Kukurydza Nr 50 do pobrania.indd

Luigi CS
strzał w 10
FAO 240-250
jedna z najchętniej uprawianych
odmian na ziarno w grupie
średniowczesnej
Niezawodne plonowanie
Wysoka tolerancja na stres suszowy
Zdrowe ziarno cenione także przez przemysł
Znakomita adaptacja do gleb lekkich i mozaikowych
Hodowca
www.caussade-nasiona.pl
Nasiona dostępne u dystrybutorów:
www.flora-praszka.pl
www.chemirol.com.pl
www.napena.pl
W NUMERZE:
Od Redakcji .........................................................................
4
Doświadczenia porejestrowe z kukurydzą w 2016 roku .......
5
Znajdź dobre stanowisko pod kukurydzę .............................. 22
Niektóre objawy zakłóceń rozwoju systemu korzeniowego
kukurydzy widoczne na nadziemnej części rośliny ............. 26
Chwasty powodujące duże utrudnienia podczas zbioru
kukurydzy .................................................................................... 38
Produkcja kiszonki z kukurydzy ................................................. 41
Kiszonka z kukurydzy w żywieniu bydła ................................... 47
Uroczystość w Szreniawie ........................................................... 51
Dawne odmiany populacyjne źródłem bioróżnorodności
w uprawie kukurydzy ................................................................... 52
Co należy wiedzieć o wierzbie ...................................................... 54
Informacje PZPK .............................................................. 58
OD REDAKCJI
Szanowni Czytelnicy!
W tym roku mija 25 lat od wydania pierwszego numeru „KUKURYDZY”,
czasopisma Polskiego Związku Producentów Kukurydzy, ukazującego się dwa razy
w roku, zbiega to się także z wydaniem 50 tego kolejnego zeszytu. Przez ten czas
przekazywaliśmy naszym czytelnikom informacje dotyczące podstawowej wiedzy
z zakresu uprawy kukurydzy, jej wykorzystania jako paszy jak również jako surowca
w przetwórstwie rolno-spożywczym oraz roli i udziale kukurydzy w produkcji energii odnawialnej. Na łamach naszego pisma swoim doświadczeniem praktycznym jak
i teoretycznym dzielili się wybitni specjaliści nauki z zakresu uprawy i wykorzystania kukurydzy. Ważną informacją dla plantatorów kukurydzy jest informacja
o odmianach i ich przydatności do uprawy w Polskich warunkach glebowoklimatycznych.
Corocznie przekazywaliśmy naszym czytelnikom informacje dotyczące oceny
i wartości gospodarczej odmian zapisanych w polskim rejestrze. Cyklicznie
w zeszycie wiosennym zamieszczane były wyniki badań odmian kukurydzy zbieranych na kiszonkę oraz ziarno a prowadzonych przez Związek i COBORU
w ramach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego. W każdym kolejnym
zeszycie zamieszczana była informacja dotycząca aktualnych prac Związku oraz
zamierzenia i realizacja programu działania Rady PZPK na kolejny rok.
Ten dotychczasowy kierunek wydawniczy pod względem merytorycznym Rada
Związku i zespół redakcyjny pragnie kontynuować. Zeszyt, który aktualnie otrzymali nasi czytelnicy jest ostatnim w wersji drukowanej a także pierwszym dostępnym w wersji elektronicznej zamieszczonym na stronie internetowej Związku. Decyzję o zmianie sposobu wydawania „Kukurydzy” Rada Związku podjęła po informacjach od czytelników o potrzebie szerszego dostępu do informacji Związku. Forma
elektroniczna wydawania naszego pisma pozwoli zwiększyć jego dostępność oraz
w znaczący sposób zmniejszyć koszty wydawania w stosunku do czasopisma drukowanego.
Począwszy o numeru 51 wydawana przez Związek „Kukurydza” będzie
dostępna w formie elektronicznej zamieszczanej na naszej stronie internetowej
www.kukurydza.info.pl . Podjęcie takiej decyzji przez Radę Związku ma na celu
wiele względów takich jak zwiększenie dostępności do naszego czasopisma, znaczne
poszerzenie możliwości zamieszczania informacji. W przyszłości możliwe będzie
ukazywanie się „Kukurydzy” jako kwartalnika. Są też względy ekonomiczne, które
pozwolą na znaczne obniżenie kosztów wydawniczych. W imieniu zespołu redakcyjnego zwracamy się do naszych czytelników o przekazywanie uwag i opinii dotyczącej nowej formy wydawniczej a także do merytorycznej strony „KUKURYDZY”.
4
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Doświadczenia porejestrowe z kukurydzą
w 2016 roku
W 2016 roku dochodzi do znaczącej zmiany w organizacji doświadczeń porejestrowych z kukurydzą. Po pięciu latach badania odmian w tych samych miejscowościach i w stabilnym systemie,
następuje reorganizacja. Ulegają likwidacji doświadczenia z najwcześniejszymi odmianami na
północy kraju. W badaniach na ziarno poszczególne grupy wczesności ocenia się w oddzielnych
doświadczeniach. Dochodzą nowe lokalizacje, a liczba doświadczeń wzrasta. Pozostaje dotychczasowy system finansowania.
rowadzone od 2002 roku na północy
informacje przedstawiono na rysunku nr 1,
kraju doświadczenia z najwcześniejszymi
zawierającym mapkę Polski z zaznaczeniem
odmianami kukurydzy wykazały niezbilokalizacji poszczególnych doświadczeń, sposocie, że kukurydza w tym rejonie klimatycznym
bu ich finansowania, poziomu plonowania oraz
uprawiana na ziarno osiąga dojrzałość, a uzyskiwazakresu dyskwalifikacji wyników. W artykule
ne plony dość często są wyższe niż na pozostałym
wykorzystano mapkę opracowaną w Centralnym
obszarze Polski. Zapewne czynnikiem minimum
Ośrodku Badania Odmian Roślin Uprawnych
w ostatnich latach staje się wysokość opadów,
w Słupi Wielkiej.
która w centralnych rejonach kraju ma większy
wpływ na obniżenie plonów niż niedobór ciepła
Zakres dyskwalifikacji doświadczeń
na północy. Takie wnioski umożliwiły podjęcie
porównaniu do 2015 roku nie włądecyzji o likwidacji oddzielnej serii doświadczeń
czono do syntezy niewielkiej liczby
i włączenie pięciu punktów doświadczalnych na
doświadczeń. Podział doświadczeń ziarnowych
północy do serii ogólnokrajowej. Równocześnie
na oddzielne grupy dodatkowo obniżył straty wypotraktowano poszczególne grupy wczesności odników, ponieważ w przypadku punktowej suszy
mian jako oddzielne doświadczenia, co umożliwiło
udało się niektóre nieduże doświadczenia uratować. W doświadczeniach na ziarno ostatecznie
umieszczanie odmian w optymalnych rejonach. Na
nie włączono do syntezy wyników grupy odmian
północy kraju ulokowano doświadczenia na ziarno
z odmianami wczesnymi i średnio wczesnymi,
średnio wczesnych w miejscowości Rarwino.
W doświadczeniach na kiszonkę nie włączono
w przeważającej części kraju ulokowano wszystkie
wyników z następujących lokalizacji: w grugrupy wczesności, a w rejonach najkorzystniejpie odmian wczesnych – Kawęczyn i Siedlce,
szych (głównie południowych) tylko odmiany średw grupie odmian średnio wczesnych – Głębonio wczesne i średnio późne (patrz rys. 1 – mapka
kie i Marianowo oraz w grupie odmian średnio
z rozmieszczeniem doświadczeń). W konsekwencji
późnych – Kawęczyn i Rarwino. Wiele wyjaśnia
tych zmian (także po dodaniu nowych punktów
opracowany na podstawie danych uzyskanych
doświadczalnych) zamiast dotychczasowych 19
z COBORU wykres pt. „Opady w okresie od
doświadczeń do zbioru na ziarno założono w 2016
maja do 20 września (2014-2016)”. Na wykresie
roku 21 doświadczeń z odmianami wczesnymi, 23
przedstawiono wysokość opadów w ostatnich
z odmianami średnio wczesnymi i 20 doświadczeń
trzech latach (za wyjątkiem miejscowości,
z odmianami średnio późnymi.
w których założono doświadczenia po raz
Do zbioru na kiszonkę założono w dotychpierwszy). Możemy zatem ocenić różnice w waczasowym systemie 22 doświadczenia, a więc
runkach rozwoju roślin pomiędzy rekordowym
o 3 więcej niż w poprzednich latach.
pod względem plonowania rokiem 2014, draJak już wspomniano utrzymano dotychczastycznie niekorzystnym rokiem 2015 i generalnie
sowy sposób finansowania doświadczeń porejedobrym w zakresie plonowania rokiem 2016.
strowych. Centralny Ośrodek Badania Odmian
Na wykresie do nazwy miejscowości dodano
Roślin Uprawnych finansował część doświadczeń
nazwę województwa i ułożono je w kolejności
ze środków budżetowych, a Polski Związek Prowynikającej z położenia na mapie. Taki układ
ducentów Kukurydzy korzystając ze wsparcia
pozwala zaobserwować obszary kraju, na których
firm hodowlanych i nasiennych pokrywał koszty
opady w 2016 roku były wyższe nie tylko niż
pozostałych doświadczeń PDO. Szczegółowe
P
W
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
5
Rys. 1. Kukurydza. Rozmieszczenie porejestrowych doświadczeń odmianowych w 2016 roku [Opracowanie COBORU]
6
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
walnych średnich. Autor przeliczył wszystkie
rezultaty od roku 2001. Do obliczenia nowych
średnich rocznych przyjęto następujące założenia:
– na średni plon mają wpływ wszystkie badane
odmiany, choć w niejednakowym stopniu
(zróżnicowana liczba lokalizacji w wyniku
zaplanowanego rozmieszczenia, a także dyskwalifikacji).
– wpływ na średnią ma grupa wczesności bez
względu na liczbę odmian w grupie.
W wyniku przyjętej metody obliczania średniej rocznej uzyskano porównywalność wyników
w latach, choć niekoniecznie dokładną ocenę dokonanych zbiorów. Ta jednak zależy od aktualnej
dostępności odmian w poszczególnych grupach
wczesności. Przy okazji trzeba zaznaczyć, że
podane w załączonych tabelach wartości mogą się
nieznacznie różnić od podawanych w poprzednich
opracowaniach.
W bieżącym wydaniu zostały zestawione
w tabeli średnie z lat 2001-2005, 2006-2010, 20112015 oraz jednoroczne wyniki z lat 2015 i 2016.
Pozwoliło to na porównanie wyników uzyskanych
w roku 2016 ze średnimi z poprzednich okresów
i rezultatami poprzedniego roku. W tabelach
analizie poddano plony ziarna i zawartości suchej masy w czasie zbioru w doświadczeniach
zbieranych na ziarno oraz plony ogólne suchej
masy i zawartości suchej masy w całych roślinach
w czasie zbioru w doświadczeniach na kiszonkę.
Tabela L1, a szczególnie wykres L1 pokazuje
załamanie poziomu plonowania w 2015 roku
i powrót do normalnego, wzrostowego trendu
w analizowanym 2016 roku. W doświadczeniach
w 2015 roku, ale także wyższe niż w niezłym
roku 2014, obszary z opadami w 2016 roku na poziomie pośrednim i wreszcie miejsca gdzie opady
w 2016 roku były praktycznie na poziomie roku
2015. Układ wykresu współgra z mapką Polski
zawierającą oprócz lokalizacji poszczególnych
typów doświadczeń także informacje o poziomie
plonowania i dyskwalifikacjach. Należy jednak
podkreślić, że na końcowy rezultat wpływa nie
tylko wysokość opadów, ale także ich rozkład.
Uproszczone wykresy i tabele z oczywistych
względów nie dają pełnego obrazu przebiegu
pogody w okresie wegetacji. W związku z tym
warto tu zaznaczyć, że wiosną 2016 roku na ogół
w glebie nie brakowało wilgoci. Tak było, w zależności od regionu do połowy lub nawet do końca lipca. Później już było różnie. W niektórych
regionach niedobór wody zaczął występować już
pod koniec kwitnienia kukurydzy. Niskie opady
w sierpniu, od początku miesiąca lub nieco później były obserwowane w takich miejscowościach
jak Chrząstowo, Cicibór Duży, Głębokie, Głodowo, Słupia Wielka, Śrem Wójtostwo, Masłowice,
Krościna Mała, Zybiszów.
Poziom plonowania w 2016 roku na tle lat
poprzednich
tabeli L1 oraz wykresach L1 i L2 przedstawiono poziom plonowania i stopień
dojrzałości kukurydzy w doświadczeniach na
ziarno i na kiszonkę na przestrzeni lat 2001-2016.
W związku ze zmianami w organizacji doświadczeń wprowadzonymi w 2016 roku powstały
problemy metodyczne z wyliczaniem porówny-
W
Tabela L 1. Plony i poziom dojrzałości w doświadczeniach porejestrowych w 2016 r. na tle wszystkich doświadczeń PZPK
L a t a
Wyszczególnienie
plon ziarna przy
Doświadczenia 14% wody
na
zawartość suchej masy
ziarno
w ziarnie
plon ogólny suchej masy
Doświadczenia roślin
na
zawartość suchej masy
kiszonkę
w całych roślinach
1(50) 17
2001-2005
2006-2010
2011-2015
2015
dt/ha,
%
dt/ha,
%
dt/ha,
%
dt/ha,
%
97,4
102,8
111,5
72,2
70,6
179,0
34,9
2016
dt/ha,
%
%
średniej
2011-2015
%
roku
2015
82,1
127,3
114,2
155,1
74,1
77,1
75,5
101,9
97,9
187,7
201,9
178,1
215,5
106,7
121,0
32,5
35,0
38,0
35,8
102,3
94,2
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
7
na ziarno średni plon wyniósł 127,3% dt/ha, co
stanowi 114,5% średniego plonu z lat 2011-2015
i aż 155,1% plonu z roku 2015. W doświadczeniach
na kiszonkę plon ogólny suchej masy wyniósł
215,5% dt/ha, co stanowi 106,7% średniego plonu z lat 2011-2015 i 121,0% plonu osiągniętego
w poprzednim roku. Natomiast poziom dojrzałości był nieco wyższy niż w poprzednim pięcioleciu, ale niższy niż w posusznym 2015 roku.
W doświadczeniach na ziarno zawartość suchej
masy w ziarnie wyniosła 75,5%, a więc o 1,4
punktu procentowego więcej w niż pięcioleciu
2011-2015. Taki wzrost poziomu dojrzałości
niekoniecznie musi oznaczać postęp w zakresie
8
uwcześnienia odmian – może być skutkiem przedwczesnego zaschnięcia roślin w niektórych doświadczeniach. Zawartość suchej masy w całych
roślinach wyniosła 35,8%, co oznacza wzrost o 0,8
punktu procentowego, ale także – w odniesieniu
do roku 2015 – powrót do zbioru w optymalnym
terminie normalnie dojrzałych roślin.
Poziom plonowania w miejscowościach
w 2016 roku
tabelach zawierających wyniki doświadczeń ograniczamy się do podania
oceny odmian w postaci średnich ze wszystkich
doświadczeń. Warto więc – w celu uzyskania
W
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
pełniejszego obrazu – przedstawić rozpiętość
wyników w miejscowościach. Ze względu na
przyjętą metodykę i dyskwalifikacje wyników
niektórych grup wczesności nie obliczamy już
średnich ogólnych do takich porównań. Zatem
możemy podać tylko wielkość zróżnicowania
plonów w miejscowościach jako informacje
o wynikach najwyższych i najniższych.
