edukować rodzinę pacjenta na temat psychicznych skutków zawalu
serca, aby mogli oni wspierać pacjenta w procesie rehabilitacji. Wsparcie bliskich jest
nieocenione, szczególnie w kontekście wprowadzania zdrowych nawyków, jak dieta czy
aktywność fizyczna [35].
Edukacja rodziny jest równie ważna jak edukacja samego pacjenta. Rodzina pełni istotną
rolę w procesie rekonwalescencji, gdyż to oni często wspierają pacjenta w przestrzeganiu
zaleceń lekarza. Wiedza na temat przebiegu choroby, metod zapobiegania nawrotom oraz
symptomów, które mogą świadczyć o pogorszeniu stanu zdrowia pacjenta, pozwala rodzinie
lepiej reagować w przypadku komplikacji. Edukacja rodziny powinna obejmować informacje
o konieczności przestrzegania diety, unikania stresu i dbania o zdrowie psychiczne pacjenta.
Również, rodzina powinna być edukowana na temat procedur medycznych, które pacjent musi
podjąć po zawale serca, takich jak monitorowanie poziomu ciśnienia tętniczego, wykonywanie
regularnych badań kontrolnych oraz rozpoznawanie wczesnych objawów możliwego nawrotu
choroby [36].
Edukacja pacjentów po zawale serca i ich rodzin nie jest zadaniem łatwym. Wymaga
ona zastosowania indywidualnego podejścia, uwzględniającego stan psychiczny i fizyczny
pacjenta, a także poziom jego zaawansowania w zakresie wiedzy na temat zdrowia. Często
pacjenci są pod wpływem stresu i lęku, co utrudnia przyswajanie nowych informacji. W takich
przypadkach, edukacja powinna być przeprowadzana w sposób łagodny, etapowy i
dostosowany do możliwości pacjenta. Ważnym wyzwaniem jest także utrzymanie
długofalowego zaangażowania pacjenta w proces rehabilitacji. Pacjenci, którzy nie widzą
natychmiastowych efektów zmiany stylu życia, mogą stracić motywację. Pielęgniarka powinna
regularnie monitorować postępy pacjenta, przypominać o jego celach zdrowotnych oraz
zapewniać wsparcie w trudnych momentach.
Edukacja pacjentów po zawale serca i ich rodzin jest kluczowym elementem
skutecznego procesu rehabilitacji. Pielęgniarki odgrywają istotną rolę w tym procesie,
dostarczając pacjentom niezbędnych informacji na temat zdrowego stylu życia, monitorowania
stanu zdrowia oraz dbania o zdrowie psychiczne. Dzięki odpowiedniemu wsparciu, zarówno
pacjent, jak i jego rodzina, mogą skutecznie przystosować się do życia po zawale serca,
minimalizując ryzyko kolejnych incydentów i poprawiając jakość życia [37].
22
2.3. Wsparcie emocjonalne i psychologiczne w opiece nad pacjentem po
Zawale
Zawał serca jest jednym z najpoważniejszych schorzeń, które mogą znacząco wpłynąć
na życie pacjenta. Oprócz fizycznych konsekwencji związanych z uszkodzeniem serca,
pacjenci często borykają się z trudnościami emocjonalnymi i psychologicznymi, które mogą
mieć istotny wpływ na proces rekonwalescencji. Dlatego wsparcie emocjonalne i
psychologiczne stanowi kluczowy element kompleksowej opieki nad pacjentem po zawale
serca. Celem tego artykułu jest przedstawienie roli psychologicznych aspektów opieki nad
pacjentem po zawale, a także omówienie dostępnych form wsparcia, które mogą wspomóc
pacjentów w powrocie do zdrowia [38].
Zawał serca to przeżycie nie tylko fizyczne, ale także emocjonalne, które może wywołać
głęboki stres i zmienić życie pacjenta na wiele lat. Pacjent po zawale może doświadczyć
szeregu negatywnych emocji, takich jak lęk, depresja, poczucie winy, a także lęk przed
śmiercią. Zmiany w postrzeganiu swojego zdrowia mogą prowadzić do obniżonej jakości życia
i trudności w adaptacji do nowych warunków. Przeżycie tak dramatycznego wydarzenia, jak
zawał serca, może wpłynąć na poczucie własnej wartości, a także na zdolność do radzenia sobie
ze stresem i codziennymi trudnościami. Pacjenci często zmagają się z poczuciem niepewności
co do swojej przyszłości, obawiając się kolejnych ataków serca. W takich przypadkach ważne
jest, by wsparcie emocjonalne i psychologiczne było dostępne od samego początku, w trakcie
hospitalizacji, a także podczas dalszej rekonwalescencji w domu.
Rehabilitacja kardiologiczna po zawale serca nie powinna ograniczać się tylko do
aspektów fizycznych, ale także obejmować wsparcie psychiczne. Psycholog odgrywa kluczową
rolę w pomocy pacjentom w radzeniu sobie z lękiem, stresem i depresją, które mogą
towarzyszyć procesowi rekonwalescencji. Praca psychologa w rehabilitacji może przybierać
różne formy: indywidualne sesje terapeutyczne, grupowe wsparcie, a także interwencje oparte
na technikach takich jak trening relaksacyjny, terapia poznawczo-behawioralna, czy terapia
zajęciowa. Psycholog może pomóc pacjentowi zrozumieć i zaakceptować jego stan zdrowia, a
także wypracować strategie radzenia sobie z trudnymi emocjami. Ponadto, psychologiczne
wsparcie może pomóc w rozwoju umiejętności zarządzania stresem, co ma szczególne
znaczenie w przypadku osób, które w wyniku zawału serca zmieniają swoje nawyki życiowe,
dietę czy aktywność fizyczną.
Okres hospitalizacji po zawale serca to czas, w którym pacjent potrzebuje szczególnego
wsparcia emocjonalnego. Z jednej strony, hospitalizacja wiąże się z intensywną opieką
23
medyczną, z drugiej – z licznymi obawami pacjenta dotyczącymi przyszłości. W tym czasie
szczególnie ważne jest, by pacjent czuł się bezpieczny, zrozumiany i nie osamotniony. Dlatego
w opiece nad pacjentem po zawale serca istotne jest nie tylko leczenie fizyczne, ale także
zapewnienie odpowiedniej atmosfery, która sprzyja jego zdrowieniu emocjonalnemu. Szpitale
powinny oferować wsparcie psychologiczne, umożliwiając pacjentom kontakt z psychologiem
lub terapeutą. Dzięki temu pacjent ma możliwość porozmawiania o swoich obawach, lękach i
trudnościach. Tego rodzaju wsparcie może pomóc w zmniejszeniu napięcia emocjonalnego i
zredukować lęk przed kolejnym incydentem sercowym. Ponadto, psychologowie mogą
prowadzić grupowe sesje wsparcia, w których pacjenci mogą dzielić się swoimi
doświadczeniami i wzajemnie się wspierać, co sprzyja poprawie samopoczucia i redukcji
poczucia osamotnienia [39].
