Praktyki teatralne Wsiewołoda Meyerholda
Konferencja międzynarodowa
3–5 października 2013
Instytut im. Jerzego Grotowskiego we Wrocławiu
Sala Teatru Laboratorium, Rynek Ratusz 27
Wstęp wolny
„Meyerhold to pomieszanie geniuszu twórczego i ludzkiej
podstępności. To niezliczone cierpienia tych, którzy jak ja kochali go
bezgranicznie. I niezliczone chwile zachwytu, kiedy mogliśmy
śledzić magię twórczego procesu tego wyjątkowego w swoim
rodzaju czarodzieja sceny”.
Siergiej Eisenstein
Buntowniczy uczeń Stanisławskiego, genialny aktor i reżyser, twórca biomechaniki teatralnej i
propagator fizycznego treningu aktorskiego, największy rewolucjonista inscenizacji, prekursor
koncepcji muzycznej konstrukcji przedstawienia, pierwszy „autor przedstawienia teatralnego”,
nauczyciel Eisensteina, odkrywca Szostakowicza. Wsiewołod Emiliewicz Meyerhold (1874–1940)
jest powszechnie uznawany za jednego z najważniejszych i najbardziej wpływowych artystów
teatru XX wieku. Jego propozycje były podejmowane i twórczo rozwijane przez takich mistrzów
jak: Jerzy Grotowski, Eugenio Barba, Robert Wilson czy Tadeusz Kantor. Do dziś Meyerhold,
zwłaszcza jako twórca biomechanicznego treningu aktorskiego i oryginalnych metod
reżyserskich, jest żywą inspiracją dla artystów. Jednocześnie wciąż pozostaje on jednym z
najsłabiej znanych w Polsce twórców Wielkiej Reformy Teatralnej.
Na początku XXI wieku chcemy na nowo, z dzisiejszej perspektywy, mając za sobą
doświadczenia przemian w teatrze drugiej połowy XX wieku, spojrzeć na dokonania Meyerholda
i zapytać o jego miejsce w teatrze współczesnym. W tym celu Instytut im. Jerzego Grotowskiego
podjął się organizacji pierwszej w Polsce konferencji poświęconej teatralnemu dorobkowi
Wsiewołoda Emiliewicza Meyerholda, skupiającej największych specjalistów z Polski, Rosji,
Europy Zachodniej i USA.
Chcemy odnowić zainteresowanie Meyerholdem i uczynić jego dorobek, zwłaszcza propozycje
dotyczące pracy z aktorem, tematem bieżącej refleksji teatrologicznej, dlatego wystąpienia
uczestników konferencji przedstawią dokonania artysty we współczesnym kontekście; dlatego też
konferencja wzbogacona jest o program imprez towarzyszących skonstruowany tak, by zetknięcie
własnego doświadczenia praktycznego i odbiorczego publiczności z refleksją naukową było
punktem wyjścia do inspirujących dyskusji.
Konferencja będzie tłumaczona symultanicznie na języki: polski, rosyjski i angielski.
Koordynacja: Dariusz Kosiński (kosinski@grotowski-institute.art.pl)
Małgorzata Jabłońska (malgorzata@grotowski-institute.art.pl)
www.grotowski-institute.art.pl
Dofinansowano ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego
Program konferencji
3 października {czwartek}
10.00–13.30 Sala Teatru Laboratorium, Rynek Ratusz 27
Otwarcie konferencji
Beatrice Picon-Vallin (Centre national de la recherche scientifique)
Meyerhold: ku aktorowi ery naukowej i teorii podwójnej referencji
Nikołaj Piesoczynski (Sankt-Petersburskaja gosudarstwiennaja akademija tieatralnogo
iskusstwa)
Metoda aktorska w Teatrze Meyerholda. Technologia jako filozofia
Wadim Szczerbakow (Gosudarstwiennyj institut iskusstwoznanija)
Plastyczne ucieleśnienie paradoksu
Dyskusja
15.30–18.00 Sala Teatru Laboratorium, Rynek Ratusz 27
Natalia Makierowa (Muziej-Kwartira W.E. Meyerholda)
Aktor w scenograficznej przestrzeni spektakli Meyerholda
Nadieżda Tarszis (Sankt-Petersburskaja gosudarstwiennaja akademija tieatralnogo
iskusstwa)
Od „muzycznego realizmu” Meyerholda do współczesnych teatralnych ścieżek dźwiękowych
Dyskusja
19.00 PWST, ul. Braniborska 59
Spotkanie z Aleksiejem Lewińskim. Pokaz pracy podsumowujący warsztat
biomechaniki. Prowadzenie Jonatan Pitches (University of Leeds)
Wstęp wolny.
4 października {piątek}
10.00–13.30 Sala Teatru Laboratorium, Rynek Ratusz 27
Maria Shevtsova (Goldsmiths University of London)
Meyerholdowski wymiar prac współczesnych reżyserów
Jörg Bochow (Akademie für Darstellende Kunst Baden-Württemberg)
Meyerhold i teatr współczesny. Refleksja krytyczna.