W doświadczeniach na ziarno najwyższe
plony w grupie odmian wczesnych uzyskano w
Chrząstowie – 146,1 dt/ha, w grupie odmian średnio wczesnych także w Chrząstowie – 148,7 dt/ha
i w grupie odmian średnio późnych w Zybiszowie
– 157,0 dt/ha. Najniższe plony uzyskano: w grupie
odmian wczesnych w miejscowości Głębokie –
101,4 dt/ha, w grupie odmian średnio wczesnych
w miejscowości Cicibór Duży – 111,6 dt/ha
i w grupie odmian średnio późnych tamże – 111,0
dt/ha. W grupie odmian wczesnych najniższy
plon stanowi 69,4% najwyższego plonu, w grupie
odmian średnio wczesnych odpowiednio 75,1%,
w grupie odmian średnio późnych – 70,1%.
W doświadczeniach na kiszonkę najwyższe plony ogólne suchej masy uzyskano
w grupie odmian wczesnych w miejscowości
Łyski – 242,6 dt/ha, w grupie odmian średnio wczesnych w Masłowicach – 247,5 dt/ha
i w grupie odmian średnio późnych – także
w Masłowicach – absolutny rekord – 289,0 dt/ha.
Natomiast najniższe plony uzyskano w grupie
odmian wczesnych w Rychlikach – 174,9 dt/ha,
w grupie odmian średnio wczesnych w Kościelnej Wsi – 173,3 dt/ha oraz w grupie odmian
średnio późnych w Kawęczynie – 152,3 dt/ha.
W grupie odmian wczesnych najniższy plon stanowi 72,1% najwyższego plonu, w grupie odmian
średnio wczesnych odpowiednio 70,0%, w grupie
odmian średnio późnych – 52,7%. Zwiększona
rozpiętość plonów w grupie odmian średnio
późnych wynika z nadzwyczaj wysokiego plonu
w Masłowicach, który był wyższy o 19,9 dt/ha
od następnego w rankingu.
Generalnie można uznać, że rozpiętość plonów, tak w doświadczeniach na ziarno, jak i na
kiszonkę była w 2016 roku stosunkowo niewielka. Biorąc pod uwagę zróżnicowane warunki
glebowo klimatyczne w jakich są zakładane
doświadczenia, umiarkowane zróżnicowanie plonów wskazuje na również umiarkowany wpływ
zasadniczego stresu – niedostatku opadów.
10
Wyniki doświadczeń do zbioru na ziarno
tabeli 1 oraz na wykresach 1, 2, i 3 są
zawarte wyniki uzyskane w doświadczeniach serii ziarnowej. Dla każdej z badanych
odmian przedstawiono średnie plony ziarna
z 20-22 doświadczeń (co zaznaczono w tabelach) przeliczone na 14% zawartości wody i te
same plony w procentach wzorca, czyli średniej
grupy wczesności. Począwszy od niniejszego
opisu doświadczeń PDO nie obliczamy średnich
ogólnych. Odmiany są porównywane tylko do
średniej swojej grupy wczesności. Średnie dla
grupy wczesności zostały wyliczone z wyników
wszystkich odmian badanych w grupie. Oznacza
to, że średnie uwzględniają zarówno wyniki odmian wpisanych do krajowego rejestru odmian,
jak i wpisanych do katalogu UE (oznaczonych
symbolem CCA), i wstępnie już ocenianych
w Polsce. Dzięki takiemu zestawieniu wyników
uzyskujemy porównanie odmian, których nasiona
są dostępne na krajowym rynku lub wkrótce mogą
się na nim znaleźć. Mieszańce zostały uszeregowane w kolejności od najwyższego do najniższego
plonu w grupie wczesności. W ostatniej kolumnie
tabeli podano lokatę, jaką poszczególne odmiany
zajmują w grupie wczesności w kolejności od najniższej do najwyższej zawartości wody w ziarnie.
Oznacza to ustawienie od najwcześniejszych do
najpóźniejszych odmian.
W 2016 roku średnie plony ziarna poszczególnych grup wczesności odmian zawierały się
w przedziale od 121,6 do 131,9 dt/ha i rosły wraz
ze zmniejszaniem się wczesności, czyli odmiany
późniejsze plonowały wyżej od wcześniejszych.
Poziom dojrzałości malał od grupy odmian
wczesnych do średnio późnych, chociaż różnica
pomiędzy odmianami wczesnymi i średnio późnymi była niewielka – 1,6 punktu procentowego.
Zależności plonowania i wczesności poszczególnych odmian przedstawiamy na wykresach
korelacyjnych. W związku z określaniem zawartości wody w ziarnie odwrócono oś X. Wartości
najniższe umieszczone są po prawej stronie osi.
Dzięki takiemu zabiegowi interpretacja wyników
na wykresach pozostaje niezmieniona. Odmiany
najplenniejsze i najwcześniejsze znajdują się
w górnej, prawej ćwiartce wykresu. Odwrotnie –
odmiany, które w omawianych doświadczeniach
uzyskały najniższy plon i najwyższą zawartość
wody znalazły się w dolnej, lewej ćwiartce wy-
W
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
PSZENICA
OZIMA
TRAWY
KUKURYDZA
NAJWYŻSZY CZAS
DAĆ ODPOCZĄĆ
PYROXENII
NASZA KUKURYDZIANA
NOWOŚĆ !!!
SILICIA 3 x NAJ
- najwcześniejsza
- najwydajniejsza
- najmocniejsza w kategorii wczesności (nawet 60% udział s.m. kolb w plonie ogólnym)
- CODIMON – nasz MISTRZ PLONÓW (114% WZORCA w badaniach COBORU i PZPK)
- CODIGREEN – ZIELONY i z potencjałem, NIE BOI SIĘ suszy
- MARKIZA – kukurydza JAK LAS
- OPCJA – NOWOŚĆ – jedyna SŁUSZNA OPCJA w uprawie kukurydzy
- SCUDETTO – NOWOŚĆ – to, co najlepsze na biogaz
- PRIMAVERA – NOWOŚĆ – średnia europejska w uprawie na ziarno – 115,6 q/ha
- PLEVEN – NOWOŚĆ – wysoki plon ziarna (118,9 q/ha w Białogardzie) i kiszonki
PSZENICA OZIMA:
VIOLA – ostka odporna na wymarzanie, toleruje niedobór wilgoci
BERTOLD – dorodne ziarno, elitarna jakość, odporna na wymarzanie
IS QUESTOR – wczesna ostka z rekordowym poziomem glutenu
IS SPIRELLA – SUPER WCZESNOŚĆ, SUPER GLUTEN (43,7% na Podlasiu)
TRAWY-MIESZANKI
PL-1 - EKSPRESOWY wiosenny plon
PL-2 – pasza z TURBO-doładowaniem
PL-3 – WYSOKOBIAŁKOWA karma przez wiele lat
PL-4 – UNIWERSALNE źródło paszy
PL-5 – dopasowana na ŁĄKI I PASTWISKA
PL-11 – WYDAJNA ŁĄKA NA DŁUŻSZY CZAS
PL- 12 – JEDYNA TAKA – na stanowiska WILGOTNE I ZALEWOWE
OSEVA Polska Sp. z o.o.
ul. Kopanina 77, 60-105 Poznań
tel./fax 61 868 46 79
tel. +48 602 248 167
e-mail: oseva@oseva.pl
www.oseva.pl
Regionalny Specjalista ds. Sprzedaży
Polska Wschodnia
Michał Waranica
tel. +48 660 699 571
michal.waranica@oseva.pl
Polska Południowo-Zachodnia
Piotr Kornak
tel. +48 660 409 969
piotr.kornak@oseva.pl
Polska Północna i Północno-Zachodnia
Wiesław Pawelec
tel. +48 502 447 541
wieslaw.pawelec@oseva.pl
Tabela 1. Kukurydza na ziarno. Doświadczenia porejestrowe (PDO). Rok zbioru 2016. Plon ziarna przy 14% wody
[dt/ha] i wilgotność ziarna w czasie zbioru [%]
Hodowcy i odmiany
Grupa 1 - wczesne - średnie z 21 doświadczeń
średnia grupy wczesności
Lp
hodowcy
odmiany
1 Syngenta Crop Prot.
SY Werena
2 KWS Saat SE
Kwintus
Freiherr von Moreau
3
Farmplus CCA
Saatzucht GmbH
4 Maisadour Semences
MAS 17G CCA
5 KWS Saat SE
Silvinio
6 Limagrain Europe
LG30179
7 Maisadour Semences
MAS 15P
CV
NRI
Grupa 2 - średniowczesne - średnie z 22 doświadczeń
średnia grupy wczesności
Lp
hodowcy
odmiany
Freiherr von Moreau
1
Farmfire CCA
Saatzucht GmbH
2 Euralis Semences
ES Asteroid
3 Euralis Semences
ES Zorion
4 Saatbau Linz eGen
Sativo
5 Euralis Semences
ES Constellation
6 KWS Saat SE
Acropole
Freiherr von Moreau
7
Farmezzo
Saatzucht GmbH
8 KWS Saat SE
Carolinio KWS
9 KWS Saat SE
Rivaldinio KWS
10 HR Smolice
SM Jubilat
11 Euralis Semences
ES Meteorit
12 KWS Saat SE
Ambrosini
13 Maisadour Semences
MAS 20P
14 KWS Saat SE
Ricardinio
15 Euralis Semences
ES Abakus
16 Limagrain Europe
LG30215
17 HR Smolice
SM Hetman
18 Maisadour Semences
MAS 20S
CV
NRI
Grupa 3 - średniopóźne - średnie z 20 doświadczeń
średnia grupy wczesności
Lp
hodowcy
odmiany
1 Euralis Semences
ES Gallery CCA
2 Monsanto Techn. LLC
DKC3623
3 Caussade Semences
Herkuli CS CCA
4 Monsanto Techn. LLC
DKC3939 CCA
5 Caussade Semences
Codigip
6 RAGT 2n
RGT Conexxion CCA
7 RAGT 2n
RGT Provexx CCA
8 Syngenta Crop Prot.
SY Enigma
9 KWS Saat SE
Ronaldinio
CV
NRI
Plon ziarna przy 14% wody
w%
dt/ha
średniej
grupy
Wilgotność ziarna w czasie zbioru
odchylenia
%
od średniej
lokata
grupy
121,6
100
23,8
0,0
134,2
126,4
110
104
24,7
23,9
0,9
0,1
6
3
125,3
103
24,0
0,2
4
119,8
118,8
114,5
111,9
6,3
5,15
99
98
94
92
1,4
0,6
-2,2
-1,1
7
5
1
2
4,2
25,2
24,4
21,6
22,7
5,2
0,70
128,4
100
24,2
0,0
138,3
108
25,8
1,6
18
138,2
135,8
131,3
131,0
130,7
108
106
102
102
102
25,5
24,6
24,6
23,6
25,4
1,3
0,4
0,4
-0,6
1,2
17
11
12
7
16
130,6
102
24,7
0,5
13
129,0
128,3
128,2
127,0
125,7
124,6
124,5
124,5
124,2
119,5
118,9
4,3
3,83
101
100
100
99
98
97
97
97
97
93
93
-0,9
0,1
-0,4
-0,7
0,8
0,8
-1,4
-0,6
-0,7
-0,9
-0,1
2
10
8
4
14
15
1
6
5
3
9
3,0
23,3
24,3
23,8
23,5
25,0
25,0
22,8
23,6
23,5
23,3
24,1
3,6
0,68
131,9
100
25,4
0,0
144,1
137,8
134,5
133,9
131,7
131,2
129,2
126,8
117,6
5,6
4,09
109
104
102
102
100
99
98
96
89
25,8
24,9
26,5
26,0
26,1
25,2
25,6
24,2
24,5
3,0
0,82
0,4
-0,5
1,1
0,6
0,7
-0,2
0,2
-1,2
-0,9
3,1
6
3
9
7
8
4
5
1
2
Uwagi dotyczące tabel 1, 2, 3
Odmiany uszeregowano w kolejności od najwyższego do najniższego plonu w grupie wczesności
CCA - odmiany z katalogu wspólnotowego (UE); nie wpisane do krajowego rejestru
Lokata - pozycja odmiany w rankingu wg danej cechy (od najlepszej)
Nie włączono do syntezy: grupa 2 – Rarwino.
12
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
13
kresu. Korelacje plonu i wczesności były w 2016
roku stosunkowo wysokie i to we wszystkich
grupach wczesności. W grupie odmian wczesnych
korelacja wyniosła -0,609, w grupie odmian średnio wczesnych -0,612, a w grupie średnio późnej
-0.537. Powyższe wartości liczbowe korelacji
znajdują potwierdzenie na wykresach 1, 2 i 3.
Warto zauważyć, że grupach 2 i 3 (średnio wczesne i średnio późne) można znaleźć pojedyncze
odmiany korzystnie łączące plon z wczesnością.
Wyniki doświadczeń do zbioru na kiszonkę
z całych roślin
tabelach 2 i 3 przedstawiono wyniki 20 doświadczeń na kiszonkę.
W tabeli 2 zawarto dane dotyczące plonu ogólnego suchej masy i plonu suchej masy kolb,
a także zawartości suchej masy w tych plonach.
W tabeli 3 zawarto plon jednostek pokarmowych,
udział suchej masy kolb w plonie ogólnym,
wskaźnik koncentracji energii oraz plon ogólny
świeżej masy. W tabeli 2 odmiany uszeregowano według malejącego ogólnego plonu suchej
masy w ramach grupy wczesności, a w tabeli
3 według plonu jednostek owsianych. Warto
zwrócić uwagę, że uszeregowanie odmian
w obu tabelach nieco się różni. Świadczy to
o tym, że występują różnice pomiędzy odmianami
w udziale kolb w plonie ogólnym. Porównanie
wyników grup pokazuje, że średnie udziały kolb
maleją wraz z przechodzeniem od pierwszej (najwcześniejszej) do trzeciej (najpóźniejszej), jednak
generalnie udziały są wysokie, a różnice niewielkie. Na wykresach 4, 5 i 6 przedstawiono zależność
plonu ogólnego suchej masy i zawartości suchej
masy w całych roślinach, czyli korelację plonu
i wczesności odmian. Zasady prezentacji są takie
same, jak to opisano w omówieniu wykresów
z wynikami doświadczeń zbieranych na ziarno. Odwrotnie niż w przypadku doświadczeń na ziarno,
w doświadczeniach kiszonkowych korelacja plonu
i wczesności – szczególnie w grupach 1 i 2 – jest
mała i nieistotna. Natomiast w grupie odmian
średnio późnych korelacja jest wyższa (0,425)
i w dodatku jest dodatnia. Warto zwrócić uwagę na wykresie nr 6 na 3 odmiany wykazujące
wysoki plon w połączeniu z wysoką zawartością
suchej masy w plonie ogólnym.
W
1(50) 17
Ocena stabilności odmian
niniejszym artykule autor przedstawia
uśrednione wyniki uzyskane przez
poszczególne odmiany. Jest to więc ogólna prezentacja oceny wartości gospodarczej badanych
odmian. Przedstawiane materiały wystarczają do
określenia potencjalnych możliwości plonowania w rejonie uprawy, jakim w tym przypadku
jest kraj oraz prawdopodobnej średniej krajowej
wydajności odmiany. Nie wystarczają jednak do
oceny indywidualnej reakcji konkretnej odmiany
w danym konkretnym środowisku. Aby temu
zaradzić autor próbuje oszacować interakcję
odmian i środowiska w uproszczony sposób poprzez analizę zmienności. Pozwala ona określić
względną i porównywalną z pozostałymi odmianami wielkość odchyleń od średniej w różnych
warunkach środowiskowych. Przyjmuje się, że im
mniejszy współczynnik zmienności, tym większą
stabilność wykazuje odmiana. Stabilna odmiana
ma szeroką zdolność adaptacyjną i zachowuje się
podobnie w większości środowisk. Obliczony dla
niej średni plon nieźle oddaje jej potencjał plonowania. Jeśli to plon wysoki, to ocena odmiany
rośnie. Odmiany o wysokim współczynniku
zmienności, a więc potencjalnie mało stabilne lub
niestabilne charakteryzują się wysoką interakcją
ze środowiskiem, czyli zachowują się w sposób
zróżnicowany w poszczególnych lokalizacjach.