Wsparcie emocjonalne pacjenta po zawale serca nie powinno ograniczać się jedynie do
osoby chorej. Rodzina, będąca najbliższym otoczeniem pacjenta, odgrywa także kluczową rolę
w procesie rehabilitacji psychicznej. Bliscy mogą wspierać pacjenta w codziennych
obowiązkach, a także pomagać w adaptacji do nowego trybu życia, który często wiąże się z
koniecznością zmiany diety, stylu życia czy ograniczeniem stresu. Rodzina pacjenta często
zmaga się z własnymi trudnościami emocjonalnymi, wynikającymi z obaw o zdrowie i
przyszłość bliskiej osoby. Dlatego wsparcie dla rodzin, poprzez terapie i grupy wsparcia, jest
równie istotne jak pomoc samemu pacjentowi. Wspólna praca nad adaptacją do nowej sytuacji
może pomóc zarówno pacjentowi, jak i jego bliskim, w przystosowaniu się do zmienionego
stanu zdrowia i wzmacnianiu więzi rodzinnych.
Po zakończeniu okresu hospitalizacji pacjent staje przed nowymi wyzwaniami
związanymi z długoterminową rehabilitacją. Proces zdrowienia po zawale serca jest
długotrwały i wymaga dużej dyscypliny oraz zaangażowania ze strony pacjenta. Wsparcie
psychologiczne w tym okresie ma na celu zmniejszenie ryzyka depresji, lęku i innych trudności
emocjonalnych, które mogą pojawić się w trakcie długotrwałego leczenia.Rola psychologa w
tym okresie polega na motywowaniu pacjenta do kontynuowania terapii, zarządzania stresem i
utrzymania zdrowych nawyków. Psychologowie mogą stosować techniki motywacyjne, które
pomogą pacjentowi utrzymać wysoki poziom motywacji do kontynuowania rehabilitacji i
dbania o swoje zdrowie [40].
Wsparcie emocjonalne i psychologiczne w opiece nad pacjentem po zawale serca jest
niezbędnym elementem kompleksowej opieki zdrowotnej. Poza leczeniem fizycznym, pacjenci
wymagają wsparcia psychicznego, które pomoże im poradzić sobie z emocjonalnymi skutkami
przeżycia zawału. Rola psychologa w rehabilitacji kardiologicznej jest niezwykle ważna,
24
ponieważ pomaga pacjentom radzić sobie z lękiem, depresją oraz trudnościami związanymi z
adaptacją do nowego stylu życia. Wsparcie rodziny oraz dostępność różnych form terapii
psychologicznych stanowią klucz do skutecznego procesu rehabilitacji, który może poprawić
jakość życia pacjentów po zawale serca [41].
2.4.Pielęgniarska opieka nad pacjentem w kontekście zapobiegania
nawrotom
Pielęgniarska opieka nad pacjentem z zawałem serca w kontekście zapobiegania
nawrotom jest kluczowym elementem w procesie rehabilitacji i zapobiegania kolejnym
epizodom sercowym. Zawał serca, czyli martwica części mięśnia sercowego spowodowana
niedokrwieniem, wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. Odpowiednia opieka
pielęgniarska ma na celu nie tylko leczenie pacjenta w trakcie ostrego epizodu choroby, ale
także zapobieganie nawrotom poprzez edukację, monitorowanie stanu zdrowia, wdrażanie
odpowiednich interwencji oraz motywowanie do zmiany stylu życia.
Pielęgniarka odgrywa kluczową rolę w opiece nad pacjentem po zawale serca, pełniąc
funkcję zarówno medyczną, jak i psychologiczną. Jej zadaniem jest monitorowanie stanu
pacjenta, podawanie leków, edukowanie na temat dalszego leczenia, a także wspieranie
pacjenta w procesie rehabilitacji. Odpowiednia opieka pielęgniarska, obejmująca zarówno
aspekty fizyczne, jak i emocjonalne, jest niezbędna, by zmniejszyć ryzyko nawrotu choroby.
Podstawowym zadaniem pielęgniarki jest ciągłe monitorowanie stanu zdrowia pacjenta
po zawale serca. Regularne pomiary ciśnienia tętniczego, monitorowanie poziomu tlenu we
krwi oraz kontrola rytmu serca pozwalają na wczesne wykrycie ewentualnych
nieprawidłowości. Dzięki temu można szybko zareagować na problemy, które mogą prowadzić
do powtórnego zawału. Pielęgniarka ma także za zadanie kontrolowanie poziomu lipidów oraz
glukozy we krwi, co jest kluczowe w zapobieganiu dalszym komplikacjom sercowym.
Regularne badania pozwalają ocenić skuteczność terapii farmakologicznej, w tym stosowania
leków przeciwpłytkowych, obniżających ciśnienie tętnicze, oraz leków obniżających poziom
cholesterolu [42].
Jednym z najważniejszych aspektów pielęgniarskiej opieki nad pacjentem z zawałem
serca jest edukacja zdrowotna. Pielęgniarka powinna informować pacjenta o czynnikach
ryzyka, które przyczyniają się do rozwoju chorób serca, takich jak nadciśnienie tętnicze,
otyłość, palenie papierosów czy brak aktywności fizycznej. Należy również wyjaśnić znaczenie
regularnego monitorowania zdrowia, jak również konsekwencje zaniedbania zaleceń
lekarskich. Pacjent powinien zostać poinformowany o konieczności zmiany diety na zdrową,
25
bogatą w błonnik, warzywa i owoce, a także o konieczności unikania tłuszczów nasyconych i
trans. W edukacji powinno się także uwzględnić znaczenie regularnej aktywności fizycznej,
dostosowanej do możliwości pacjenta. Wskazówki dotyczące ograniczenia stresu oraz technik
relaksacyjnych również mają istotne znaczenie w zapobieganiu nawrotom choroby [43].
Rehabilitacja kardiologiczna, która zaczyna się w szpitalu, a kontynuowana jest w
warunkach ambulatoryjnych, jest istotnym elementem w profilaktyce nawrotów zawału serca.
Pielęgniarka pełni tu rolę doradczą i motywacyjną, zachęcając pacjenta do systematycznego
uczestnictwa w programie rehabilitacyjnym. Programy te obejmują zarówno ćwiczenia
fizyczne, jak i psychologiczne wsparcie, które mają na celu poprawę kondycji pacjenta oraz
zmniejszenie stresu związanego z chorobą. Pielęgniarka powinna monitorować postępy
pacjenta w rehabilitacji, dostosowując plan ćwiczeń i interwencji w zależności od stanu zdrowia
pacjenta oraz jego reakcji na terapię.
Zawał serca jest doświadczeniem traumatycznym, które może prowadzić do lęków,
depresji czy poczucia bezradności. Pielęgniarka, oprócz dbania o aspekty fizyczne, powinna
zwracać uwagę na psychiczne potrzeby pacjenta. Budowanie pozytywnego podejścia do
leczenia, wsparcie emocjonalne oraz udzielanie informacji o dostępnych formach psychoterapii
mogą pomóc pacjentowi w lepszym radzeniu sobie z trudnościami związanymi z chorobą serca.