Katarzyna Osińska (Instytut Slawistyki PAN)
Od biomechaniki do bio-obiektów: aktor u Wsiewołoda Meyerholda i Tadeusza Kantora
Dyskusja
15.30–18.00 Sala Teatru Laboratorium, Rynek Ratusz 27
Małgorzata Jabłońska (Uniwersytet Jagielloński)
Biomechanika Meyerholda - trening aktorski oparty na paradygmacie przygotowanego doświadczenia
Philip Brehse (Open Space Performunion)
Opowieść o doświadczeniu biomechaniki – od rekonstrukcji Living Theatre do własnej twórczości scenicznej.
Dyskusja
19.00 (PWST)
Spotkanie z Giennadijem Bogdanowem. Pokaz pracy podsumowujący warsztat
biomechaniki. Prowadzenie Jonatan Pitches (University of Leeds)
5 października {sobota}
10.00–13.30 Sala Teatru Laboratorium, Rynek Ratusz 27
Janne Risum (Aarhus Universitet)
Aktorki w męskich rolach w spektaklach Meyerholda
Fausto Malcovati (Università degli Studi di Milano)
Meyerhold i Wydział Teatralny Ludowego Komisariatu Oświaty (TEO Narkomprosu) - (1918-1920)
Olga Kupcowa (Wsjerossijskij gosudarstwiennyj uniwersitet kinematografii im. S. A.
Gierasimowa)
Odkrycie Puszkina: dramaturgia Puszkina w pedagogice teatralnej Meyerholda drugiej i trzeciej dekady XX
wieku.
Dyskusja
Zamknięcie konferencji
Meyerhold – konstruowanie człowieka
Instalacja multimedialna
Centrum Sztuki WRO, ul. Widok 7, Wrocław
25 września–14 października 2013
Godziny otwarcia: pon. 13:00–19:00, wt.–-pt. 11:00–19:00, niedz. 12:00–16:00; sob. nieczynne
25 września 2013 {środa} 18:00
Otwarcie wystawy z udziałem Pawła Korbusa
2 października 2013 {środa} 18:00
Spotkanie z Natalią Makierową – Dyrektor Muzeum-Mieszkania W.E. Meyerholda w Moskwie
Wstęp wolny
Autor wystawy: Paweł Korbus
Kuratorzy: Małgorzata Jabłońska, Natalia Makierowa
Multimedialna instalacja przygotowana przez performera i scenografa Pawła Korbusa jest
autorską reinterpretacją archiwalnych materiałów z Muzeum Teatralnego im. A.A. Bachruszyna w
Moskwie związanych z działalnością teatralną reżysera-rewolucjonisty Wsiewołoda Meyerholda.
Wśród archiwaliów znajdują się reprodukcje plakatów Teatru im. Meyerholda i prawdziwa
rzadkość – fragmenty zachowanych oryginalnych zapisów filmowych przedstawiających sceny ze
spektakli oraz etiudy treningu biomechanicznego. Fotografie ze szczególnie ważnych widowisk
(m.in. Rogacz wspaniały, Pluskwa, Śmierć Tariełkina) z okresu po Rewolucji Październikowej ukazują
eksperymentalną architekturę sceniczną autorstwa tak kluczowych twórców konstruktywizmu, jak
Lubow Popowa, Aleksander Rodczenko, kolektyw Kukryniksy czy Warwara Stiepanowa i jej
dynamiczne współdziałanie z żywą tkanką aktorskiego ciała.
Pawła Korbusa interesuje możliwość i zakres współczesnego oddziaływania archiwaliów.
Konstruuje on swoją instalację jako narzędzie badające reakcje odbiorców na zetknięcie z
materiałem historycznym. Zadaje pytania o grę napięć, która toczy się pomiędzy archiwum a
aktywnie działającą współczesnością. Umożliwia odbiorcom czynne poznanie i indywidualną
ocenę aktualności wizualnych i kinestetycznych aspektów meyerholdowskiej koncepcji aktorstwa,
proponując zaangażowanie własnego ciała w proces rekonstrukcji form nadawanych przez
Meyerholda ludzkiemu ciału na scenie. Sprawdza tym samym zależność mechanizmów percepcji
od posiadanej wiedzy i praktycznego doświadczenia.
Paweł Korbus - absolwent Wydziału Artystycznego UMCS w Lublinie, performer, twórca videoinstalacji, aktor i scenograf współpracujący m.in. z teatrami: CHOREA, neTTheatre, Earthfall i
Maat Project.
Instalacja Meyerhold – konstruowanie człowieka powstała przy współpracy z
Państwowym Centralnym Muzeum Teatralnym im. A.A. Bachruszyna w Moskwie
www.gctm.ru
Centrum Sztuki WRO
www.wrocenter.pl
Biomechanika teatralna Meyerholda
Warsztaty
PWST, ul. Braniborska 59
28 września – 2 października {sobota–środa} 15:00–20:00
Warsztaty prowadzone przez Aleksieja Lewińskiego
3 października {czwartek} 19:00
Spotkanie z Aleksiejem Lewińskim. Pokaz pracy podsumowujący warsztat biomechaniki.