W niektórych środowiskach mogą one przynosić
wysokie, a nawet najwyższe plony. Szczególnie duże
prawdopodobieństwo takich rezultatów występuje
w przypadku wysokiej średniej ogólnej plonu.
Obliczenia wykonano dla wszystkich typów
doświadczeń. Wyniki przedstawiono na dwóch
wykresach (S1 i S2). Poszczególne wykresy przedstawiają rezultaty odmian badanych na ziarno i na
kiszonkę. Wpływ różnic w poziomie plonowania
powodowanych wczesnością odmian wyeliminowano w drodze określenia plonu w postaci procentu średniej grupy wczesności. Na osi Y zostały
umieszczone rosnąco plony, a na osi X malejąco
(oś odwrócona) współczynniki zmienności. Tak
skonstruowane wykresy pozwalają wybrać –
bez wdawania się w szczegóły z pojedynczych
doświadczeń – ogólnie najlepsze odmiany. Te
najbardziej stabilne i wysoko plonujące znajdują
się w górnej prawej ćwiartce każdego wykresu.
Nasz wybór zyska na trafności, jeśli analizę
uzupełnimy informacjami z wykresów korelacji
W
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
15
16
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Grupa 1 – wczesne
[średnie z 20 doświadczeń]
średnia grupy wczesności
Lp.
hodowcy
odmiany
1
KWS Saat AG
Carolinio KWS
2
RAGT 2n
Babexx
CCA
3
KWS Saat AG
Ambrosini
4
KWS Saat AG
Ricardinio
CV
NRI
Grupa 2 – średniowczesne [średnie z 20 doświadczeń]
średnia grupy wczesności
Lp.
hodowcy
odmiany
1
Syngenta Crop Prot.
SY Kardona
2
Saatbau Linz eGen
Arturo
3
RAGT 2n
Volumixx
CCA
4
Freiherr von Moreau
Farmplus
CCA
5
HR Smolice
SM Finezja
6
KWS Saat AG
Agro Polis
7
Maisadour Semences
MAS 20S
8
RAGT 2n
Sultixx
CCA
9
Euralis Semences
ES Metronom
10
RAGT 2n
Xxilo
CCA
11
Saatbau Linz eGen
Cyrano
12
HR Smolice
SM Hubal
13
HR Smolice
SM Prezent
14
Saatbau Linz eGen
Chicago
15
Freiherr von Moreau
Farmezzo
16
HR Smolice
SM zawisza
17
Euralis Semences
ES Tolerance
18
Maisadour Semences
Dynamite
19
KWS Saat AG
Ronaldinio
20
KWS Saat AG
Touran
CV
NRI
Firmy i odmiany
34,3
34,9
34,8
34,6
0,8
0,74
36,6
36,8
37,2
37,2
37,0
35,2
37,6
35,5
36,9
36,2
36,8
36,7
36,2
35,7
36,7
37,4
36,0
36,0
36,1
36,7
37,3
1,8
0,77
102
101
99
98
2,7
100
105
103
103
103
102
102
102
102
102
101
101
98
98
99
99
99
99
97
92
88
211,7
211,2
205,5
204,5
1,8
5,57
214,9
224,6
221,7
221,1
220,5
220,0
219,8
219,5
219,2
219,1
218,0
216,4
215,8
215,1
213,5
213,1
212,5
212,3
208,1
198,4
189,3
3,9
7,17
3,3
34,7
100
% średniej
grupy
0,1
-0,4
-0,9
0,1
0,8
-0,6
-0,6
-0,5
0,1
0,7
0,2
0,6
0,6
0,4
-1,4
1,0
-1,1
0,3
-0,4
0,2
0,0
-0,4
0,3
0,1
0,0
0,0
11
14
18
10
2
17
16
15
12
3
8
4
5
6
20
1
19
7
13
9
4
1
2
3
Zawartość suchej masy
w roślinach
odchylenie
%
od średniej lokata
grupy
208,2
dt/ha
Plon ogólny suchej masy
114,6
113,4
114,4
119,8
118,2
111,0
116,1
113,2
108,6
107,2
3,9
4,71
118,5
120,4
116,4
121,5
112,1
122,7
108,1
110,4
117,6
115,0
115,0
115,1
111,2
114,9
111,6
1,8
3,63
113,2
dt/ha
4,1
100
99
100
104
103
97
101
98
94
93
103
105
101
106
98
107
94
96
102
100
100
3,2
102
98
102
99
100
% średniej
grupy
11
13
12
4
6
16
9
14
18
20
5
3
8
2
15
1
19
17
7
10
1
4
2
3
lokata
Plon suchej masy kolb
Tabela 2. Kukurydza na kiszonkę z całych roślin. Doświadczenia porejestrowe (PDO). Rok zbioru 2016. Plony w dt /ha oraz zawartość suchej masy w %
55,5
55,2
55,6
55,7
55,2
55,7
54,3
54,4
56,0
55,4
1,5
0,89
56,1
54,2
54,9
54,0
55,1
53,1
54,8
53,4
55,6
54,8
55,0
52,6
50,9
52,0
53,0
1,8
0,72
52,1
%
0,5
0,3
0,6
0,8
0,3
0,8
-0,7
-0,6
1,1
0,4
1,2
-0,8
-0,1
-1,0
0,1
-1,9
-0,2
-1,6
0,6
-0,2
0,0
0,5
-1,2
-0,1
0,9
0,0
odchylenie od
średniej
7
10
6
3
9
4
16
15
2
8
1
17
12
18
11
20
13
19
5
14
2
4
3
1
lokata
Zawartość s.m. w kolbach
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
17
3,3
34,8
36,8
36,5
34,9
35,1
35,9
2,6
0,79
36,7
37,2
105
103
103
102
98
98
96
95
233,8
230,5
230,5
227,4
219,2
218,0
214,8
212,1
3,7
7,42
36,0
100
223,3
0,7
1,2
-1,2
0,8
0,5
-1,1
-0,9
-0,1
0,0
3
1
8
2
4
7
6
5
119,0
119,3
123,4
111,9
115,2
111,6
5,1
4,43
129,0
122,9
119,0
3,7
108
103
100
100
104
94
97
94
100
2
Lp.
1
Saatbau Linz eGen
Arturo
średnia grupy wczesności
hodowcy
odmiany
Syngenta Crop Prot.
SY Kardona
Grupa 2 - średniowczesne - średnie z 20 doświadczeń
Grupa 1 - wczesne - średnie z 20 doświadczeń
średnia grupy wczesności
Lp.
hodowcy
odmiany
1
KWS Saat AG
Carolinio KWS
2
RAGT 2n
Babexx
CCA
3
KWS Saat AG
Ambrosini
4
KWS Saat AG
Ricardinio
CV
NRI
Firmy i odmiany
99
98
23,06
22,90
1,6
0,59
24,90
24,73
23,96
102
101
23,70
23,50
104
103
100
2,5
100
% średniej
grupy
23,29
tys./ha
Plon jedn. pokarmowych
53,2
54,8
53,8
56,0
54,6
2,5
1,70
54,4
52,6
54,4
%
-0,6
1,0
0,0
1,6
0,2
0,0
-1,8
0,0
odchylenie
od średniej
grupy
13
8
1
2
3
4
lokata
Udział kolb w plonie ogólnym %
1
3
5
4
2
7
6
8
53,8
54,7
53,1
55,4
53,0
53,6
1,9
0,97
54,7
56,0
54,3
41,0
41,7
40,8
39,1
38,8
0,8
0,85
38,3
38,8
38,8
%
0,2
0,9
0,0
1,0
3,0
4,0
2,0
0,0
odchylenie
od średniej
grupy
9
4
5
3
2
4
lokata
Wskaźnik koncentracji energii
Tabela 3. Kukurydza na kiszonkę z całych roślin. Doświadczenia porejestrowe (PDO). Rok zbioru 2016. Plony w dt /ha oraz udziały w %
Grupa 3 – średniopóźne [średnie z 20 doświadczeń]
średnia grupy wczesności
Lp.
hodowcy
odmiany
1
KWS Saat AG
Walterinio KWS
2
Saatbau Linz eGen
Dublino
3
Saatbau Linz eGen
Talentro
4
HR Smolice
SM Popis
5
Freiherr von Moreau
Farmgigant
CCA
6
HR Smolice
SM Ameca
7
Euralis Semences
ES Carmen
8
HR Smolice
Legion
CV
NRI
cd. Tabeli 2
4
1
5
3
7
2
8
6
613
600
591
595
595
2,1
16,6
622
609
605
dt/ha
3
6
3
4
1
2
lokata
Plon ogólny świeżej
masy
0,4
1,7
-0,5
0,4
-1,2
1,1
-1,3
-0,7
0,0
18
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
HR Smolice
Euralis Semences
HR Smolice
Maisadour Semences
KWS Saat AG
KWS Saat AG
15
16
17
18
19
20
Agro Polis
Farmplus
Volumixx
ES Metronom
SM Finezja
Sultixx
Xxilo
MAS 20S
Cyrano
Chicago
SM Hubal
Farmezzo
SM Prezent
ES Tolerance
SM zawisza
Dynamite
Ronaldinio
Touran
CV
NRI
Lp.
1
2
3
4
5
6
7
8
CCA
CCA
CCA
CCA
średnia grupy wczesności
hodowcy
odmiany
KWS Saat AG
Walterinio KWS
Saatbau Linz eGen
Dublino
Saatbau Linz eGen
Talentro
HR Smolice
SM Popis
Freiherr von Moreau
Farmgigant
CCA
HR Smolice
SM Ameca
Euralis Semences
ES Carmen
HR Smolice
Legion
CV
NRI
Grupa 3 - średniopóźne - średnie z 20 doświadczeń
KWS Saat AG
Freiherr von Moreau
RAGT 2n
Euralis Semences
HR Smolice
RAGT 2n
RAGT 2n
Maisadour Semences
Saatbau Linz eGen
Saatbau Linz eGen
HR Smolice
Freiherr von Moreau
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
cd. Tabeli 3
103
103
102
99
97
96
95
25,66
25,54
25,28
24,66
24,15
24,00
23,58
3,78
0,82
3,3
106
100
3,3
103
103
103
102
102
101
101
101
101
100
100
100
100
99
98
97
93
89
26,27
24,89
24,68
24,63
24,57
24,42
24,33
24,28
24,24
24,13
24,10
24,05
24,01
23,98
23,88
23,76
23,59
23,31
22,29
21,34
3,54
0,79
53,3
51,7
52,6
56,4
51,3
53,7
52,6
3,2
1,21
55,2
53,4
56,1
55,6
53,0
54,0
51,2
50,4
52,9
49,5
53,3
56,2
53,0
55,6
53,7
55,1
52,5
54,7
55,0
57,0
3,7
1,73
0,0
-1,6
-0,7
3,1
-2,1
0,4
-0,7
1,9
0,0
2,3
1,8
-0,8
0,2
-2,6
-3,4
-0,9
-4,3
-0,5
2,4
-0,8
1,8
-0,1
1,3
-1,3
0,9
1,2
3,2
4
7
5
1
8
3
6
2
3
5
14
10
18
19
16
20
12
2
15
4
11
6
17
9
7
1
41,4
38,6
40,9
41,1
38,7
39,2
39,9
2,9
0,90
41,2
40,1
42,3
41,5
41,4
40,4
38,9
40,7
41,0
39,1
41,0
41,3
40,3
42,0
39,9
40,3
40,1
40,4
41,2
42,1
2,2
0,89
1,3
-1,5
0,8
1,0
-1,4
-0,9
-0,2
1,1
0,0
1,5
0,7
0,6
-0,4
-1,9
-0,1
0,2
-1,7
0,2
0,5
-0,5
1,2
-0,9
-0,5
-0,7
-0,4
0,4
1,3
1
8
4
3
7
6
5
2
1
5
6
13
20
12
10
19
11
7
15
3
18
16
17
14
8
2
624
666
620
603
627
614
595
3,5
17,6
640
624
589
599
598
608
628
598
596
622
593
586
599
572
606
594
594
580
542
510
4,4
18,2
4
1
5
7
3
6
8
2
15
8
10
4
1
9
11
2
14
16
7
18
5
12
13
17
19
20
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
19
plonu i wczesności. Na wykresie S1 można znaleźć dość liczną grupę – 8 odmian – ulokowanych
w prawej górnej ćwiartce. Te odmiany (a zwłaszcza dwie z nich) w warunkach 2016 roku, wykazały się wysoką stabilnością plonowania w całej serii
doświadczeń w połączeniu z wysokim średnim
20
plonem ziarna. Na wykresie S2 – doświadczenia na kiszonkę – znajdziemy grupę 10 odmian
w prawej górnej ćwiartce. To również odmiany
o stabilnych odchyleniach od średnich w poszczególnych miejscowościach i zarazem wysokiej
średniej ogólnej plonu.
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Wnioski
nioski nie będą specjalnie odkrywcze.
Wyniki uzyskane w 2015 roku pokazały, że katastrofalnie niskie opady i w konsekwencji
drastyczny spadek plonów może się zawsze zdarzyć. Polska znajduje się w strefie klimatycznej
o stosunkowo dużej zmienności wielkości opadów
w latach. Szczególnie dotkliwy bywa okresowy
niedobór wody w glebie w fazach rozwojowych
roślin wykazujących duże zapotrzebowanie
na wodę – okres rozpoczynający się tuż przed
kwitnieniem i trwający do końca nalewania ziarna. Wyniki uzyskane w 2016 roku, szczególnie
w odniesieniu do średnich wieloletnich pokazują
trend wzrostowy i dają nadzieję na przyszłość.
Wiele jednak będzie zależało od działań podejmowanych przez samych rolników. Działań, które
mogą ograniczyć negatywny wpływ przebiegu
W
pogody. Do najważniejszych z nich – szczególnie
w rejonach częstego występowania suszy – należy
zaliczyć możliwie najwcześniejszy siew i dobór
wcześniejszych odmian.
Autor – jak zwykle – wykorzystał do tworzenia tabel i wykresów bazowe wyniki doświadczeń przygotowane przez zespół pracowników
Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin
Uprawnych. Jednocześnie autor dziękuje za
udostępnienie przez Ośrodek i pozwolenie na
wykorzystanie mapki z lokalizacją doświadczeń,
a także udostępnienie tabel zawierających zestawienia opadów mierzonych stacjach Ośrodka.