Psychologiczne wsparcie jest szczególnie ważne w kontekście zmiany stylu życia, ponieważ
pacjent, który czuje się wspierany, jest bardziej skłonny do podjęcia działań w celu poprawy
swojego zdrowia [44].
Pielęgniarka jest również odpowiedzialna za ścisłą współpracę z lekarzem w zakresie
wdrażania zaleceń terapeutycznych. Po zawale serca pacjent zazwyczaj stosuje długotrwałą
farmakoterapię, która obejmuje leki przeciwpłytkowe, beta-blokery, inhibitory ACE oraz
statyny. Pielęgniarka monitoruje przestrzeganie zaleceń, kontrolując, czy pacjent przyjmuje
leki zgodnie z zaleceniami, oraz informuje o ewentualnych skutkach ubocznych. Regularne
przypomnienia o terminach wizyt kontrolnych oraz konieczności wykonywania badań
laboratoryjnych są istotnym elementem w zapobieganiu nawrotom zawału serca.
Nowoczesne technologie, takie jak telemedycyna, monitorowanie zdrowia na odległość
oraz aplikacje mobilne, stają się coraz częściej wykorzystywane w opiece nad pacjentami po
zawale serca. Pielęgniarki mogą wspierać pacjentów poprzez edukację na temat korzystania z
takich narzędzi, które pozwalają na bieżąco monitorować stan zdrowia pacjenta, przypominać
o przyjmowaniu leków, a także oceniać postęp w rehabilitacji. Technologie te stanowią cenne
wsparcie w codziennej opiece i pomagają w szybkim reagowaniu na potencjalne zagrożenia
[45].
26
Długoterminowa opieka nad pacjentem po zawale serca polega na regularnym
monitorowaniu stanu zdrowia oraz wprowadzaniu zaleceń mających na celu utrzymanie
optymalnej kondycji serca. Pielęgniarka wspiera pacjenta w kontynuowaniu zdrowych
nawyków żywieniowych, utrzymaniu regularnej aktywności fizycznej, kontrolowaniu poziomu
stresu, a także w monitorowaniu stanu zdrowia poprzez regularne badania kontrolne.
Systematyczne badania i konsultacje z lekarzami pozwalają na wczesne wykrycie wszelkich
nieprawidłowości, które mogą prowadzić do kolejnych incydentów sercowych. Ważnym
elementem długoterminowej opieki jest również współpraca z rodziną pacjenta, która pełni
istotną rolę w procesie rehabilitacji i motywowania pacjenta do przestrzegania zaleceń
lekarskich [46].
Opieka pielęgniarska nad pacjentem z zawałem serca w kontekście zapobiegania
nawrotom wymaga kompleksowego podejścia. Monitorowanie stanu zdrowia pacjenta,
edukacja zdrowotna, wsparcie w procesie rehabilitacji oraz dbanie o aspekty psychiczne są
kluczowe w zapobieganiu kolejnym incydentom sercowym. Rola pielęgniarki polega nie tylko
na realizacji zaleceń lekarskich, ale także na zapewnieniu pacjentowi niezbędnego wsparcia
emocjonalnego i motywacji do zmiany stylu życia. Dzięki odpowiedniej opiece pielęgniarskiej
możliwe jest zmniejszenie ryzyka nawrotu zawału serca i poprawa jakości życia pacjenta [47]
27
Rozdział III. Metodologia badań własnych
3.1.Przedmiot i cel badań
Przedmiot badań odnosi się do konkretnego obszaru, zagadnienia lub problemu, który jest
przedmiotem szczegółowego badania w ramach danego projektu badawczego. W zależności od
dziedziny naukowej, przedmiotem badań może być np. zjawisko społeczne, proces
technologiczny, mechanizm biologiczny, zjawisko fizyczne lub jakiekolwiek inne obiekty,
które są celem analizy i interpretacji. Kluczowe jest precyzyjne określenie, czym dokładnie
badania będą się zajmować, jakie kwestie będą rozpatrywane oraz w jakim kontekście [48].
Celem badań jest sformułowanie ogólnego zamierzenia, które określa, co badacz chce
osiągnąć poprzez przeprowadzenie danego procesu badawczego. Cele badań mogą mieć
różnorodny charakter, w tym wyjaśnienie, udowodnienie, weryfikację hipotezy, ocenę zjawiska
lub opracowanie nowych teorii bądź modeli. Celem może być także rozwiązanie praktycznego
problemu, poszerzenie wiedzy w danej dziedzinie lub wprowadzenie innowacji. Określenie
celu stanowi fundament dla całej struktury badania i wytycza kierunek działań badawczych
[49].
Przedmiotem badań jest opieka nad pacjentem, który przeszedł zawał mięśnia
sercowego, ze szczególnym uwzględnieniem roli pielęgniarki w procesie rehabilitacji i
poprawy stanu zdrowia pacjenta. Zawał serca, będący jednym z najczęstszych powodów
hospitalizacji w krajach rozwiniętych, stanowi poważne zagrożenie dla życia pacjenta, a jego
leczenie i opieka po przebytym incydencie są kluczowe dla zapewnienia jak najlepszych
rezultatów zdrowotnych. Rola pielęgniarki w takim procesie obejmuje zarówno monitorowanie
stanu zdrowia pacjenta, jak i edukację, wsparcie psychiczne oraz udział w rehabilitacji.
Celem badań jest analiza roli pielęgniarki w opiece nad pacjentem po zawale mięśnia
sercowego oraz ocena skuteczności stosowanych metod w poprawie jakości życia pacjentów.
Badania mają na celu ukazanie, jak pielęgniarki wspierają pacjentów w procesie zdrowienia,
począwszy od wczesnej opieki szpitalnej po rehabilitację ambulatoryjną. Dodatkowo, celem
jest zrozumienie znaczenia edukacji zdrowotnej prowadzonej przez pielęgniarki, która wpływa
na zmniejszenie ryzyka kolejnych incydentów sercowych poprzez modyfikację stylu życia,
kontrolowanie czynników ryzyka oraz odpowiednią farmakoterapię.
3.2.Problemy badawcze
Problem badawczy to kluczowy element każdego procesu badawczego. Stanowi on
punkt wyjścia do dobierania metod badawczych oraz do interpretacji wyników. Definicja
problemu badawczego jest związana z precyzyjnym określeniem obszaru, który ma zostać
28
zgłębiony i zrozumiany. Oznacza to, że problem badawczy powinien być sformułowany w
sposób umożliwiający późniejsze przeprowadzenie odpowiednich analiz oraz poszukiwań.
Zrozumienie problemu badawczego pozwala badaczowi skupić się na istotnych kwestiach,
eliminując niepotrzebne dygresje i zapewniając spójność całego projektu badawczego.
Pierwszym krokiem w procesie formułowania problemu badawczego jest precyzyjne
zrozumienie tematu, którym będzie się zajmować badacz.
Problemy badawcze w mojej pracy to:

Jakie działania pielęgniarskie mają największy wpływ na poprawę jakości życia
pacjentów po zawale serca?

Jak pielęgniarka monitoruje proces rehabilitacji pacjentów i jakie wskaźniki są
najistotniejsze?

Jakie metody edukacyjne są najbardziej skuteczne w nauce pacjentów zarządzania
chorobą po zawale serca?