Prowadzenie Jonatan Pitches (University of Leeds)
29 września – 3 października {niedziela–czwartek} 9:00–14:00
Warsztaty prowadzone przez Giennadija Bogdanowa
4 października {piątek} 19:00
Spotkanie z Giennadijem Bogdanowem. Pokaz pracy podsumowujący warsztat biomechaniki.
Prowadzenie Jonatan Pitches (University of Leeds)
Biomechanika med. interdyscyplinarna dziedzina nauki o ruchu i mechanizmach wywołujących
ruch organizmów żywych oraz o działaniu wewnętrznych i zewnętrznych sił na ciało istot żywych
wraz ze skutkami tych działań.
Biomechanika teatralna została stworzona przez Wsiewołoda Meyerholda i jego aktorów w
pierwszych dziesięcioleciach XX wieku. Jej bazą jest synteza tradycji teatru europejskiego i
teatrów Wschodu. Jest to psychofizyczny trening skupiony na nauczaniu najbardziej
fundamentalnych zasad rzemiosła aktorskiego. Biomechanika pomaga aktorowi w odczuwaniu i
rozumieniu swojej scenicznej obecności – w czasie i przestrzeni, uczy koordynacji, równowagi,
pracy z rekwizytem, ścisłej realizacji zadań i idei proponowanych przez reżysera. Jednocześnie
podnosi samoświadomość aktora, rozwija kreatywność i dostarcza narzędzi do samodzielnego
komponowania działań ruchowych. Już w latach trzydziestych zajęcia z biomechaniki odbywały
się według schematu: najpierw wstępny trening obmyślony indywidualnie przez nauczyciela
zgodnie z ogólnymi zasadami biomechaniki, następnie nauka klasycznych etiud ruchowych
skomponowanych przez Meyerholda i stanowiących rdzeń techniki.
Kino Teatralne
Sala Kinowa, Rynek Ratusz 27
Wstęp wolny
9 października{środa} 18:00
Między biomechaniką a srebrnym ekranem
Prelekcja dr hab. Joanny Wojnickiej (Uniwersytet Jagielloński) ilustrowana materiałami filmowymi
Bogato ilustrowana materiałem filmowym prelekcja na temat oddziaływania koncepcji
Wsiewołoda Meyerholda na kinematografię, w tym szczególnie na aktorstwo filmowe (kariery
ekranowe Erasta Garina i Igora Ilińskiego). Wśród prezentowanych filmów znajdzie się m.in.
Biały orzeł (1928) wg Leonida Andrzejewa w reżyserii Jakowa Protazanowa z samym
Wsiewołodem Meyerholdem w roli Sędziego.
16 października{środa} 18:00
Meyerhold i Eisenstein – mistrz i uczeń
Prelekcja prof. dr. hab. Tadeusza Szczepańskiego (PWSFTViT) – wstęp do projekcji filmu Iwan
Groźny w reżyserii Siergieja Eisensteina.
Iwan Groźny
Dramat historyczny, scenariusz i reżyseria: Siergiej Eisenstein, ZSRR 1944 / 88’, film w jęz.
rosyjskim z napisami.
Dwuczęściowy dramat historyczny opowiada o życiu i rządach rosyjskiego cara Iwana Groźnego
(1530-1584) i jest uznawany za dzieło życia Siergieja Eisensteina. Pierwsza część filmu,
przedstawiająca młodego władcę pragnącego zjednoczenia Rosji, spotkała się z gorącym
przyjęciem publiczności, krytyków i władzy, co stało się dźwignią kariery Siergieja Eisensteina,
tymczasem jego druga część, posiadająca rozpoznawalne odniesienia do aktualnej sytuacji
politycznej, przyczyniła się do jej upadku. Od strony formalnej film ukazuje charakterystyczne
cechy montażu i dramaturgii, z których słynie Eisenstein, podczas gdy sama postać cara Iwana
wzorowana miałaby być na dawnym mistrzu reżysera – Wsiewołodzie Meyerholdzie.
23 pażdziernika{środa} 18:00
Iwan Groźny. Spisek bojarów
Dramat historyczny, scenariusz i reżyseria: Siergiej Eisenstein, ZSRR 1945 (1958)/ 88’, film w jęz.
rosyjskim z napisami.
Druga część historii panowania Iwana Groźnego. Pokazuje przemianę zachodzącą we władcy,
który w pierwszej części sportretowany jako idealistyczny i pełen dobrych chęci, od czasu
nieudanego zamachu na jego życie i zdrady przyjaciela zmienia się w nieufnego samotnika. Żądza
władzy i podejrzliwość stają się stopniowo głównymi motywami działań cara, prowadząc go na
skraj obłąkania. Skojarzenia z aktualną wtedy sytuacją polityczną Rosji były nieuniknione, dlatego
też film na premierę musiał czekać ponad 10 lat - do śmierci Stalina i odwilży.