Zbigniew Kurczych
Rosomak
Flagowa odmiana uhonorowana przez
branżowych ekspertów, producentów
oraz sympatyków kukurydzy.
www.hrsmolice.pl
Znajdź dobre stanowisko pod kukurydzę
Zmianowanie jest jednym z podstawowych czynników decydujących o wysokości plonów
i opłacalności produkcji wielu roślin, a zwłaszcza zbóż. Odpowiednio dobrane zmianowanie,
z roślinami liściowymi oraz uprawą międzyplonów – zapewnia wysokie plony i dobrą zdrowotność wielu roślin, a zwłaszcza zbóż. W dobrym zmianowaniu mniejsze są potrzeby nawozowe;
większa jest też skuteczność i efektywność zastosowanych środków ochrony roślin, skutkiem
czego zmniejszają się nakłady na odchwaszczanie i ochronę przed chorobami i szkodnikami.
dzie przypadki uprawy kukurydzy dwadzieścia
o grupy roślin korzystnie wpływających
i więcej lat na tym samym polu, ale dotyczy to
na jakość zmianowania jest kukurydza.
np. pól przyfermowych, gdzie takie rozwiązanie
Nie ma ona może aż tak wysokiej wartości jak
jest korzystne ze względu na stosowanie gnojoburaki, ziemniaki czy rzepak, ale jej udział
wicy jak i małą odległość od silosów, Kukurydza
w zmianowaniu bardzo korzystnie wpływa na
uprawiana przez dłuższy czas w monokulturze
sumaryczną jego wydajność, a także na plonowajednostronnie wyczerpuje glebę oraz łatwiej ulega
nie roślin następczych po kukurydzy. Z punktu
atakowi chwastów chorób i szkodników. Dlatego
widzenia czynników siedliskowych, podstawonależy ją systematycznie nawozić obornikiem lub
wych w prawidłowej konstrukcji zmianowania,
gnojowicą, wapnować pole, stosować nawożenie
kukurydza jest rośliną uniwersalną, przydatną
mikroelementowe oraz skutecznie chronić przed
w każdym płodozmianie.
chwastami, chorobami i szkodnikami. Problemem
W aktualnie stosowanych zmianowaniach kumonokulturowej uprawy zawsze są chwasty prokurydza stanowi odpowiednik rośliny okopowej.
sowate, ale także chwasty wieloletnie jak: perz,
Można nawozić ją obornikiem, jest też dobrym
powój polny, bylica czy ostrożeń. Spośród chorób
przedplonem dla większości roślin uprawnych.
najgroźniejsze są głownia guzowata i głownia pyKukurydza (zwłaszcza kukurydza ziarnowa)
ląca oraz fuzarioza. Często - mimo zwiększonych
bardzo dobrze reaguje na nawożenie organiczne.
nakładów na ochronę, zachwaszczenie obniża
Wskazane jest ono zwłaszcza na glebach lżejplony i pogarsza jakość paszy, a masowe wystąszych, gdzie w okresie letnim częściej występują
pienie fuzariozy może nawet zdyskwalifikować
braki wody. Efektem braku wody jest mały udział
zebrany plon. W ostatnich latach nasila się też
kolb, co oznacza małe plony ziarna a wartość
występowanie omacnicy prosowianki, groźnego
pokarmowa kiszonki może obniżyć się nawet
szkodnika niszczącego kolby i powodującego łao połowę. Plonowaniu na glebach słabszych sprzymanie się pędów, a także zachodniej korzeniowej
ja też siew kukurydzy po roślinach liściowych
stonki kukurydzianej, której najskuteczniejszą
– np. ziemniakach, burakach lub strączkowych.
metodą zwalczania jest dłuższa przerwa w upraW rejonach o większym udziale kukurydzy
wie kukurydzy.
w strukturze zasiewów, jako dobre rozwiązanie
Kukurydza nie ma szczególnych wymagań
można uznać uprawę kukurydzy 2x po sobie.
w stosunku do przedplonu. Najlepszymi przedploW pierwszym roku uprawiana jest wtedy kunami dla kukurydzy są okopowe, rośliny strączkokurydza na ziarno, a w drugim kukurydza kiwe oraz przemysłowe, a w dalszej kolejności mieszonkowa. W takim układzie łatwiej uporać się
szanki zbożowo-strączkowe oraz zboża. Można ją
z problemem, jaki stwarza słoma pozostawiona
uprawiać również po, po i po zbożach. W uprawie
po zbiorze na ziarno. Pod zasiew kukurydzy kina ziarno, jest ważnym ogniwem płodozmianów
szonkowej wystarcza wtedy uproszczona uprawa
o dużym, nawet 100% udziale zbóż. Uprawa po
np. dwukrotnie ciężka talerzówka (agregat podroślinach wieloletnich (motylkowe drobnonasienorywkowy) lub można ewentualnie zastosować
ne, trawy w uprawie polowej) zapewnia dobre
metodę siewu bezpośredniego.
stanowisko, ale konieczna jest ochrona przeKukurydza należy do roślin dobrze znoszących
ciwko szkodnikom glebowym. Rola przedplonu
uprawę po sobie przez szereg lat. W krótkotrwałej
wzrasta w przypadku uprawy na glebach mniej
monokulturze kukurydza nie obniża plonu, naurodzajnych, słabych, piaszczystych. W takich
tomiast przy dłuższych okresach jej uprawy po
warunkach kukurydza uprawiana powinna być
sobie należy liczyć się ze spadkiem plonu rzędu
na oborniku lub przyoranych międzyplonach.
5-10%. Dlatego też, okres uprawy po sobie nie
Ponieważ kukurydza dobrze wykorzystuje nawopowinien przekraczać trzech lat. Znane są wpraw-
D
22
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
żenie organiczne, wskazane jest ich stosowanie
na każdych glebach. Pola kukurydziane mogą
być dobrym odbiorca pulpy pofermentacyjnej
z biogazowni (gnojowica biogazowa), zapewniając
pełny obrót materii organicznej: zbiór kukurydzy
– kiszenie – przerób w biogazowni – rozlewanie
pofermentu przed i w trakcie rozwoju kukurydzy.
Kukurydza jest dobrym przedplonem dla zbóż
jarych, głównie jęczmienia. Zbierana na kiszonkę
może być też dobrym przedplonem zbóż ozimych.
Wartość przedplonową kukurydzy ziarnowej
może obniżać duża masa i niedostateczne rozdrobnienie resztek pożniwnych i w konsekwencji
trudności w uprawie i jakości siewu zbóż ozimych.
W przypadku zbóż i innych roślin jarych na ogół
nie obserwuje się negatywnego wpływu dobrze
wymieszanej z glebą słomy.
Czy można uprawiać kukurydzę po poplonie ozimym?
ukurydzę na zbiór ziarna lub kolb powinno się uprawiać wyłącznie w plonie głównym. Dotyczy to również uprawy na kiszonkę
odmian z grupy średnio-późnej i późnej. Zasiew
w plonie głównym stwarza możliwości starannej
uprawy roli, niszczenia chwastów zabiegami mechanicznymi, zwiększenia retencji wody w glebie
oraz wykonanie odpowiednio wczesnego siewu.
Podejmowane są wprawdzie próby siewu bardzo
wczesnych odmian kukurydzy na początku, czy
nawet w II połowie czerwca z przeznaczeniem na
zbiór ziarna, ale znacząco ogranicza to możliwości
plonowania i zwiększa bardzo ryzyko uprawy.
W plonie wtórym, po wcześnie schodzących
z pola poplonach ozimych w pełni możliwa jest
uprawa na kiszonkę z całych roślin. Decydująca jest
tu dobra organizacja pracy przy zbiorze poplonu
i siewie kukurydzy oraz wskazane jest uwzględnie-
K
Tabela 1. Spodziewane spadki plonów zbóż i kukurydzy na skutek uprawy w złym stanowisku: w monokulturze lub po zbożach kłosowych
Spadek plonu w %
Gatunek
w
monokulturze*
po zbożach
kłosowych
Pszenica ozima
28
18 do 25
Jęczmień jary
22
15 do18
Pszenżyto ozime
20
10 do 15
Żyto
18
5 do 10
Owies
17
5 do 10
Kukurydza
7
0 do 5
*za Budzyńskim – średnia z kilkuset doświadczeń
1(50) 17
nie wcześniejszych odmian kukurydzy. Kierunek
ten będzie się rozwijał ze względu na:
• postępujące ocieplenie się klimatu i łatwiejsze
zgranie terminów agrotechnicznych
• względy środowiskowe (ochrona gleby
w okresie zimowym)
• możliwość zwiększenia produkcji biomasy
(dwa zbiory na kiszonkę w ciągu roku)
• możliwość zbioru międzyplonu i kukurydzy
jako roślin zielonkowych do bezpośredniego
wykorzystania w biogazowni.
Trzeba też przewidzieć i uwzględnić możliwe
negatywne skutki uprawy w ogniwie zmianowania poplon ozimy/plon wtóry: braki wody
i opóźnienie kiełkowania i rozwoju kukurydzy
oraz w przypadku bardzo suchych lub bardzo
chłodnych lat - mniejszą przydatność kiszonkową
(niskie plony jak np. w roku 2015 lub opóźnione
dojrzewanie i mniejszą zawartość suchej masy).
Siew kukurydzy na kiszonkę w plonie wtórym
może być szczególne polecany w przypadku,
gdy rośliną poplonu ozimego był rzepak (rzepik).
Międzyplon ten może być zebrany na paszę dość
wcześnie – w końcu kwietnia, początku maja - poprzez wypas, zbiór do koryta czy nawet kiszenie.
Pozwala to przy sprzyjającej pogodzie, na wysiew
kukurydzy na kiszonkę już 5-10 maja, a więc
z niewielkim tylko opóźnieniem.
Międzyplony chroniące glebę
ieco inne relacje występują, kiedy poplon
ozimy traktujemy jako źródło materii
organicznej dla gleby i sposób ochrony gleby
przed erozją w okresie zimy. Poplon taki powinien
pokrywać pole w okresie pomiędzy 30 września
a 1 marca. Sytuacja taka coraz częściej ma miejsce, choćby ze względu na wymagania w systemie
dopłat i programów rolno-środowiskowych. Kukurydza pozwala znakomicie wykorzystać takie
stanowisko. Sieje się ją stosunkowo późno i przy
odpowiednio dobranej agrotechnice nie odbije się
to na plonie i jego jakości. Przy tradycyjnym systemie uprawy najlepiej zaorać poplon nie później
niż do końca marca. Orka powinna być możliwie
wczesna, bowiem im późniejsza głęboka uprawa,
tym gorsze warunki stwarzamy dla kukurydzy.
Nie należy czekać z uprawą takiego pola np. do 15
kwietnia, bowiem kukurydza będzie wschodzić
wolno, nierówno i da niższy plon. Im później
uprawiamy, tym uprawa powinna być płytsza
– najlepiej zrezygnować wtedy z orki na rzecz
płytszych zabiegów.
N
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
23
zasiewów kukurydzy w Polsce może być znacznie
wyższa niż dzisiaj. Uwzględniając ograniczenia
klimatyczne, możliwości glebowe, konkurencję
innych roślin, aspekty organizacyjne itp., celem
na najbliższe dziesięciolecie może być 20% udział
kukurydzy w strukturze zasiewów (ziarnowa + kiszonkowa). Przy aktualnej powierzchni zasiewów
roślin polowych ok. 11,0 mln ha, owe 20% oznaczałoby powierzchnię kukurydzy 2,2 mln ha,
a więc 2x więcej niż obecnie. Biorąc pod uwagę
stan pogłowia bydła i innych przeżuwaczy i rosnące zapotrzebowanie na surowiec dla biogazowni
powierzchnia kukurydzy kiszonkowej powinna
zwiększyć się do 1 mln ha, a na kukurydzą ziarnową przypadłoby 1,2 mln ha. Odpowiada to
ok.15% udziału kukurydzy ziarnowej w strukturze zasiewów zbóż. Czy jest to możliwe? Dziś
w niektórych województwach udział kukurydzy
zbliża się już do tej wartości, zaś w wielu krajach
Europy udział kukurydzy ziarnowej wynosi 2025% areału zbóż. W trzech krajach: Rumunii,
Chorwacji i Mołdawii kukurydza stanowi nawet
ponad połowę obszaru obsianego zbożami. Zasiew
kukurydzy na powierzchni 1,2 mln ha, uwzględniając dzisiejszy poziom plonów (6-7 t/ha), oznaIle kukurydzy można zasiać?
czałoby produkcję prawie 7 mln ton ziarna. Taki
świetle rosnącego zapotrzebowania na
wzrost uprawy kukurydzy zwiększy o ok. 1,5 mln
kukurydzę i coraz lepsze dostosowanie
ton masę ziarna na rynku, wg. kalkulacji:
się jej do ocieplającego się klimatu, górna granica
– przyrost 500 tys. ha
Tabela 2. Ocena wartości przedplonowej kukurydzy dla pszenicy, w porównaniu do
kukurydzy × 6,5 t/ha =
innych roślin
3 250 t
Pszenica
– ubytek 500 tys. ha zbóż
Przedplony
Objaśnienie
ekstensywnych (np. żyto,
ozima
jara
mieszanki) × 3,5 t/ha =
Rzepak
bdb
bdb
1 750 t
Groch, łubin
bdb
bdb
RÓŻNICA
= +1,5 mln ton
Skala ocen i możliwa
Ziemniaki wczesne i średniowczesne
bdb
bdb
obniżka plonów
Zastąpienie kukurydzą
Ziemniaki średniopóźne i późne
db
bdb
pszenicy:
niżej plonujących zbóż paBobik
db
bdb
 bdb – przedplon
szowych, zwiększy podaż
bardzo dobry
Koniczyna z trawami
db
bd
ziarna na rynku o 1,5 do 2
 db – przedplon
Buraki cukrowe i pastewne
dst
bdb
mln ton oraz znacząco podobry
prawi bilans zbożowy i nasze
Lucerna
dst
bdb
 dst – przedplon
możliwy
(spadek
możliwości eksportowe.
Kukurydza na kiszonkę
db
db
Jeśli poplonem była roślina jara, jak gorczyca
czy facelia, a gleba jest w dobrej strukturze to
lepiej zrezygnować z orki i zastosować talerzówkę
na początku kwietnia i agregat uprawowy przed
samym siewem. Innym rozwiązaniem będzie
stosowanie siewnika do siewu bezpośredniego,
ale ma to sens kiedy resztek roślinnych jest dużo.
Jeśli poplon był typu zimotrwałego, to rozwiązaniem może być albo wczesna orka albo nieco
później – desykacja roślin, najlepiej nie później
niż 5-10 kwietnia. Jeśli pozwolimy ozimym roślinom poplonowym rosnąć dłużej, to wprawdzie
wzrośnie masa na przyoranie, ale z każdym dniem
będzie mniej wody dla kukurydzy. W takie wysychające resztki roślinne można wsiać kukurydzę,
siewnikiem z redlicami talerzowymi. Najlepszym
rozwiązaniem jednak będzie zastosowanie siewnika z urządzeniem do rzędowej uprawy tzw.
strip-till. Wzrusza on glebę w okolicy rządka
siewnego na szerokość 20-30 cm, co znakomicie
poprawia warunki kiełkowania ciepłolubnej kukurydzy. Metoda ta coraz częściej jest stosowana
na naszych polach.
W
Kukurydza na ziarno
dst
db
Owies
db
db
Mieszanki z 50% udziałem owsa
dst-db
dst
Trawy
mierny
db
Zboża ozime (pszenica, pszenżyto,
jęczmień)
zły
zły
Zboża jare (pszenica, pszenżyto,
jęczmień)
zły
zły
24
plonu 5-10%)
 mierny – przedplon słaby (spadek
plonu 10-15%)
 zły – przedplon
zły (spadek plonu
15-25%)
50. numer czasopisma KUKURYDZA
prof. dr hab.
Tadeusz Michalski
Uniwersytet Przyrodniczy
w Poznaniu
1(50) 17
OPTIPLUS
|
NOWOCZESNA TECHNOLOGIA ZAPRAWIANIA
|
SAATBAU LINZ
TECHNOLOGIA OPTIPLUS
ONI PRZ
R
ED
CH
Nowatorskie zabezpieczenie
Twojej kukurydzy!
PT
I
AKAM
OPTIPLUS - Unikalne rozwiązanie w
standardzie dla odmian SAATBAU!
Grupa wczesna
(FAO 190-220)
AALBorg, mArcAmo, moSSo, rIZZo, pIrro,
eDUArDo, ISANTo, ADmIro, rogoSo,
BeLmoNDo
Grupa średniowczesna
(FAO 230-250)
perrero, cyrANo, SL DeVINo, SL eNormo,
NorIco, ArTUro, oDILo, chIcAgo, okATo,
BerNArDo, SATIVo, DANUBIo, ASSANo,
SL mAgeLLo, gArrIDo, rIgoLeTTo
Grupa średniopóźna
3w1
1 DyNAmIcZNy
wZroST
• szybki start
• zmniejsza skutki niskich temperatur
w początkowym okresie wzrostu
• przyśpiesza rozwój systemu korzeniowego
• wydajna fotosynteza
• lepsze wykorzystanie nawozów
2 ochroNA prZeD
pTAkAmI
3 oDporNość NA
choroBy grZyBowe
• lepsza witalność
• zabezpiecza przed chorobami grzybowymi
(FAO 260-290)
DUBLINo, TALeNTro, VINceNTo, mATTeo
Dobre nasiona,
Dobre plony.