Jak pielęgniarka może wspierać pacjenta w radzeniu sobie z lękiem i stresem
związanym z przebytym zawałem serca?

Jakie wyzwania napotykają pielęgniarki w zapewnieniu kompleksowej opieki nad
pacjentami po zawale serca w warunkach szpitalnych lub ambulatoryjnych?
3.3.Metody, techniki i narzędzia badawcze
W celu przeprowadzenia rzetelnej analizy opieki nad pacjentem po przebytym zawale
mięśnia sercowego oraz określenia roli pielęgniarki w tym procesie, zastosowano podejście
badawcze obejmujące metody ilościowe i jakościowe. Wybór odpowiednich metodologii
badawczych pozwolił na uzyskanie kompleksowych danych dotyczących sposobu
sprawowania opieki, skuteczności interwencji pielęgniarskich oraz perspektywy pacjentów na
jakość świadczonych usług medycznych [50].
Badanie oparto na analizie dokumentacji medycznej pacjentów hospitalizowanych z
powodu zawału mięśnia sercowego, wywiadach przeprowadzonych z pielęgniarkami oraz
pacjentami, a także na obserwacji uczestniczącej. Pozyskane informacje pozwoliły na ocenę
skuteczności stosowanych procedur pielęgniarskich, poziomu wiedzy pacjentów na temat
dalszego postępowania oraz roli edukacji zdrowotnej w profilaktyce powtórnych incydentów
sercowo-naczyniowych [51].
W analizie zastosowano metodę studium przypadku, która umożliwia dogłębne
poznanie indywidualnej historii pacjenta oraz ocenę całościowej opieki nad nim. Studium
29
przypadku pozwala na szczegółową analizę wyzwań i problemów występujących w opiece
pielęgniarskiej oraz skuteczności wdrożonych interwencji [52].
Dane empiryczne zebrano za pomocą technik wywiadu pogłębionego, obserwacji oraz
analizy dokumentacji medycznej. Wywiady przeprowadzono według ustrukturyzowanego
schematu, obejmującego pytania dotyczące przebiegu opieki, stopnia zaangażowania
pielęgniarek w proces rehabilitacji oraz poziomu edukacji pacjentów w zakresie profilaktyki
wtórnej. Obserwacja uczestnicząca pozwoliła na ocenę rzeczywistego sposobu sprawowania
opieki i interakcji między pacjentem a personelem medycznym. Analiza dokumentacji
umożliwiła uzyskanie informacji o przebiegu hospitalizacji, stosowanych procedurach
leczniczych oraz wynikach badań diagnostycznych.
W celu zapewnienia wiarygodności i rzetelności badań zastosowano triangulację
metodologiczną, łącząc dane pochodzące z różnych źródeł. Analiza zebranych danych odbyła
się przy użyciu metod statystycznych oraz interpretacyjnych, co pozwoliło na wnioskowanie
dotyczące skuteczności opieki pielęgniarskiej oraz jej wpływu na dalszą rekonwalescencję
pacjentów [53].
3.4.Organizacja i przebieg badań
Badania dotyczące roli pielęgniarki w opiece nad pacjentem po przebytym zawale
mięśnia sercowego zostały przeprowadzone w formie studium przypadku. Metoda ta pozwala
na dogłębną analizę indywidualnej sytuacji pacjenta oraz ocenę skuteczności interwencji
pielęgniarskich w kontekście zarówno hospitalizacji, jak i opieki poszpitalnej. Badanie miało
na celu określenie wpływu opieki pielęgniarskiej na proces rekonwalescencji oraz ocenę
stopnia wdrażania zaleceń medycznych przez pacjenta [54].
W celu przeprowadzenia badań wykorzystano metodę obserwacyjną oraz wywiad z
pacjentem i jak i reakcji pacjenta na podejmowane działania. Wywiad z pacjentem obejmował
pytania dotyczące jego samopoczucia, przestrzegania zaleceń lekarza oraz ewentualnych
trudności personelem medycznym. Obserwacja dotyczyła zarówno czynności pielęgniarskich,
związanych z adaptacją do nowego stylu życia. Natomiast rozmowy z personelem medycznym
pozwoliły na ocenę roli pielęgniarki w kształtowaniu procesu leczenia i rehabilitacji [55].
Badanie przeprowadzono na oddziale kardiologicznym w wybranym szpitalu
wojewódzkim. Pacjent, który przeszedł ostry zawał mięśnia sercowego, został objęty
kompleksową opieką pielęgniarską, obejmującą monitorowanie parametrów życiowych,
edukację dotyczącą stylu życia i farmakoterapii oraz wsparcie psychologiczne. Obserwacja
pacjenta trwała dwa tygodnie hospitalizacji oraz miesiąc po wypisie ze szpitala. Zastosowane
30
metody pozwoliły na uzyskanie szczegółowych informacji na temat procesu zdrowienia
pacjenta oraz stopnia wdrażania działań profilaktycznych. W trakcie badań szczególną uwagę
poświęcono roli pielęgniarki jako osoby odpowiedzialnej za edukację zdrowotną pacjenta.
Przeprowadzono szczegółową analizę rozmów edukacyjnych, w których pacjent był
informowany o konieczności zmiany nawyków żywieniowych, regularnej aktywności fizycznej
oraz przyjmowania leków zgodnie z zaleceniami lekarza. Ponadto oceniano wpływ motywacji
i wsparcia emocjonalnego udzielanego przez pielęgniarkę na poziom zaangażowania pacjenta
w proces rekonwalescencji [56].
Podczas prowadzenia badań uwzględniono również aspekt psychologiczny pacjenta po
przebytym zawale. Analiza reakcji emocjonalnych pacjenta oraz jego podejścia do dalszego
leczenia pozwoliła na ocenę skuteczności interwencji pielęgniarskich w kontekście wsparcia
psychicznego. Zebrane dane wskazują, że odpowiednie podejście pielęgniarki, opierające się
na empatii i budowaniu relacji z pacjentem, miało istotny wpływ na jego motywację do
przestrzegania zaleceń terapeutycznych.
Dzięki zastosowaniu metod jakościowych oraz ilościowych możliwe było uzyskanie
pełniejszego obrazu roli pielęgniarki w procesie opieki nad pacjentem po przebytym zawale
serca. Wyniki badań posłużyły do sformułowania wniosków dotyczących optymalnych metod
wsparcia pacjentów kardiologicznych oraz wskazania obszarów, które wymagają dalszych
działań edukacyjnych i profilaktycznych [57].
31
Rozdział IV. Rola i zadania pielęgniarki w opiece nad pacjentem po
zawale mięśnia sercowego w świetle badań własnych
4.1.Charakterystyka badanych indywidualnych przypadków
Istotną rolę w procesie leczenia odgrywa pielęgniarka, która zapewnia wsparcie w
zakresie monitorowania stanu zdrowia pacjenta, edukacji zdrowotnej oraz profilaktyki wtórnej.