Szczegółowe informacje o możliwości
zaprawienia nasion technologią OPTIPLUS
pod numerem telefonu:
+48 71 399 55 00, +48 502 654 585,
+48 519 053 438, +48 501 781 002
Niektóre objawy zakłóceń rozwoju
systemu korzeniowego kukurydzy
widoczne na nadziemnej części rośliny
ikogo nie trzeba przekonywać, że zdrowe i dobrze rozwinięte korzenie kukurydzy to podstawa do stabilnych i wysokich
plonów, również w stresowych warunkach środowiska.
Kukurydza wytwarza wiązkowy system korzeniowy, który wyrasta głównie z pięciu węzłów (kolanek) poniżej powierzchni gleby. Korzenie wyrastające z kolanek nad powierzchnią
gleby są nazywane korzeniami podporowymi,
gdyż pomagają utrzymać roślinę w pionie. Wrastają one w glebę w pewnej odległości od pędu,
dzięki czemu skuteczniej podpierają roślinę od
korzeni wiązkowych. Korzenie podporowe mogą
pobierać wodę i składniki pokarmowe, chyba że
wierzchnia warstwa gleby jest zbyt sucha. Jeśli
brakuje cukrów w roślinie to korzenie podporo-
N
we mogą rosnąć słabo lub wcale się nie rozwinąć.
W przypadku silnych wiatrów kukurydza może
wylegać, ale jeżeli nie ma żadnych problemów
z silnym wiatrem w okresie wegetacji to brak korzeni podporowych nie ma większego znaczenia
dla plonu.
System korzeniowy kukurydzy osiąga swoją
maksymalną suchą masę w polskich warunkach
w lipcu i można przyjąć, że stanowi on wagowo
około 20% suchej masy części nadziemnej rośliny pod koniec kwitnienia. Sięga w głąb gleby
nawet do 2 metrów, jednak większość jej korzeni
znajduje się na głębokości do 60-70 cm. Rośliny
zużywają dużo energii (cukrów z fotosyntezy)
do wzrostu i utrzymania systemu korzeniowego. Objawy zakłóceń wzrostu systemu korzeniowego często możemy zaobserwować na części
nadziemnej w różnych fazach rozwojowych kukurydzy, ale nie zawsze są one prawidłowo kojarzone z kondycją korzeni.
Wydajne zboże słabych gleb pod warunkiem dostatecznych opadów deszczu
ówi się o kukurydzy, że działa jak „odkurzacz w glebie”, gdyż skuteczniej
niż inne rośliny pobiera składniki pokarmowe
i dlatego często jest uprawiana na słabych stanowiskach. Niestety na słabszych glebach (mają one
mniejszą polową pojemność wodną), znacznie
wcześniej niż na żyźniejszych, występują objawy
braku wody – np. widoczne jako rolowanie liści
kukurydzy. Objawy skręcania się liści są interpretowane jako obrona kukurydzy przed suszą,
ale są też wskaźnikiem, że korzenie nie mogą pobrać dostatecznej ilości wody ani składników pokarmowych. Dość często widzimy różnice wyglądu roślin na sąsiednich plantacjach obsianych
tę samą odmianą lub w różnych miejscach na tym
samym polu. Dość często przyczyna tych różnic
jest dość prozaiczna: różna głębokość systemu
korzeniowego, jego rozmieszczenie w glebie
i sprawność funkcjonowania. Nie należy oczywiście zapominać o zbilansowaniu nawożenia, gdyż
wpływ na zwiększoną tolerancję jednych plantacji na suszę w porównaniu do innych ma również
właściwe odżywienie roślin potasem.
M
Rys. 1. Schemat systemu korzeniowego kukurydzy
(źródło: Wurzelatlas, Kutschera i inni)
26
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Niektóre czynniki ograniczające rozwój
korzeni kukurydzy
byt niska temperatura gleby, jej nadmierne uwilgotnienie lub przesuszenie, obecność podeszwy płużnej, płytko wymieszane
nawozy z glebą, obecność szkodliwych jonów
glinu i manganu, szkodliwe pozostałości herbicydów, niewłaściwe (czasem nadmierne) nawożenie rzędowe, rodzaj nawozów azotowych…
Jak widzimy czynników ograniczających wzrost
korzeni może być wiele i pomijam tu szkodniki
i patogeny. Na niektóre z nich mamy bezpośredni wpływ, choćby poprzez agrotechnikę, czy dobór nawozów.
Z
Temperatura gleby
ptymalna temperatura gleby do wzrostu
korzeni kukurydzy to około 20-25°C.
Poniżej 10°C ich wzrost jest prawie całkowicie
zahamowany. Niskie temperatury gleby wiosną
silnie hamują wzrost korzeni i pobieranie składników pokarmowych, co objawia się jasnozielonymi (generalne zahamowanie pobierania
składników, głównie azotu) lub purpurowymi
liśćmi (niedostępność lub unieruchomienie fosforu hamuje transport cukrów z liści do korzeni;
nadmiar cukrów w tkankach pobudza produkcję
antocyjanów w efekcie czego liście zabarwiają
się na purpurowo).
Gleby niezaorane z dużą ilością resztek pożniwnych na powierzchni wolniej się ogrzewają wiosną, niż gleby zaorane. Bardziej wilgotne
gleby są zwykle zimniejsze od przesuszonych.
Nawożenie startowe fosforowo-amonowe umożliwia kukurydzy pobieranie fosforu również
w niższych temperaturach gleby, a co za tym
idzie lepszy rozwój systemu korzeniowego, gdyż
cukier produkowany w liściach jest na bieżąco
transportowany do rosnących korzeni.
O
Silne ochłodzenie gleby może zahamować,
mimo dostępności łatwo przyswajalnych jonów
trójfosforanowych w pobliżu korzeni, rozwój korzeni na tyle, że rośliny purpurowieją. W takich
warunkach może pomóc dokarmianie nalistne
fosforem, aby nie dopuścić do okresu zahamowania wzrostu korzeni w okresie ochłodzenia
gleby.
Gleba zbyt sucha wiosną
Jeśli wierzchnia warstwa gleby jest bardzo
sucha to utrudniony jest rozwój młodych korzeni
przybyszowych. W takich warunkach może wystąpić purpurowienie liści kukurydzy, które nie
jest wskaźnikiem niedoboru lub blokady fosforu,
ale oznaką zahamowania wzrostu korzeni, które
nie zużywają cukrów, a te w nadmiarze odkładają się w liściach. Zwykle po opadach deszczu
kolor liści zmienia się na zielony.
Gleba zbyt wilgotna
takiej glebie może brakować tlenu, gdyż powietrze zostało wyparte
z gleby przez wodę. Nadmiar wilgoci w glebie
wiosną jest znacznie większym problemem dla
rozwoju korzeni kukurydzy, niż niedostateczna
wilgotność gleby (fot.2). Każdy zapewne widział
jak wyglądają rośliny w miejscach zastoisk wodnych. Nadziemna część roślin pokazuje to co się
wtedy dzieje pod powierzchnią ziemi. Brakuje
tam tlenu potrzebnego korzeniom roślin i mikroorganizmom glebowym. Korzenie kukurydzy
potrzebują tlenu do oddychania, podziału komórek i wchłaniania składników odżywczych. Podmokła gleba stwarza warunki dla rozwoju niekorzystnych mikroorganizmów (wiele patogenów
roślin to beztlenowce lub takie które rozwijają
się w warunkach ograniczonego dostępu tlenu)
W
Fot. 1. Typowe objawy purpurowienia liści – niskie temperatury unieruchomiły fosfor i cukier produkowany w liściach
nie jest transportowany do korzeni, które nie rosną w takich warunkach
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
27
i powstają warunki do gnicia korzeni. Oczywiście skutkiem długotrwałych podtopień mogą
być niższe plony.
Zbyt wilgotna gleba jest zwykle też zimna,
gdyż wolniej się ogrzewa, co dodatkowo spowalnia wzrost korzeni.
Jeśli widzimy, że na polu występują placowo
purpurowe rośliny w miejscach podtopień, to po
obeschnięciu powierzchni gleby może pomóc
napowietrzenie jej poprzez spulchnienie międzyrzędzi. Należy jednak zrobić to ostrożnie,
aby jak najmniej uszkadzać korzenie kukurydzy.
Po tym zabiegu jest duża szansa, że korzenie zaczną rosnąć, a liście odzyskają zielony kolor. Jeśli na polach są miejsca, gdzie często po opadach
deszczu zatrzymuje się na powierzchni gleby
woda to może być skutkiem uszkodzeń melioracji lub podeszwy płużnej.
Podeszwa płużna
odeszwa płużna oraz zagęszczenie warstwy podornej mają największy wpływ
na mechaniczne ograniczenie rozwoju korzeni.
Na takich glebach system korzeniowy kukurydzy jest płytki i zdeformowany. Rośliny takie
wcześniej pokazują objawy braku wody w glebie
P
i plonują niżej. Pierwszymi objawami jest rolowanie się liści na plantacji, a jednocześnie na innych polach wokół rośliny mają liście rozłożone.
Może to być oznaką płytszego systemu korzeniowego.
Podeszwa płużna tworzy się w wyniku nacisku na glebę kół ciągnika, maszyn rolniczych
i środków transportu. Również wieloletnia uprawa roli na jednakową głębokość oraz wykonywanie orki w warunkach wysokiej wilgotności
gleby powoduje zagęszczenie dna bruzdy przez
koła ciągnika i lemiesz pługa. Podeszwa płużna
stopniowo narasta również w wyniku wypłukiwania z wierzchniej warstwy gleby najdrobniejszych cząstek gleby (tzw. części spławialne)
w tę zagęszczoną część gleby, gdzie zatrzymują
się nasilając efekt zagęszczenia. W ten sposób
tworzy się różnej grubości zagęszczona warstwa, która zakłóca rozwój kukurydzy również
na dobrych glebach.
Na glebach o głębokiej warstwie ornej podeszwę płużną można zlikwidować poprzez
wykonanie orki pogłębionej. Najczęstszym sposobem likwidowania podeszwy płużnej jest głęboszowanie na głębokość ok. 10 cm poniżej podeszwy płużnej. Nie należy głęboszować gleby
Fot. 2. Rośliny z tego samego pola. W glebie nadmiernie wilgotnej brakuje tlenu i korzenie nie rosną, nadziemna część
rośliny też jest wyraźnie mniejsza – dla porównania roślina z niepodtopionego miejsca na polu ze znacznie dłuższymi
korzeniami
28
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Retengo Plus 183 SE
®
– więcej niż pierwszy fungicyd w ochronie kukurydzy!
®
®
®
Retengo Plus możemy stosować zarówno w uprawie kukurydzy ziarnowej, jak i kiszonkowej. Pozytywne efekty stosowania
są następujące:
®
Kukurydza ziarnowa
Do 10% wyższy plon ziarna
Ziarno o niższej wilgotności na skutek dłuższej zieloności
roślin – efektywne oddawanie wody
Ziarno wolne od mykotoksyn
W efekcie otrzymujemy:
lepszy wigor roślin i ich odporność na stres – szczególnie
stres niedoboru wody i silnego nasłonecznienia,
wyższe pobranie składników pokarmowych na skutek
lepszego rozwoju systemu korzeniowego.
Retengo Plus 183 SE stosujemy w dawce 1,0 l/ha od momentu, gdy rośliny osiągną 60 cm wysokości, do fazy kwitnienia.
Kukurydza kiszonkowa
Wyższy plon zielonej masy
Lepsze zakiszanie
Wyższa zawartość włókna strawnego
Wyższa zawartość skrobi – wyższa koncentracja energii
®
Plon ziarna (dt/ha) wilg. 14%
Przyrost plonu: 5,3 t/ha, tj. 15% wyższy plon świeżej masy
GR Kietrz, Retengo Plus 183 SE 1,0 l/ha – data zabiegu 29.06.2013
HR Strzelce – Strzelce k. Kutna. Doświadczenie polowe 2013. Zbiór 16.09.2013
®
DKC 3711
110
47,00
46,32
107
105
45,25
P-9027
100
43,50
99
41,75
95
93
90
93
40,00
Kontrola
Retengo
Plus 183 SE
1,0 l/ha
®
Kontrola
®
Retengo Plus
®
09
10
11
Kontrola
Retengo
Plus 183 SE
1,0 l/ha
Retengo
Plus 183 SE
może być stosowane
już od momentu, kiedy
rośliny osiągną
60 cm wysokości
00
40,96
®
®
Retengo
Plus 183 SE
1,0 l/ha
®
183 SE
1,0 l/ha
12
14
16
17/32
34
53
63
79
89
BBCH
Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie
i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
Retengo Plus 183 SE to pierwszy fungicyd do ochrony kukurydzy, jaki został zarejestrowany w naszym kraju.
Retengo Plus to rozwiązanie problemu dla tych producentów
kukurydzy, których plantacje porażane były przez choroby,
zanim produkt ten wprowadzono na rynek, a także dla oczekujących dodatkowego przyrostu plonu w sytuacji braku
porażenia. Retengo Plus 183 SE to fungicyd o dodatkowym,
korzystnym wpływie na plon poprzez pozytywny wpływ na
procesy fizjologiczne roślin.
Fot. 3. W tym miejscu, gdzie widzimy mniejsze rośliny o purpurowych liściach było zastoisko wody po opadach
deszczu. Woda wyparła powietrze z gleby i korzenie kukurydzy rosną tam bardzo słabo lub wcale
Fot. 4. Prawidłowo rozwinięty system korzeniowy
kukurydzy (pod koniec wegetacji) na słabej glebie bez
podeszwy płużnej. Widoczne cienkie korzenie na dużej
głębokości gleby
30
„w ciemno”, gdyż prowadzi to do zniszczenia naturalnej, prawidłowej struktury oraz poniesienia
niepotrzebnych nakładów. Zaleca się wykonać
odkrywkę glebową i ocenić stan fizyczny gleby
na głębokości 30-40 cm.
Głęboszowanie gleby, w której nie występuje
podeszwa płużna prowadzi do zniszczenia naturalnej, prawidłowej struktury oraz poniesienia
niepotrzebnych nakładów. Efektem tego jest spadek plonu roślin uprawnych w kolejnych latach.
Efekt zbliżony do pracy głębosza daje użycie pogłębiaczy w postaci płaskownika (4-6 cm)
przyspawanego do pięty pługa. Umożliwia to
zerwanie podeszwy płużnej bez wydobywania
martwicy i naruszania struktury warstwy ornej.
Wadą głęboszowania i pogłębiaczy jest krótkotrwały efekt przerwania podeszwy płużnej, gdyż
wszystkie najdrobniejsze cząstki gleby pozostają
w tym samym miejscu i dlatego wkrótce znów
tworzy się tam zbita, nieprzepuszczalna warstwa.
Podeszwę płużną ograniczają również rośliny wysiewane w międzyplonie ścierniskowym
(„naturalny głębosz”). Korzeniące się głęboko
rośliny poplonowe wytwarzają naturalne kanaliki odprowadzające wodę i napowietrzające warstwę orną. Ponadto wysiewane w międzyplonach rośliny wzbogacają życie mikrobiologiczne
gleby, co pozwala uzyskiwać wyższe plony kukurydzy w następnych sezonach.
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Głębokość wymieszania nawozów z glebą
i przypadki przenawożenia
eneralnie zaleca się aby większość nawozów mineralnych i organicznych
zastosować przed siewem kukurydzy jesienią
lub wiosną. W tym miejscu zajmiemy się wiosennym dawkowaniem dużych ilości nawozów,
które po rozsypaniu na polu nie zostaną głęboko
wymieszane z glebą. Oczywiście ma to swoje
uzasadnienie, że nie chcemy zbytnio spulchniać gleby (przesuszenie i przerwanie kapilar),
tak aby po siewie występował podsiąk kapilarny wody w strefę ziarna, jednak wadą płytkiego wymieszania z glebą dużych ilości nawozów,
czasem w połączeniu z pomiotem kurzym czy
też gnojowicą jest silne zakwaszenie i zasolenie
górnych warstw gleby. Jakie objawy będziemy
obserwować na takich, często przenawożonych
plantacjach, zależy głównie od wilgotności gleby: jeśli wody jest pod dostatkiem, to możemy
nie zauważyć nic szczególnego (rośliny mogą
mieć ciemnozielone i bujne liście, co zwykle nie
wzbudza niepokoju, lecz wręcz przekonuje nas,
że dobrze zrobiliśmy), ale gdy zaczyna jej brakować rośliny mogą placowo zamierać (fot. 5),
gdyż silnie stężony roztwór glebowy wyciąga
wodę z roślin. Dzieje się tak dlatego, że stężenie
soku komórkowego w roślinie może być niższe,
niż roztworu glebowego. Na takich plantacjach
G
rośliny zamierają i wypadają placowo – wcześniej tam, gdzie albo były rozrzucone/rozlane
większe ilości nawozów organicznych lub gdzie
gleba jest słabsza (mozaika glebowa) i zatrzymuje mniej wody.
Czasem na takich przenawożonych plantacjach w warunkach umiarkowanej wilgotności
gleby możemy zauważyć purpurowe przebarwienia liści, czyli możemy się domyślać, że
z jakiegoś powodu cukier gromadzi się w liściach.
A skoro gromadzi się cukier to korzenie nie rosną
tak jak należy. Przyczyną zahamowania wzrostu
korzeni może być silne zasolenie i zakwaszenie
wierzchniej warstwy gleby, które uruchamia
w glebie toksyczny dla korzeni glin (aluminium)
i mangan. W efekcie działania toksycznych jonów zostaje przyhamowany wzrost korzeni, które zużywają mniej cukrów, niż produkują liście.
Niski odczyn gleby – aktywne szkodliwe
jony aluminium (glinu)
ługotrwały niski odczyn gleby na skutek zaniedbania regularnego wapnowania i używania zakwaszających glebę nawozów
mineralnych lub chwilowe zakwaszenie gleby
dużymi dawkami nawozów może uruchomić
w glebie toksyczny glin, który uszkadza stożki wzrostu korzeni. Przestają one rosnąć, a my
widzimy purpurowe liście kukurydzy i często
D
Fot. 5. Na tym polu rośliny skiełkowały w warunkach wysokiej wilgotności gleby po siewie, ale później wraz
z osuszaniem się gleby placowo zamierały na skutek zbytniego zasolenia gleby i słabo rozwiniętych płytkich korzeni
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
31
STRACHODZIK
skuteczne urządzenie do odstraszania dzików od upraw polowych
Firma ERDA Innovation z Wrocławia, to młoda, dynamicznie rozwijająca się firma, która opracowała i wdrożyła
na rynek urządzenie do odstraszania dzików od upraw
polowych. Pomysł na zajęcie się tym tematem narodził
się w 2014 roku. Właściciel firmy jest myśliwym, który
w swojej działalności łowieckiej spotykał się bezpośrednio
z problemem szkód łowieckich, a jednocześnie ekspertem
w obszarze opracowywania i wdrażania nowoczesnych
technologii i realizacji projektów badawczo-rozwojowych,
przy współudziale naukowców i ekspertów z różnych dziedzin. Na podstawie wykonanej szeroko rozumianej analizy
dotyczącej zagadnienia odstraszania dzików, pojawiło się
kilka wniosków oraz pomysłów, które stały się bodźcem
do prowadzenia dalszych prac. Okazało się, że działalność
w tym temacie może być bardzo interesująca, a wypracowane rezultaty bardzo potrzebne z punktu widzenia rynku,
czyli m.in. rolników, myśliwych, leśników.
Problemy szkód powodowanych przez dziki są znane
czytelnikom magazynu KUKURYDZA można napisać, że
z pierwszej ręki. Batalia z tymi zwierzętami trwa od wielu lat
przy wykorzystaniu różnych środków ochrony, a jej końca
nie widać. Stan liczebności dzików wzrasta z roku na rok,
a pierwsze dane z tegorocznej inwentaryzacji mówią
o 144079 sztukach w całej Polsce (źródło Brać Łowiecka
nr 12/2016 „Dzik polityczny”). Można domniemywać, że
liczba ta jest jednak sporo zaniżona. Większość obecnie
stosowanych metod odstraszania (chemicznych i fizycznych)
nie sprawdza się, jest skuteczna w początkowym okresie
stosowania, ich stosowanie jest drogie lub wymaga dużego
zaangażowania czasu i środków.
Podczas rozpoczynania prac badawczo-rozwojowych
firma ERDA Innovation przyjęła, że punktem wyjścia do
rozważań nad skutecznymi metodami odstraszania dzików
powinna być analiza ich behawiorystki, czyli określonych
stanów zachowań (indywidualnego poszczególnych osobników i społecznego w grupie). Okazuje się, że w przypadku
dzików ich natura zachowania z naukowego punktu widzenia jest dość słabo, lub nawet wcale niepoznana. Zwierzęta
te uważa się za ogólnie inteligentne obdarzone wyostrzonym zmysłem zapachu i słuchu, a mniej rozwiniętym
zmysłem wzroku. Natura żerowania dzika sprowadza się
do pochłaniania dużych ilości różnych pokarmów (głównie
roślinnych), ale i do niszczenia upraw związanych z dziczym
sposobem bycia. Dziki, które żyją w watahach polegają na
sobie wzajemnie, zwłaszcza w sytuacjach ostrzegania się
o zagrożeniach. Z naukowego punktu widzenia w pewnym
uproszczeniu to byłoby na tyle. Okazuje się, że kluczem
do opracowania skutecznych metod odstraszania, jest
podejście do problemu właśnie od tej strony i wykorzystanie „słabych punktów” zwierzęcia. Nie bez znaczenia,
w dalszej kolejności prac, była współpraca z odpowiednimi
specjalistami z różnych dziedzin nauki, gdyż bez ich wiedzy,
doświadczenia i innowacyjnego sprzętu badawczego, jakim
dysponują nie byłoby możliwe osiągnięcie celu. Wyjściem
do prowadzenia prac i do opracowania możliwie najbardziej
skutecznej metody były następujące założenia:
– stosowane w chwili obecnej metody odstraszania w wielu
przypadkach są nieskuteczne;
– analiza behawiorystyki dzików nie jest zadowalająca
i należy prowadzić badania w tym obszarze. Jest konieczność opracowania modelu zachowania dzików;
– potrzeba opracowania skutecznej metody odstraszania
opartej na emisji różnego rodzaju bodźców słyszalnych
i niesłyszalnych tak, aby zmaksymalizować efekt i uniknąć problemu przyzwyczajania się zwierząt do danych
sygnałów;
– wykorzystanie wiedzy ekspertów z różnych obszarów
nauki;
– przetestowanie urządzenia w warunkach rzeczywistych,
potwierdzających jego skuteczność, a następnie wdrożenie go na rynek.
W tym celu, pod koniec 2014 roku firma rozpoczęła prace
nad urządzeniem AOD – Autonomiczny Odstraszacz Dzików.
Najważniejsze z puntu widzenia odniesienia sukcesu było
opracowanie dźwięków i impulsów, które skutecznie będą
odstraszać dziki. W tym celu współpraca była prowadzona
wielotorowo, wspólnie z ekspertami z obszarów: behawiorystki zwierząt, akustyki, elektroniki, rolnictwa, leśnictwa,
łowiectwa. Testy urządzenia były prowadzone na należącym
do Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu terenie
Ośrodka Badań i Hodowli Zwierząt Łownych w Złotówku
(woj. dolnośląskie) w okresie od zasiewów do zbiorów. Po
bardzo obiecujących próbach w ochronie kukurydzy, ale też
innych zbóż i dopracowaniu systemu, na początku 2015 roku
została opracowana nowa wersja urządzenia, która została
wdrożona na rynek, ale jednocześnie stanowi bazę do dalszego rozwoju. Firma ERDA innovation oprócz zapewnienia
skuteczności działania urządzenia przykłada dużą rolę do
jego łatwej obsługi i niezawodności działania. Urządzenia
są produkowane w Polsce z wykorzystaniem najlepszych
podzespołów elektronicznych renomowanych producentów.
Tajemnicę sukcesu stanowią przede wszystkim odpowiednio
dobrane i opracowane sekwencje dzięków i sygnałów odstraszających, których emitowane są przez urządzenie. Jednym
z głównych celów, jakie firma brała pod uwagę konstruując
urządzenie były kwestie jego prostego i efektywnego zasilania (zasilane jest ze standardowego akumulatora 12V),
łatwego sterowania, prostego montażu w prawie dowolnym
miejscu na polu lub w lesie, zabezpieczenia przed warunkami
atmosferycznymi i wandalizmem. Wydaje się, że wszystkie
te cechy, na miarę możliwości technicznych i użytkowych,
udało się połączyć. W minionym sezonie wegetatywnym
kilka urządzeń pracowało w różnych firmach, a odzew, jaki
otrzymał producent jest bardzo pozytywny, co daje dużą
satysfakcję, ale też motywuje do dalszych wytężonych prac.
Na początek przyszłego roku planowane jest wdrożenie do
oferty nowej wersji urządzenia, pod nazwą AOD-3, która
będzie miała m.in. nowo opracowane sygnały i impulsy odstraszające, zmodyfikowane i zoptymalizowane sterowanie
oraz zmniejszony poziom pobieranej energii. Prowadzone są
też prace nad wykorzystaniem paneli fotowoltaicznych do
zasilania urządzenia. Trwają też prace nad opracowaniem
metod odstraszania innych zwierząt m.in. zwierzyny płowej.
Ciągłe badania i rozwój, celem dostarczenia skutecznie
działającego urządzenia do odstraszania dzików i innych
zwierząt, to motto działalności firmy ERDA Innovation
www.odstraszaniedzikow.pl
Więcej informacji: www.odstraszaniedzikow.pl
Zapraszamy do współpracy
© 2016
myślimy, że to objawy braku fosforu. Kukurydza i żyto, to rośliny, które dość dobrze znoszą niski odczyn pH gleby, ale zawsze na kwaśnych glebach wykorzystanie makroskładników
z nawozów jest mniejsze, niż w odczynie gleby
zbliżonym do neutralnego lub zalecanego jako
optymalny dla danego rodzaju gleby. Na takiej
plantacji może dojść do zahamowania wzrostu
korzeni u większości roślin i mogą się one zabarwiać na purpurowo i generalnie rosną słabo.
Pozostałości herbicydów po innych uprawach lub ich wmycie po zabiegu w samej
kukurydzy
przypadku przesiewów wymarzniętych
ozimin, które były odchwaszczane jesienią konieczne jest sprawdzenia, czy plantacja
przed siewem kukurydzy powinna być zaorana,
gdyż istnieje ryzyko, że pozostałości herbicydów
mogą uszkadzać rośliny następcze. W przypadku, jeśli się nie zastosujemy do zaleceń producen-
W
ta herbicydu z etykiety może dojść do poważnych
uszkodzeń rośliny następczej. Poniżej przykłady
dwóch sąsiadujących ze sobą plantacji kukurydzy
tej samej odmiany zasianej po wymarzniętej pszenicy ozimej po wymarznięciach zimą 2011/2012,
na której jesienią użyto do odchwaszczania herbicydu z pendimetaliną i izoproturonem. Producent
herbicydu w przypadku przesiewów takich plantacji kukurydzą zaleca zaoranie pola na 15 cm
i dokładne wymieszanie gleby. W tym gospodarstwie jedno pole zaorano przed siewem kukurydzy, a drugie tylko płytko stalerzowano. Na polu
po „talerzówce” kukurydza miała zahamowany
wzrost korzeni i silne purpurowe przebarwienia
liści.
Na skutek nieprzewidzianej zmiany pogody
i gwałtownych opadów deszczu w krótkim okresie po zabiegu herbicydowym substancja aktywna
herbicydów może zostać wpłukana bezpośrednio
na korzenie kukurydzy. Na skutek tego najczęściej widoczne są deformacje korzeni podporo-
Fot. 6. Dwie plantacje kukurydzy tej samej odmiany po zlikwidowanej wymarzniętej pszenicy ozimej (3 czerwiec 2012
r.): plantacja na dolnym zdjęciu została zasiana po zaoraniu wymarzniętej pszenicy ozimej, a druga tylko po talerzówce i
płytkiej uprawie przedsiewnej; na obu plantacjach była taka sama dawka nawozu startowego fosforanowo-amonowego.
34
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Fot. 7. Przykłady uszkodzeń herbicydowych korzeni kukurydzy
wych (staśmienia, rosną do góry, nekrozy), a takie
rośliny wylegają. Gdy wykopiemy takie rośliny
ostrożnie z gleby to system korzeniowy jest często
w zupełnym zaniku lub odrywa się od pędu.
Brak lub niewłaściwe nawożenie rzędowe
awożenie rzędowe (startowe) nawozem
fosforano-amonowym to powinien być
standard w warunkach zimnej polskiej wiosny,
jednak jeszcze wielu plantatorów wysiewa kukurydzę bez nawozu startowego.
Wszyscy, którzy uprawiają kukurydzę na
pewno widzieli, jak wyglądają rządki kukurydzy,
które na skutek błędu nie zostały zasilone nawozem startowym – rośliny są zwykle mniejsze i jaśniejsze lub purpurowe – związane jest to też ze
słabszym systemem korzeniowym, który rozwija
się wolniej, gdy przez niedobór fosforu zakłócony
N
jest w roślinie transport cukrów do korzeni, a ponadto w tych rzędach bez nawozu nie ma również
łatwo przyswajalnej formy amonowej azotu w pobliżu rośliny.
Od czasu do czasu spotykam jednak plantacje, gdzie w rządek obok ziarna podano w czasie
siewu nawet 450 kg/ha wieloskładnikowego nawozu. Wg mnie takie działanie nie jest do końca rozsądne, gdyż stymuluje syndrom „leniwego
korzenia”: kukurydza przerasta wiązkowym systemem korzeniowym przez ten płytko wysiany
nawóz – ma większość składników „pod nosem”
i nie ma powodu aby ich szukać w głębszych
warstwach gleby… Dopóki w glebie jest dostatek
wody to nie widzimy problemów i rośliny rozwijają się normalnie, ale pamiętajmy, że w przypadku braku wody górna warstwa gleby, gdzie jest
nawóz startowy (10-15 cm głębokości) przesycha
Fot. 8. Mniejsze rośliny w rzędach bez nawozu startowego fosforowo-amonowego na żyznej glebie.
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
35
i rośliny pokażą wcześniej objawy braku wody
i na pewno, jeśli niedobór wody będzie się pogłębiać, to zauważymy tam spadek plonu.
Niektórzy z plantatorów zapominają o podstawowej sprawie: aby roślina pobrała z gleby składniki pokarmowe to, pomijając wiele innych czynników, muszą być one rozpuszczone w wodzie.
W warunkach pogodowych Centralnej Europy
górna 10 cm warstwa gleby jest średnio przesuszona przez 1 miesiąc w sezonie wegetacji i stamtąd rośliny nie mogą ani wody ani składników
pokarmowych. Przy okazji tematu przesuszenia
gleby należy dodać, że górna warstwa gleby (do
3 cm) jest przesuszona znacznie dłużej (nawet do
100 dni w roku) i o tym należy pamiętać, gdy zasilamy kukurydzę drugą dawką azotu, że może
on być niedostępny dla korzeni kukurydzy, aż do
czasu większych opadów deszczu.