Celem niniejszej pracy jest przedstawienie roli pielęgniarki w opiece nad pacjentem po zawale
mięśnia sercowego na przykładzie 60-letniej Pani K. [58]. Zawał mięśnia sercowego to jedna
z najczęstszych przyczyn hospitalizacji oraz zgonów na świecie. Stanowi poważne zagrożenie
dla zdrowia pacjenta, wymagając kompleksowej opieki medycznej zarówno w fazie ostrej, jak
i podczas rekonwalescencji.
Pacjentka K, 60-letnia kobieta, została przyjęta do oddziału internistycznego z powodu
zaostrzenia przewlekłej niewydolności krążenia oraz współistniejącej cukrzycy typu 2. W
trakcie wywiadu pielęgniarskiego pacjentka zgłaszała narastające duszności, osłabienie,
obrzęki kończyn dolnych oraz bóle stawowe, które ograniczają jej samodzielność w
codziennym funkcjonowaniu. W związku z licznymi schorzeniami przewlekłymi oraz ich
powikłaniami
zaobserwowano
wieloaspektowe
problemy pielęgnacyjne
wymagające
całościowej opieki pielęgniarskiej [59].
4.2 Plan opieki pielęgniarskiej
4.2.1.Diagnoza pielęgniarska
Stan zdrowia pacjentki jest poważnie obciążony z powodu przebytych chorób i obecnie
współistniejących schorzeń. Głównym problemem klinicznym jest przebycie zawału mięśnia
sercowego, który w połączeniu z przewlekłym zespołem wieńcowym, nadciśnieniem tętniczym
oraz hiperlipidemią stwarza znaczne ryzyko kolejnych incydentów sercowo-naczyniowych.
Dodatkowo, niedrożność prawej tętnicy szyjnej zewnętrznej oraz istotne zwężenie lewej
zwiększają ryzyko udaru mózgu. Pacjentka wykazuje również objawy ograniczenia wydolności
ruchowej i dolegliwości bólowe ze względu na chorobę zwyrodnieniową kręgosłupa i
dyskopatię, co negatywnie wpływa na jej samodzielność w codziennym funkcjonowaniu.
Współistniejąca rozedma miąższu płucnego oraz zmiany pozapalne w układzie oddechowym
dodatkowo pogarszają tolerancję wysiłku i wydolność oddechową. Obciążenie onkologiczne w
wywiadzie oraz liczne przebyte zabiegi chirurgiczne świadczą o złożonym obrazie klinicznym
i potrzebie interdyscyplinarnego podejścia do opieki. Pacjentka wymaga ciągłego
monitorowania, wsparcia edukacyjnego i ukierunkowanych działań pielęgnacyjnych,
uwzględniających wszystkie aspekty jej stanu zdrowia [60].
32
4.2.2.Cele opieki krótko- i długoterminowe.
Cel opieki krótkoterminowy:
W krótkim okresie celem opieki pielęgniarskiej jest stabilizacja stanu kardiologicznego
pacjentki poprzez monitorowanie parametrów życiowych, kontrolę ciśnienia tętniczego, rytmu
serca i objawów niewydolności wieńcowej. Istotne jest również zapobieganie powikłaniom
pozawałowym oraz wtórnym uszkodzeniom narządów. Wdrażanie zaleceń farmakoterapii,
wspomaganie w codziennych czynnościach i zapewnienie odpowiedniej pozycji ciała dla
ułatwienia oddychania to podstawowe działania mające na celu poprawę komfortu pacjentki.
Edukacja dotycząca rozpoznawania objawów alarmowych, zasad zdrowego stylu życia i
stosowania diety ubogosodowej i niskotłuszczowej powinna rozpocząć się już na tym etapie.
Cel opieki długoterminowy:
Długoterminowym celem opieki pielęgniarskiej jest poprawa jakości życia pacjentki i
utrzymanie możliwie najwyższego poziomu samodzielności, mimo istniejących ograniczeń
wynikających z chorób przewlekłych. Kluczowe jest wspieranie pacjentki w adaptacji do życia
z chorobą niedokrwienną serca oraz przewlekłymi schorzeniami układu krążenia i ruchu. W
ramach długofalowej opieki należy dążyć do zahamowania postępu chorób współistniejących,
prewencji kolejnych incydentów sercowo-naczyniowych oraz poprawy tolerancji wysiłku
poprzez fizjoterapię dostosowaną do możliwości pacjentki. Edukacja zdrowotna powinna
koncentrować się na trwałej zmianie nawyków – zaprzestaniu palenia tytoniu, utrzymaniu
odpowiedniej masy ciała, przestrzeganiu zaleceń dietetycznych oraz regularnym przyjmowaniu
leków. Współpraca z zespołem terapeutycznym, w tym kardiologiem, neurologiem,
pulmonologiem i rehabilitantem, ma na celu całościowe wsparcie pacjentki i opóźnienie
progresji chorób [61].
4.2.3.Interwencje pielęgniarskie.
U pacjentki z przebytym zawałem mięśnia sercowego, u której współistnieją
nadciśnienie tętnicze, hiperlipidemia oraz przewlekły zespół wieńcowy, interwencje
pielęgniarskie koncentrują się przede wszystkim na monitorowaniu parametrów życiowych
oraz wsparciu farmakoterapii. Kluczowe znaczenie ma systematyczna kontrola ciśnienia
tętniczego, tętna oraz częstości oddechów, a także obserwacja objawów ewentualnej
niewydolności krążeniowo-oddechowej. Szczególną uwagę należy zwrócić na oznaki bólu w
klatce piersiowej, duszności, obrzęków obwodowych oraz zmiany stanu świadomości, mogące
świadczyć o pogorszeniu stanu ogólnego. Wsparcie emocjonalne i edukacja pacjentki w
33
zakresie
przestrzegania
zaleceń
terapeutycznych,
w
tym
przyjmowania
leków
przeciwpłytkowych i statyn, stanowią integralny element opieki.
W kontekście przebytych zabiegów operacyjnych oraz chorób współistniejących, takich
jak choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa, dyskopatia oraz stan po operacji ortopedycznej,
istotne jest indywidualne podejście do mobilizacji chorej. Pielęgniarka powinna zapewnić
bezpieczne warunki do poruszania się, z uwzględnieniem ograniczeń wynikających z bólu oraz
wcześniejszego leczenia chirurgicznego. Zastosowanie technik asekuracyjnych oraz pomoc w
doborze pomocy ortopedycznych może istotnie poprawić komfort i bezpieczeństwo pacjentki.
Należy również monitorować ryzyko upadków, biorąc pod uwagę osłabienie mięśni, możliwą
hipotonię ortostatyczną oraz ograniczoną sprawność ruchową.
W przypadku zmian miażdżycowych w tętnicach szyjnych oraz współistniejących cech
rozedmy płuc, pielęgniarka powinna prowadzić obserwację układu oddechowego oraz
zapewnić odpowiednie warunki wentylacyjne w miejscu pobytu pacjentki. Szczególnie ważne
jest unikanie czynników nasilających duszność, a także wspieranie chorej w technikach
oddechowych poprawiających wentylację płuc. W razie potrzeby, interwencje mogą
obejmować tlenoterapię bierną lub konsultację pulmonologiczną. Obecność zwężenia naczyń
szyjnych wymaga także czujnej obserwacji neurologicznej w kierunku ewentualnych objawów
niedokrwienia mózgu.
Uwzględniając wywiad onkologiczny oraz obecność drobnego guzka w obrębie
tarczycy, istotne jest, aby pielęgniarka aktywnie wspierała pacjentkę w monitorowaniu
wszelkich zmian skórnych oraz objawów mogących wskazywać na progresję lub pojawienie
się nowych zmian patologicznych. Niezbędne jest zachęcanie pacjentki do regularnych kontroli
specjalistycznych i prowadzenia zdrowego stylu życia, który może zmniejszyć ryzyko dalszych
powikłań. Edukacja zdrowotna powinna obejmować również aspekty diety, aktywności
fizycznej dostosowanej do możliwości chorej oraz unikania czynników ryzyka, takich jak stres
i palenie tytoniu.
4.2.4.Ocena skuteczności działań.
Stan zdrowia pacjentki jest skomplikowany i wymaga holistycznego podejścia zarówno
do leczenia choroby wieńcowej, jak i schorzeń towarzyszących. Zawał serca, którego
doświadczyła, był punktem zwrotnym, jednak wdrożone działania interwencyjne – w tym
przezskórna interwencja wieńcowa (PCI) z implantacją stentu DES – zostały przeprowadzone
skutecznie i zgodnie z aktualnymi standardami postępowania. Stabilizacja stanu wieńcowego,
jaką udało się osiągnąć, świadczy o właściwej ocenie klinicznej i skutecznej terapii w fazie
ostrej.
34
W kontekście nadciśnienia tętniczego i hiperlipidemii, konieczne jest dalsze
monitorowanie parametrów metabolicznych oraz ciśnienia krwi, które są kluczowe dla wtórnej
prewencji zdarzeń sercowo-naczyniowych. Kontrola tych czynników ryzyka wpływa istotnie
na rokowanie oraz ograniczenie progresji miażdżycy, szczególnie w obliczu obecnych zmian
naczyniowych, takich jak 50% zwężenie lewej tętnicy szyjnej zewnętrznej i niedrożność po
stronie prawej. W tym zakresie istotne jest także utrzymanie modyfikacji stylu życia oraz
regularne przyjmowanie zaleconej farmakoterapii, szczególnie statyn i leków hipotensyjnych.
Obciążenie pacjentki innymi jednostkami chorobowymi – takimi jak zwyrodnienie
kręgosłupa, rozedma płuc, czy zmiany ogniskowe w obrębie tarczycy – wymaga
wielodyscyplinarnego nadzoru, jednak nie stanowi obecnie głównego zagrożenia dla jej stanu
ogólnego. Dotychczasowe leczenie nowotworów skóry i operacje chirurgiczne (w tym
ortopedyczne i ginekologiczne) zostały przeprowadzone w przeszłości bez powikłań i nie
wpływają bezpośrednio na bieżące decyzje terapeutyczne, choć mogą mieć znaczenie w
kontekście obciążenia ogólnego organizmu.
Podsumowując, dotychczasowe działania medyczne – zarówno w aspekcie
kardiologicznym, jak i w zakresie leczenia schorzeń współistniejących – można ocenić jako
skuteczne. Stan kliniczny pacjentki wymaga jednak dalszego nadzoru, szczególnie w
odniesieniu do kontroli czynników ryzyka sercowo-naczyniowego oraz monitorowania
progresji zmian miażdżycowych i płucnych. Kontynuacja terapii, współpraca z zespołem
medycznym oraz regularne kontrole specjalistyczne stanowią klucz do utrzymania stabilizacji
zdrowotnej.
4.3.Wnioski
Rola pielęgniarki w opiece nad Panią K, obejmowała szereg działań mających na celu
wsparcie w procesie rekonwalescencji, monitorowanie stanu zdrowia oraz edukację pacjentki
w zakresie dalszego postępowania zdrowotnego. W szczególności, pielęgniarka pełniła rolę
pośrednika pomiędzy pacjentem a lekarzem, wspierając zarówno fizyczne, jak i emocjonalne
aspekty leczenia.
Po pierwsze, pielęgniarka była odpowiedzialna za bieżące monitorowanie stanu zdrowia
pacjentki, co jest kluczowe w okresie po zawale serca. Regularne mierzenie ciśnienia krwi,
tętna, temperatury ciała oraz poziomu saturacji pozwala na wczesne wykrywanie ewentualnych
komplikacji. W przypadku Pani K, ważnym elementem jest także obserwacja i kontrolowanie
objawów niewydolności serca, takich jak obrzęki, duszność czy nieregularny rytm serca.
35
Pielęgniarka często wykonuje również podstawowe badania, np. EKG, oraz dba o prawidłowe
podanie leków zgodnie z zaleceniami lekarza.
Drugim istotnym aspektem pracy pielęgniarki jest edukacja pacjentki. W przypadku
Pani K, jaka po zawale serca ma do czynienia z nową rzeczywistością zdrowotną, pielęgniarka
odgrywa ważną rolę w przekazywaniu wiedzy o chorobie, profilaktyce oraz zdrowym stylu
życia. To moment, w którym pacjentka powinna zrozumieć, jak ważna jest zmiana nawyków –
dieta, regularna aktywność fizyczna, unikanie stresu czy zaprzestanie palenia tytoniu.
Pielęgniarka powinna także udzielić wskazówek na temat przestrzegania zaleceń lekarskich
oraz monitorowania objawów, które mogą wskazywać na pogorszenie stanu zdrowia.
Rehabilitacja kardiologiczna stanowi trzeci ważny obszar, w którym pielęgniarka ma
istotną rolę do odegrania. Pani K, po przebyciu zawału serca, potrzebuje nie tylko leczenia
farmakologicznego, ale również systematycznego powrotu do aktywności fizycznej.
Pielęgniarka pomagała w organizacji odpowiednich ćwiczeń dostosowanych do stanu pacjentki
oraz monitorowała postępy. Rehabilitacja kardiologiczna pozwoliła na stopniowy powrót do
codziennych aktywności oraz zmniejszenie ryzyka kolejnych problemów sercowych. Ponadto,
pielęgniarka zapewniła pacjentce wsparcie w zakresie radzenia sobie z lękiem i stresem, które
mogą pojawić się po tak poważnym zdarzeniu zdrowotnym. Należy również podkreślić, że
pielęgniarka pełniła rolę wsparcia emocjonalnego. Pani K, jak wiele pacjentek po zawale serca,
może zmagać się z lękiem przed kolejnym incydentem zdrowotnym, depresją czy obawami
związanymi z przyszłością. Pielęgniarka, poprzez rozmowy i empatię, wspierała pacjentkę w
radzeniu sobie z tymi emocjami. Zachęcała też do korzystania z grup wsparcia, które pomogły
w procesie psychologicznym.
Ważnym zadaniem pielęgniarki była również komunikacja z rodziną pacjentki.