Rodzaj nawozów azotowych(forma azotu)
a wzrost korzeni kukurydzy
poprzednim wydaniu „Kukurydzy”
opisałem formy azotu i ich wpływ na
rozwój korzeni, ale przypominam, że nadmiar
formy azotanowej (saletrzanej) hamuje wzrost na
głębokość drobnych korzeni. System korzeniowy jest płytszy a korzenie grube. Jednak wtedy
nad ziemią widzimy ładnie rozwinięte rośliny
o silnych i ciemnozielonych liściach. Można powiedzieć, że to oznaki zdrowej rośliny i w czym
W
tu się dopatrywać problemu? Trochę w tym momencie odbiegam od tematu artykułu, ale warte
jest to zapamiętania: forma azotanowa w nadmiarze ogranicza poprzez fitohormony wielkość
zawiązka kolby. Natomiast widocznym efektem
nadmiaru formy azotanowej wiosną są często wybujałe rośliny w fazie kilku liści. Niestety często
takie wybujałe wegetatywnie rośliny są koszone
na kiszonkę lub ziarno z mniejszymi kolbami, niż
na plantacjach, które były mniej wybujałe wiosną.
Zahamowanie wzrostu korzeni późną wiosną
czerwcu, gdy mamy już najczęściej za
sobą okres chłodów wiosennych możemy spotkać w warunkach braku wody plantacje,
które mają częściowo purpurowe liście. Jeśli wiemy, że w glebie nie brakuje fosforu to przyczyny
purpurowienia liści w tej fazie należy szukać w zahamowaniu z powodu suszy systemu korzeniowego (korzenie rozpoczynają swój wzrost w górnej
warstwie gleby) i w liściach gromadzą się cukry.
Zapewne temat zakłóceń rozwoju korzeni
i widocznych tego objawów na części nadziemnej
rośliny nie został wyczerpany. Moim celem było
przedstawienie i wyjaśnienie sytuacji, czasem
trudnych do jednoznacznego wytłumaczenia,
z którymi spotkałem się w ostatnich sezonach na
plantacjach kukurydzy w Polsce.
dr Adam Majewski
Agroservice Kukurydza KWS Polska Sp. z o.o.
W
Fot. 9. Utrudniony wzrost korzeni z powodu silnej suszy glebowej w czerwcu. Na roślinach widoczne objawy
zatrzymania cukru w liściach (purpurowienie liści)
36
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Chwasty powodujące duże utrudnienia podczas zbioru
kukurydzy
Jak zminimalizować straty nasion kukurydzy podczas zbioru kombajnowego? Oto kilka informacji, które pomogą plantatorom ograniczyć straty związane z zachwaszczeniem uciążliwymi
gatunkami, które jeżeli nie są ograniczone do minimum to mogą w istotny sposób wpłynąć na
plon ziarna jak i na samą pracę kombajnu.
a plantacji kukurydzy możemy najczęściej
zaobserwować kilka, a w skrajnych przypadkach nawet kilkadziesiąt gatunków chwastów.
Jednak tak naprawdę istotnych z punku widzenia
plantatora, czyli takich które mogą potencjalnie
stwarzać problemy czy to w zwalczaniu, czy to
podczas zbioru kukurydzy, jest tylko kilka.
Wśród tych kilku gatunków istotnych dla przebiegu procesu zbioru kombajnowego, najczęściej
wyróżnia się takie taksony jak: ostrożeń polny,
ambrozję bylicolistną, bylicę pospolitą, zaślaz pospolity, nawłoć kanadyjską czy olbrzymią, barszcz
Sosnowskiego, mietlicę olbrzymią, kielisznik
zaroślowy czy powój polny.
Pierwszych siedem gatunków jest bardzo uciążliwych podczas zbioru kombajnowego, ze względu
na swoje rozmiary, dochodzące w niektórych
przypadkach nawet do 2,5 m wysokości i średnicy
łodygi około 8 cm (np. barszcz Sosnowskiego). Ze
względu na swoje rozmiary, gatunki te stanowią
problem dla zespołu tnącego kombajnu (hedera),
powodując jego bardzo częste zapychanie, a przez
to niemożność sprawnego przeprowadzenia zbioru
kukurydzy, przez co wzrastają koszty samego
zbioru. Podobna sytuacja występuje dla pozostałych trzech gatunków z tą tylko różnicą, że
taksony te ze względu na swoją bardzo
dużą biomasę jednostkową oraz budowę
(włóknistą bardzo trudno rozerwalną
strukturę łodygi) „wkręcają” się w zespół
tnący hedera, powodując jego zapychanie
i w konsekwencji unieruchomienie.
Występowanie (lub ich brak!), wyżej wymienionych gatunków w łanie
kukurydzy, związane jest najczęściej
ze sposobem uprawy roli (tradycyjna,
uproszczona, zerowa), sposobem gospodarowania (zmianowanie, monokultura)
oraz zastosowaniem odpowiednio dobranych (bądź nie!) herbicydów.
N
Wpływ zabiegów uprawowych
ednym z ważniejszych (jeżeli nie najważniejszych!) czynników, które wpływają na
występowanie uciążliwych gatunków chwastów
są wszelkiego rodzaju uproszczenia w uprawie
roli. Szczególnie problem ten uwidacznia się po
wprowadzeniu daleko idących uproszczeń (tzw.
uprawy zerowej w połączeniu ze źle dobranymi
herbicydami!) głównie w odniesieniu do gatunków
wieloletnich. W dłuższej perspektywie czasowej
na miejsce zbiorowisk w których występuje stosunkowa duża różnorodność gatunkowa, pojawiają
się bardzo uproszczone zbiorowiska chwastów,
składające się zaledwie z kilku gatunków dominujących. W warunkach uprawy bezpłużnej czy
siewu bezpośredniego, następuje szybsze rozprzestrzenianie się gatunków wieloletnich zarówno
jedno jak i dwuliściennych, przy jednoczesnym
ograniczaniu gatunków rocznych czy dwuletnich.
Szkodliwość takich zbiorowisk, jest dużo większa
niż zbiorowiska złożonego z kilkunastu lub z
kilkudziesięciu gatunków rocznych i dwuletnich.
W tym przypadku o szkodliwości decyduje
nie liczba gatunków, lecz rozmieszczenie (np.
pojedyncze, łanowe czy placowe) oraz biomasa
gatunku(ów) wieloletniego(ich)!
J
Fot. 1. Barszcz Sosnowskiego
38
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Wpływ sposobu gospodarowania
ażdy plantator kukurydzy zdaje sobie
sprawę, że prawidłowo zastosowane
zmianowanie roślin w połączeniu ze zróżnicowanymi zabiegami uprawowymi (i herbicydowymi!),
sprzyja ograniczaniu zachwaszczenia. Głównie
dotyczy to uwzględnienia w zmianowaniu roślin
międzyplonowych ozimych i jarych jak również
gatunków uprawnych o różnych (przesuniętych w
czasie) terminach zbioru. Jednak praktyka rolnicza
pokazuje, że najczęściej plantatorzy uprawiają
kukurydzę po sobie w tzw. krótkotrwałych monokulturach (4-5 letnich) bądź (na całe szczęście już
rzadziej!) w długotrwałych monokulturach (8-10
letnich). W tym przypadku dochodzi do nagromadzenia się jednego lub kilku gatunków chwastów
(najczęściej rocznych lub dwuletnich). Skrajnym
przypadkiem jest połączenie długotrwałej monokultury z zastosowaniem daleko idących uproszczeń w uprawie roli czy też z wprowadzeniem np.
siewu bezpośredniego. Niestety już po 5-6 latach
takiego mocno uproszczonego gospodarowania
zaczynają pojawiać się gatunki wieloletnie, które
w kolejnych latach stanowią już bardzo wyraźny
problem dla plantatora kukurydzy. W szczególności jeżeli jest to powiązane z niewłaściwym (nie
trafionym) bądź długotrwałym stosowaniem tych
samych substancji czynnych herbicydów.
K
Fot. 2. Bylica pospolita
Fot. 3. Nawłać kanadyjska
Fot. 4. Ostrożeń polny
1(50) 17
Fot. 5. Powój polny
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
39
Wpływ zabiegów herbicydowych
erbicydy w uprawie kukurydzy są nieodzownym elementem ochrony i można je stosować zarówno przed
jak i po jej wschodach, wybór terminu zależy w dużej mierze od
sposobu gospodarowania (np. zmianowanie czy monokultura)
oraz od uprawy roli (np. uprawa zerowa czy tradycyjna), jak
również od zróżnicowanego występowania gatunków chwastów
na danym polu. Niewłaściwe czy jednostronne stosowanie herbicydów może w początkowym etapie prowadzić do powstawania
zjawiska tzw. kompensacji herbicydowej chwastów, które w
dużym skrócie polega na masowym pojawieniu się jednego lub
kilku gatunków chwastów w łanie rośliny uprawnej, w obrębie
których występuje ponadto bardzo nieliczna grupa gatunków
towarzyszących. Zjawisku temu szczególnie sprzyja stosowanie
herbicydów o tym samym mechanizmie działania przez szereg lat na tym samym polu lub stosowanie preparatów w zbyt
niskich dawkach i w niewłaściwej fazie rozwojowej chwastów
oraz długo zalegających w glebie. Takie postępowanie prowadzi do eliminacji w obrębie gatunku osobników wrażliwych,
a z drugiej strony stwarza idealne warunki do rozwoju
i rozmnażania osobników średnio wrażliwych i odpornych.
W późniejszym etapie może to doprowadzić do zintensyfikowania kompensacji herbicydowej chwastów, wynikającej ze
zjawiska powstawania odporności na konkretną substancję
czynną herbicydu lub grupę chemiczną, a to już jest naprawdę
bardzo poważny problem dla plantatora.
H
ODMIANY
KUKURYDZY 2017
ES ASTEROID
FAO 240 (ziarno)
Badania rejestrowe COBORU 2014-2015
Wzorzec 100% = 93,9 dt/ha
ES Asteroid = 100,4 dt/ha (107%)
ES TECHNO
FAO 220 (ziarno, kiszonka) NOWOŚĆ!
RGT TELEXX
FAO 220 - 230 (ziarno)
NK FALKONE
FAO 230 - 240 (ziarno)
CODIR
FAO 230 - 240 (ziarno, kiszonka)
SY UNITOP
FAO 240 (kiszonka, ziarno)
TACTIC
FAO 240 - 250 (kiszonka, ziarno)
DKC 3717
FAO 240 - 250 (ziarno)
DKC 3730
FAO 250 - 260 (ziarno)
NOWOŚĆ!
P.H.P. Agro-Efekt Sp. z o.o.
56-500 Syców, ul. Parkowa 14
Dział Nasion
tel. 512 176 429
(62) 786 84 03, (62) 786 84 04
www.agroefekt.pl
Czy istnieją zatem skuteczne sposoby ograniczające wystąpienie uciążliwych chwastów wieloletnich?
celu ograniczenia występowania gatunków wieloletnich, które wpływają bezpośrednio lub pośrednio
na zbiór kombajnowy kukurydzy, należy przestrzegać kilku
podstawowych zasad, a mianowicie należy bezwzględnie wprowadzić zmianowanie roślin uprawnych (łącznie z roślinami międzyplonowymi), stosować prawidłowo dobraną rotację upraw
(płodozmian zamiast krótkotrwałej monokultury), ograniczać
zachwaszczenie ale herbicydami o zróżnicowanym mechanizmie działania (rotacja herbicydów), stosować mieszaniny
herbicydowe, przestrzegać prawidłowych zasad agrotechniki
oraz wykorzystywać różne metody do zwalczania chwastów
(np. metoda integrowana).
Jeżeli plantatorzy kukurydzy będą się starali przestrzegać
wyżej wymienionych zasad, to prawdopodobieństwo wystąpienia uciążliwych gatunków wieloletnich oraz zjawiska kompensacji chwastów będzie naprawdę minimalne, a na polach
gdzie już występuje, zostanie przynajmniej bardzo mocno
ograniczone, dzięki czemu zbiór kombajnem będzie przebiegał
bez większych przeszkód i strat w plonie ziarna kukurydzy.
W
dr inż. Tomasz R. Sekutowski
Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa –
Państwowy Instytut Badawczy w Puławach
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli Wrocław
e-mail: t.sekutowski@iung.wroclaw.pl
Produkcja kiszonki z kukurydzy
Trudno jest mówić o sukcesie w produkcji mleka bez właściwego żywienia krów. U krów
o wysokim potencjale produkcyjnym brak precyzji w komponowaniu dawki powoduje spadek
produkcji oraz często jest źródłem problemów zdrowotnych. Podstawą żywienia takich krów
powinna być kiszonka z całych roślin kukurydzy. Dlatego należy szczególnie dbać o jej jakość
na każdym etapie produkcji.
Termin zbioru
dużo kwasu octowego (tab. 3), który powoduje,
ptymalnym terminem koszenia kukuryże jest ona niechętnie pobierana przez zwierzęta.
dzy na kiszonkę jest faza woskowa lub
Pobrany z kiszonką kwas octowy jest w żwaczu
woskowo-szklistą ziarna. W tej fazie wegetacji
metabolizowany do metanu, który następnie jest
w ziarniaku jest dużo skrobi, a zawartość suchej
emitowany do środowiska jako gaz cieplarniany.
masy w zielonce waha się od 30 do 35%. Uzyskuje
Jednak nie można zbytnio opóźniać zbioru
się wtedy najwyższy plon suchej masy z hektara.
kukurydzy do kiszenia. Gdy zawartość suchej
W gospodarstwach w których park maszynowy
masy przekracza 37% to materiał staje się zbyt
nie jest doskonały zaleca się wcześniejszy zbiór
suchy i twardy, a przez to trudny do rozdrobnienia.
kukurydzy na kiszonkę. Co prawda ziarniak zaŹle rozdrobnioną zielonkę trudno dokładnie ubić
wiera wówczas mniej skrobi, jednak łatwiej go
w silosie czy na pryzmie, a tym samym stworzyć
rozdrobnić.
warunki beztlenowe, niezbędne do rozwoju bak-
O
Tabela 1. Struktura plonu kukurydzy kiszonkowej w zależności od terminu zbioru
Dojrzałość ziarna
Wyszczególnienie
mleczna
mlecznowoskowa
ciastowata
późno
woskowa
Zawartość suchej masy w całej roślinie
(%)
22,0
25,5
27,4
32,3
Udział kolby z liśćmi okrywowymi
(%)
29,1
34,1
39,0
46,1
Udział ziarna w suchej masie
(%)
21,0
36,1
45,2
48,4
95,5
106,5
116,1
122,7
Plon suchej masy
(dt/ha)
Często popełnianym błędem jest zbyt szybki
Tabela 2. Ilość soku wydzielana z 1 m3 kiszonki
zbiór kukurydzy na kiszonkę. Przyspieszenie
w zależności od wilgotności zakiszanego surowca
zbioru powoduje, że ziarno nie jest w pełni wyIlość wydzielaZawartość
Masa 1 m3
kształcone, przez co jego udział w masie całej
nego soku
suchej masy
kiszonki
w
litrach
z 1 m3
rośliny jest niski. W dojrzałości mlecznej ziar(%)
(kg)
kiszonki
no stanowi tylko 1/5, a pod koniec dojrzałości
725
900
10
woskowej prawie połowę zbieranej suchej masy
400
800
15
(tab. 1). Przy zakiszaniu kukurydzy zebranej
200
700
20
we wczesnych fazach wegetacji, ze względu na
75
600
25
niską zawartość suchej masy, występuje niebez0
500
30
pieczeństwo wyciekania soków (tab. 2). Wraz
z wypływającym sokiem rosną
straty składników pokarmowych, Tabela 3. Wpływ terminu zbioru kukurydzy na jakość wyprodukowanej
kiszonki
szczególnie łatwostrawnych węZawartość kwasu
Sucha
Ocena jakości
glowodanów, które stanowią źrów%
masa
według skali
dło energii dla bakterii fermentacji
(%)
Fieg-Zimmera
mlekowy
octowy
masłowy
kwasu mlekowego. Ponadto soki
17
1,40
1,70
0,05
40
mierna
te zanieczyszczają środowisko
21
1,39
1,32
0,03
64
dobra
naturalne. Kiszonka wyproduko26
1,56
0,74
brak
81
bardzo dobra
wana z surowca o niskiej zawartości suchej masy zawiera z reguły
33
1,42
0,55
brak
81
bardzo dobra
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
41
terii kwasu mlekowego. Pozostające powietrze
sprzyja rozwojowi pleśni i grzybów, które mając
wystarczającą ilość składników pokarmowych,
produkują toksyny mające negatywny wpływ na
zdrowie i rozród krów. Przy wybieraniu kiszonki
łatwo dochodzi do wnikania powietrza w głąb.