Współpraca z najbliższymi jest kluczowa, ponieważ to oni często pełnią rolę głównych
opiekunów w okresie rekonwalescencji. Pielęgniarka powinna informować rodzinę o postępach
leczenia, zaleceniach dotyczących diety, aktywności fizycznej czy konieczności przestrzegania
zaleceń lekarskich, aby wspólnie z rodziną stworzyć jak najlepsze warunki do powrotu pacjenta
do zdrowia.
Podsumowując, rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem po zawale serca, takim jak
Pani K, jest wieloaspektowa i obejmuje zarówno działania medyczne, jak i wsparcie
emocjonalne oraz edukacyjne. Pielęgniarka staje się kluczowym ogniwem w procesie
zdrowienia, pomagając pacjentowi nie tylko w powrocie do zdrowia fizycznego, ale również w
dostosowaniu się do nowego stylu życia, który jest konieczny po przebytym zawale serca.
36
Zakończenie
Opieka nad pacjentem po przebytym zawale mięśnia sercowego jest niezwykle istotnym
elementem procesu leczenia i rehabilitacji. Jest to moment, w którym pacjent nie tylko zmaga
się z fizycznymi skutkami choroby, ale również z emocjonalnymi i psychologicznymi
konsekwencjami, które mogą mieć wpływ na jego dalsze życie. Pielęgniarka odgrywa
kluczową rolę w zapewnieniu kompleksowej opieki, wspierając pacjenta na każdym etapie jego
rekonwalescencji. Rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem po zawale serca wykracza poza
standardową pomoc medyczną. Obejmuje ona wsparcie emocjonalne, edukację zdrowotną,
monitorowanie stanu pacjenta oraz współpracę z innymi członkami zespołu terapeutycznego.
Pielęgniarka nie tylko monitoruje funkcje życiowe, ale także pomaga pacjentowi w radzeniu
sobie z lękami, depresją czy niepewnością związaną z przyszłością. Jest to także moment, w
którym pielęgniarka pełni rolę doradcy, pomagając pacjentowi zrozumieć mechanizmy
choroby, jak również wdrażać zmiany w stylu życia, które mogą zapobiec kolejnym
incydentom sercowym [62].
W kontekście rehabilitacji kardiologicznej, pielęgniarka pełni istotną funkcję w
planowaniu i monitorowaniu odpowiednich ćwiczeń fizycznych, które mają na celu
przywrócenie pacjentowi pełnej sprawności. Regularna aktywność fizyczna, odpowiednia
dieta, kontrola masy ciała oraz unikanie stresu są podstawą w procesie zdrowienia pacjenta po
zawale. Pielęgniarka może również wskazać na potrzebę zaprzestania palenia tytoniu oraz
ograniczenia spożycia alkoholu, co w znacznym stopniu zmniejsza ryzyko kolejnych powikłań.
Jednym z najważniejszych zadań pielęgniarki jest również edukacja pacjenta i jego rodziny.
Przebyty zawał serca często zmienia życie pacjenta na stałe, dlatego tak ważne jest, aby pacjent
rozumiał konieczność stosowania się do zaleceń lekarskich oraz samodzielnie podejmował
działania mające na celu utrzymanie zdrowia. To, jak pacjent radzi sobie z chorobą, w dużej
mierze zależy od wsparcia, jakie otrzyma od swojego otoczenia, w tym od pielęgniarki, która
pełni funkcję edukacyjną i motywacyjną [63].
Rehabilitacja po zawale mięśnia sercowego jest procesem długotrwałym, który
wymaga zaangażowania i cierpliwości zarówno ze strony pacjenta, jak i całego personelu
medycznego. Pielęgniarka, jako osoba, która spędza z pacjentem dużo czasu, może pomóc w
ocenie postępów w leczeniu, a także w radzeniu sobie z ewentualnymi trudnościami, które
mogą pojawić się w trakcie procesu rehabilitacji. Dzięki bliskiej relacji z pacjentem,
pielęgniarka jest w stanie dostrzec zmiany w jego stanie fizycznym i psychicznym, co pozwala
na szybszą interwencję w przypadku wystąpienia powikłań [64]
37
Podsumowując, rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem po zawale serca jest
nieoceniona. To nie tylko praca medyczna, ale także pełnienie funkcji edukacyjnej,
psychologicznej i emocjonalnej, która pozwala pacjentowi nie tylko wrócić do zdrowia, ale
również do normalnego życia. Całościowa opieka, która obejmuje zarówno aspekty fizyczne,
jak i emocjonalne, jest kluczem do skutecznej rehabilitacji pacjenta po przebytym zawale
mięśnia sercowego [65].
38
Bibliografia
1 Beneke F. W.: Ober Nauheim‘s Solethermen und deren Wirkung auf den gesunden und
kranken menschlichen Organismus. Elwert, Marburg 1859
2 Hentschel H. D.: Ober die Hautrótung im Kohlensaurebad. Allg. Therapeutik, 1967
3 Beneke F. W.: Zur Therapie des Gelenkrheumatismus und der ihm verbundenen
Herzkrankheiten. Hirschwald, Berlin 1872
4Bode F.: Nauheim, seine natiirlichen warmen Soolquellen und dereń Bedeutung. 2. Wyd.
Theodor Fischer, Cassel 1853
5 Gartner G.: Ober die therapeutische Verwendung der Muskelarbeit und einen neuen Apparat
zu ihrer Dosierung. Allg. Wiener Med. Zeit., 1887
6 Groedel F. M.: Die physiologische Wirkung der Kohlensaurebader. Z. wiss. Baderk., 1930
7 Groedel 1. M.: Balneologie und Balneotherapie. Fischer-Verlag, Jena 1914
8 Opolski, G., & Filipiak, K. J. Kardiologia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2019
9 Kubica, J., & Kozierkiewicz, A. Ostre zespoły wieńcowe – diagnostyka i leczenie. Termedia.
2018
10 Camm, A. J., Lüscher, T. F., Maurer, G., & Serruys, P. W. The ESC Textbook of
Cardiovascular Medicine. Oxford University Press 2019
11 Wojakowski, W., & Nessler, J. Interwencje wieńcowe i zawał serca. Medycyna Praktyczna.
2020
12 Pflanz M.: Epidemiologie und Praventivmedizin. Dtsch. Arzteblatt, 1971
13 Ahlhrink M. I.: Triglycerides, lipoproteins and coronary artery disease. Arch. int. Med., 1962
14 Blohmke M.: Ergebnisse epidemiologischer Herz-Kreislaufunter- suchungen in
westeuropaischen Landern. Phys. Med. u. Rehab., 1970
15 Gesundheitswesen d. BRD Bd. 4. Verl. W. Kohlhammer, Stuttgart u. Mainz, 1970.
16 Groen van der Valk J. M., Treurniet N., van Heyningen H. K., Pelser H. E., Wilde J. S.: Het
acute myocardinfarct, een psychosomatic studie. De Erven F. Bohn, Haarlem 1965
17 Heyden S.: Die BBC-Studie. Angewandte Epidemiologie der ischamischen
Herzerkrankung. Arch. Kreisl.-Forsch., 1967,
18 Opolski, G., & Filipiak, K. J. Kardiologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2018
19 Podolec, P. Choroby serca i naczyń. Medycyna Praktyczna 2019.
20 Crea, F., & Gaspardone, A. Zawał mięśnia sercowego – patofizjologia, diagnostyka i
leczenie. Springer 2017.
39
21 Thygesen, K., Alpert, J. S., Jaffe, A. S., et al. Fourth Universal Definition of Myocardial
Infarction Journal of the American College of Cardiology, 2018 72(18), 2231-2264
22 Podolec, P. Kardiologia interwencyjna i nieinwazyjna. Medycyna Praktyczna 2017.
23 Tendera, M. Choroby serca i naczyń. PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2018.
24 Opolski, G., & Filipiak, K. J. Kardiologia. PZWL Wydawnictwo Lekarskie 2015.
25 Jankowski, P., & Kawecka-Jaszcz, K. „Długoterminowe skutki zawału serca – co wiemy po
latach?”. Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej, 2019 129(5),
26 Smolis- Bąk Edyta Dąbrowski Rafał Nowoczesna rehabilitacja kardiologiczna
Wydawnictwo PZWL 2023
27 Dudek Dariusz , Filipiak J Krzysztof Stępińska Janina Ostry Zespół Wieńcowy I Co Dalej?
Wydawnictwo Termedia 2006
28 Smolis- Bąk Edyta Dąbrowski Rafał
Nowoczesna rehabilitacja kardiologiczna
Wydawnictwo PZWL 2023
29 Czarnecka, D., & Pawłowski, W. Opieka pielęgniarska w chorobach układu krążenia.
Wydawnictwo Lekarskie PZWL 2018.
30 Żuraw, E. Zawał serca – diagnoza i leczenie pielęgniarskie. Wydawnictwo Uniwersytetu
Medycznego 2020.
31 Ples, S., & Woźniak, M. Pielęgniarstwo w kardiologii: aspekty praktyczne i teoretyczne.
Wydawnictwo Medyczne 2019.
32 Koźmiński, J., & Niewiadomska, A. Rehabilitacja kardiologiczna: podejście
wieloaspektowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 2017.
33 Wierzbicka, E., & Janczak, I. "Edukacja zdrowotna w pielęgniarstwie". Wydawnictwo
PZWL. Warszawa 2016
34 Sienkiewicz, Z. Zawał serca - rehabilitacja i opieka po zawale. Wydawnictwo Lekarskie
Warszawa 2018.
35 Nowak, M., & Wróblewska, M. "Pielęgniarska opieka nad pacjentem po zawale serca".
Pielęgniarstwo Polskie, 2020 2(15), 45-52.
36 Zawiślak, M. Zawał serca - praktyczne podejście do rehabilitacji pacjent. Wydawnictwo
Czelej. 2017
37 Górska, A., & Żuraw, P. Psychologiczne aspekty rehabilitacji po zawale serc. Wydawnictwo
Difin 2020.
38 Pączek, S. Psychologiczne aspekty rehabilitacji kardiologicznej. Wydawnictwo
Uniwersytetu Medycznego w Łodzi 2012.
40
39 Gąsowski, J., & Kowalski, M. Wsparcie psychologiczne w leczeniu chorób serca.
Wydawnictwo Naukowe PWN 2014.
40 Ślusarczyk, P. Rehabilitacja po zawale serca: psychologiczne podejście. Warszawskie
Wydawnictwo Medyczne 2013.
41 Chęciński, J. Rola psychoterapii w leczeniu pacjentów po zawale serca. Medycyna
Praktyczna 2016.
42 Borkowska, M. Opieka pielęgniarska w kardiologii. Wydawnictwo Lekarskie PZW 2018
43 Kowalska, A., & Nowak, R. Zawał serca – diagnostyka i leczenie. Wydawnictwo Medyczne
2019.
44 Pasternack, A., & Wilk, W Rehabilitacja kardiologiczna – teoria i praktyka. Wydawnictwo
Uniwersytetu Medycznego 2020
45 Nowak J., "Pielęgniarska opieka nad pacjentem kardiologicznym," Wydawnictwo
Lekarskie, 2022
46.Kowalska M., Rehabilitacja kardiologiczna – teoria i praktyka Wydawnictwo Medyczne,
2021
47.Zajdel, A., & Sienkiewicz, Z. Edukacja zdrowotna w opiece nad pacjentem po zawale serca.
Wydawnictwo Naukowe 2017.
48. Kaczmarek, S. Metodologia badań naukowych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
2015
49 Kowalski, J. Wprowadzenie do metodologii badań. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu
Jagiellońskiego 2018
50. Babbie E., Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2007,
s. 56
51. Sztumski J., Wstęp do metod i technik badań społecznych, Śląskie Wydawnictwo Naukowe,
Katowice 2005, s. 130.
52. Krzykała F., Metodologia badań i technik badawczych w socjologii, Koszaliński Ośrodek
Naukowo-Badawczy, Koszalin-Poznań 1986, s. 112
53. Pędziwiatr, M., & Szyguła-Jurkiewicz, B. "Opieka nad pacjentem po zawale serca – rola
pielęgniarki w procesie rehabilitacji kardiologicznej." Kardiologia Polska, 2018 76(3), 412418
54. Zimolag, M., & Wachulec, E. "Edukacja zdrowotna w profilaktyce powikłań po zawale
serca." Pielęgniarstwo XXI wieku, 2020 19(1), 55-63.
55. Kowalski, J. "Rehabilitacja kardiologiczna – kompleksowa opieka nad pacjentem."
Medycyna Praktyczna, 2021 12(4), 278-285
41
56. Nowak, A., & Kwiatkowska, E "Znaczenie opieki pielęgniarskiej w poprawie jakości życia
pacjentów po zawale mięśnia sercowego." Forum Medycyny Rodzinnej, 2019 14(2), 98-105
57. Piotrowicz, R., & Dąbrowski, R. Rehabilitacja kardiologiczna w praktyce klinicznej. PZWL
Warszawa 2020
58. Jankowski, P., & Mamcarz, A. Prewencja wtórna chorób sercowo-naczyniowych.
Medycyna Praktyczna
Kraków 2018
59. Kardiologiczny Instytut Badawczy Zawał serca – nowe podejście do terapii i rehabilitacji.
Wydawnictwo Medyczne Warszawa 2019
60. Śliwczyński, A. Pielęgniarstwo kardiologiczne w praktyce klinicznej. Via Medica Gdańsk
2017.
61.Kowalski. J Kardiologia – podręcznik dla studentów medycyny, Wydawnictwo Medyczne,
Warszawa 2020
62. Gąsior, M., & Mazurek, T. Rehabilitacja kardiologiczna. Wydawnictwo Lekarskie PZW
2016.
63. Kus, K., & Woźniak, A. Pielęgniarstwo w opiece nad pacjentem kardiologicznym.
Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner 2019
64.Stolarz, M., & Wójcik, K. Zawał serca – pielęgniarka w procesie leczenia i rehabilitacji.
Pielęgniarstwo Kardiologiczne i Perfuzjologiczne, 2017 8(3), 122-130
65. Nowak, M., & Kowalska, M. Rehabilitacja po zawale serca. Wydawnictwo Uniwersytetu
Medycznego 2021
42