Kiszonka wyprodukowana z takiego surowca jest
najczęściej niskiej jakości, przez co niechętnie jest
pobierana przez krowy.
Jeżeli z powodu suszy obserwujemy przedwczesne zasychanie roślin kukurydzy to należy
niezwłocznie przystąpić do ich zbioru. Zbytnie
przesuszenie zielonki spowoduje, że będzie ona
źle rozdrobniona i bardziej elastyczna, co utrudni
dokładne jej ubicie. Ponadto krowy „omijają”
dłuższe, twarde części kukurydzy, co może
prowadzić do choroby metabolicznej – kwasicy
żwaczowej. Wcześniejszy zbiór powoduje, że
ziarno jest mniej dojrzałe. Jednak lepiej wyprodukować dobrej jakości kiszonkę o niższej wartości energetycznej niż złą kiszonkę o wyższej
zawartości energii, ale niechętnie zjadaną przez
zwierzęta. Aby ułatwić ubijanie zbyt suchej kukurydzy, każdą warstwę zielonki w silosie czy
na pryzmie można polewać wodą.
Pod koniec wegetacji kukurydzy, przy normalnym przebiegu pogody zawartość suchej
masy zwiększa się o 0,5% dziennie, a przy bardzo ciepłej pogodzie wzrost ilości suchej masy
może wynosić 0,75%.
Zawartość suchej masy, w surowcu przeznaczonym do zakiszania, można łatwo oznaczyć
korzystając z kuchenki mikrofalowej. Należy
dokładanie rozdrobnić roślinę kukurydzy,
a następnie odważyć 100 g pociętej zielonki
i stopniowo podsuszać ją w kuchence do chwili,
gdy w dwóch kolejnych ważeniach uzyskamy
taką samą masę. Będzie ona oznaczała % zawartość suchej masy w badanej zielonce.
5,9%, a spadek trudnostrawnego włókna w kiszonce (tab. 4). Zmiany w składzie chemicznym
sprawiają, że kiszonka z wyżej koszonych roślin
ma o 4% wyższą wartość energetyczną od kiszonki z nisko ścinanych roślin. Niestety zabieg
ten powoduje również, że na polu pozostaje więcej resztek, co pociąga za sobą obniżenie plonu
kukurydzy. Plon zielonej masy wyżej koszonych
roślin spada o 6,6 tony (12,4%) w porównaniu
do roślin ścinanych na „normalnej” wysokości.
Wyższa koncentracja energii w wysoko koszonej kukurydzy powoduje, że z 1 tony kiszonki
można wyprodukować o 67 kg więcej mleka niż
z nisko koszonej (tab. 5). Niestety, niższe plony
roślin koszonych wysoko powodują, że z 1 ha
uprawy kukurydzy można wyprodukować o 172
kg mleka mniej (o 1,8%).
Optymalna wysokość ścinania kukurydzy na
kiszonkę wynosi 15-20 cm nad ziemią. Pozwala
to w pełni wykorzystać potencjał plonotwórczy
tej rośliny i dostarczyć doskonały surowiec
do produkcji kiszonki dla wysokowydajnych
zwierząt. Unikamy również zabrudzenia roślin
ziemią i porażenia jej grzybami, zapewniając
odpowiedni status higieniczny kiszonki.
Wysokość koszenia
ysokość koszenia roślin kukurydzy ma
wpływ na stosunek części wegetatywnych (łodygi i liści) do generatywnych (kolby).
Podwyższając wysokość cięcia roślin zmniejsza
się w zakiszanym surowcu udział bogatych we
włókno łodyg i liści, a zwiększa kolby zasobnej
w łatwo strawne węglowodany.
Podniesienie hedera sieczkarni o 32 cm (z 17
do 49 cm) powoduje wzrost zawartości skrobi o
Tabela 5. Wpływ wysokości koszenia roślin kukurydzy
na produkcję mleka
W
42
Tabela 4. Wpływ wysokości koszenia roślin na skład
chemiczny i wartość pokarmową kiszonki z kukurydzy
Niskie
(17 cm)
Składnik
Wysokie Różnica
(49 cm)
(%)
Sucha masa (%)
38,1
40,3
5,8
Skrobia (% SM)
30,6
32,4
5,9
NDF (% SM)
41,6
38,6
-7,2
ADF (% SM)
24,2
21,8
-10,9
6,83
4,0
6,57
NEL (MJ/kg SM)
Zielonej masy (t/ha)
53,1
46,5
-12,4
Suchej masy (t/ha)
20,2
18,7
-7,4
Niskie
(17 cm)
Wysokie
(49 cm)
Różnica
(%)
Z 1 tony
kiszonki (kg)
1.365
1.432
4,9
Z 1 ha uprawy
kukurydzy (kg)
9.508
.336
-1,8
Produkcja
mleka
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Rozdrobnienie zakiszanego materiału
topień rozdrobnienia zakiszanego surowca
ma wpływ na jakość wyprodukowanej
kiszonki. Dokładnie rozdrobniony surowiec
łatwiej ubić, a tym samym pozbyć się resztek
powietrza znajdującego się pomiędzy roślinami.
Zapewnia to uzyskanie warunków beztlenowych
niezbędnych do rozwoju bakterii fermentacji
kwasu mlekowego, które konserwują paszę.
Rozdrobnienie ziarniaka jest podstawowym
warunkiem umożliwiającym rozkład zawartej w
nim skrobi. Nieuszkodzony ziarniak przechodzi
przez przewód pokarmowy i wydalany jest w
kale, a zwierzę nie ma możliwości wykorzystania
składników pokarmowych w nim zawartych.
Jeżeli ilość energii „uciekającej” wraz z kałem
będzie duża, to uzyskanie wysokiej wydajności
mlecznej nie będzie możliwe, a uzupełnienie
tego deficytu kosztowne. Nie można tracić
energii zgromadzonej w ziarnie popełniają błędy podczas przygotowania kiszonki. Ziarniak
naruszają nie noże sieczkarni, lecz dokładnie
wyregulowane, sprawne i niestarte walce maszyny do zbioru.
Ważne jest również dokładne rozdrobnienie
części wegetatywnych rośliny kukurydzy (łodygi
i liści). Zawarte w nich włókno jest trawione
przez mikroorganizmy występujące w żwaczu,
a dokładne rozdrobnienie zakiszanego materiału gwarantuje lepsze jego wykorzystanie. Zbyt
słabe rozdrobnienie roślin kukurydzy powoduje,
że zwierzęta sortują paszę, a to stwarza ryzyko
wystąpienie kwasicy żwaczowej.
Kukurydzę zbieraną w fazie dojrzałości woskowej należy ciąć na sieczkę o długości 8-10 mm,
a rozstęp pomiędzy walcami powinien wynosić
2-3 mm. Im kukurydza jest starsza i bardziej
sucha, tym krótsza powinna być sieczka (tab. 6).
Poprawność rozdrobnienia zakiszanego surowca można sprawdzić za pomocą sit do badania struktury TMR-ów. W przypadku kiszonki
z całych roślin kukurydzy, po wytrząsaniu najwięcej powinno pozostać na dwóch środkowych
sitach. Należy pamiętać, by przed wytrząsaniem
usunąć z próby wszystkie części, których zwierzę nie jest w stanie pobrać (grubą łodygę, suche
niepocięte liście, itd.), a tym samym uniknąć
uzyskania błędnego wyniku rozdrobnienia.
W tabeli 7 podano poprawną strukturę kiszonki
z kukurydzy po przeprowadzeniu przesiewania.
S
1(50) 17
Dodawanie konserwantów
ielonka z kukurydzy, ze względu na wysoką zawartość cukrów rozpuszczalnych
i małą ilość substancji buforujących, należy do
surowców łatwo kiszących się. Prawidłowo sporządzoną i szczelnie okrytą kiszonkę można przechowywać przez dłuższy okres bez większych
strat. Problem zaczyna się jednak z chwilą rozpoczęcia jej wybierania, gdyż dochodzi wówczas
do wtórnej fermentacji. Kwas mlekowy zawarty
w kiszonce nie ma właściwości grzybobójczych,
dlatego wraz z dostępem powietrza rozpoczyna
się w niej rozwój grzybów (drożdży i pleśni).
Pierwsze rozwijają się drożdże, gdyż dobrze
znoszą niskie pH, a ich głównym pokarmem są
pozostałe po fermentacji mlekowej resztki cukru
oraz kwas mlekowy, który konserwuje kiszonkę.
Ich namnażanie prowadzi do powolnego wzrostu
pH kiszonki, które gdy przekroczy wartość 5,0,
stwarza korzystne warunki do rozwoju pleśni.
Pogarsza się przez to smakowitość kiszonki, co
zmniejsza pobranie paszy, a tym samym suchej
masy przez zwierzęta. Grzyby zużywają resztki
cukru, obniżając wartość energetyczną kiszonki.
Ponadto grzyby produkują mykotoksyny, które są
szkodliwe dla zwierząt. Im lepsza jest kiszonka
z kukurydzy, tym bardziej podatna jest na wtórną
fermentację. Skarmianie zagrzanych i spleśniałych kiszonek może być przyczyną występowania
mastitis u krów.
Do zakiszania kukurydzy zaleca się stosować
dodatki mikrobiologiczne, które określa się ter-
Z
Tabela 6. Optymalna długość sieczki z kukurydzy
(w mm) w zależności o zawartości suchej masy
Zawartość suchej masy
w całej roślinie
(%)
Zalecana długość
sieczki
(mm)
do 30
do 10
30 – 35
6-8
powyżej 35
6
Tabela 7. Prawidłowe rozdrobnienie kiszonki z kukurydzy
Sito
Wielkość otworu
(mm)
Udział
w%
Górne
19,05
3–8
Drugie
7,87
45 – 65
Trzecie
1,27
30 – 40
Podstawa
–
1–5
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
43
minem „inokulantów”. Zawierają one w swoim
składzie jeden lub kilka szczepów homo- lub
heterofermentacyjnych bakterii kwasu mlekowego (np. Lactobacillus plantarum, Lactobacillus
casei, Enterococcus faecium). Wprowadzone do
zakiszanej zielonki bakterie kwasu mlekowego szybko zasiedlają środowisko i ograniczają
rozwój bakterii niepożądanych. Ukierunkowują
one proces fermentacji na powstawanie kwasu
mlekowego. Oprócz kwasu mlekowego powstają
również niewielkie ilości kwasu octowego, który
ma wpływ na stabilność tlenową kiszonki.
Zakiszanie kukurydzy
miejętne napełnienie silosu zielonką lub
formowanie pryzmy ma duży wpływ na
przebieg procesu fermentacji. Szczególne znaczenie odgrywa tu dokładne ubicie czyli zagęszczenie
zakiszanego surowca.
Zielonka zwieziona do silosu lub na pryzmę
powinna być rozrzucana równomiernymi warstwami i natychmiast ubijana. Najlepiej w tym
celu wykorzystać najcięższe ciągniki kołowe, bez
kół bliźniaczych. Dobrze jest zastosować dodatkowe obciążniki, by zwiększyć ich masę. Ugniatanie powinno trwać jeszcze przez 1 godzinę po
zwiezieniu ostatniej przyczepy. Niestety ubijanie
jest czynnikiem ograniczającym szybkość napełniania silosu lub formowania pryzmy, dlatego nie
zawsze jest wykonywane dokładnie. Pozostawione reszki powietrza przedłużają proces zakiszania
(spowalniają obniżanie pH zielonki), a to zwiększa
straty składników pokarmowych. Na jakość ubicia
wpływ ma nie tylko rodzaj ciągnika, ale również
zawartość suchej masy w zielonce. Im zakiszany
surowiec jest suchszy, tym jest bardziej sprężysty,
a przez to gorzej go ubić. W tabeli 8 przedstawiono
masę 1 m3 kiszonki z całych roślin kukurydzy
w zależności od zawartości suchej masy.
Po dokładnym ubiciu, kiszonkę należy szczelnie okryć folią. Odcinając dostęp powietrza do
zakiszanego surowca stwarza się warunki beztlenowe, konieczne do prawidłowego rozwoju
bakterii fermentacji kwasu mlekowego. Dodatkowo folia zapobiega wnikaniu wody opadowej
do kiszonki. Najlepiej gdy będą to dwie warstwy
folii – pierwsza cienka o grubości 0,04 mm, a następnie druga o grubości 0,2 mm. Dwie warstwy
folii są niezbędne, aby zminimalizować straty powierzchniowe. Grubsza folia zbyt słabo przylega
U
46
Tabela 8. Wpływ zawartości suchej masy w całych
roślin kukurydzy na masę 1 m3 kiszonki sporządzonej
w silosie przejazdowym
Sucha
masa
(%)
Masa
1 m3 kiszonki
(kg)
Ilość suchej
masy w 1 m3
(kg)
25
770
190
30
750
225
35
710
250
40
675
230
do zakiszanej kukurydzy, dlatego warto stosować
dwie warstwy folii. Całą powierzchnię folii należy
dokładnie obciążyć zużytymi oponami, kostkami
słomy lub workami wypełnionymi ziemią. Nie zaleca się obciążenia folii ziemią lub piaskiem, gdyż
zachodzi niebezpieczeństwo zanieczyszczenia
nimi kiszonki podczas wybierania. Jeśli nie ma
innego wyjścia, należy dokładnie usuwać ziemię
z kiszonki wraz z postępującym wybieraniem.
Przed obciążeniem folii warto sprawdzić, czy
nie została ona uszkodzona, a ewentualne dziury
zakleić taśmą samoprzylepną. Również w trakcie
przechowywania kiszonki należy na bieżąco kontrolować stan folii i w razie konieczności zaklejać
uszkodzenia.
W silosie przejazdowym należy tak ułożyć
folię, aby woda opadowa mogła spływać za silos, a nie wsiąkać w kiszonkę. Przy okrywaniu
pryzmy zaleca się wykopać rowek wzdłuż boków
pryzmy, do którego wprowadza się folie i przysypuje ziemią.
Tak należy zorganizować wszystkie prace
związane z zakiszaniem (zbiór, zwózkę i ubijanie), aby zakończyć je w ciągu 3 dni. Zbytnie
wydłużanie tego czasu powoduje niepotrzebne
powiększanie strat.
Wymiary zbiornika lub pryzmy (szerokość
i wysokość) powinny być dostosowane do wielkości stada krów, a tym samym do potrzebnej ilości
skarmianej kiszonki. Zaleca się by latem w ciągu
tygodnia wybierać warstwę o grubości 2,5 metra.
prof. zw. dr hab. Witold Podkówka,
dr hab. Zbigniew Podkówka
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy
w Bydgoszczy
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Kiszonka z kukurydzy w żywieniu bydła
Współczesne zwierzęta gospodarskie, a zwłaszcza krowy mleczne, cechują się wysokim potencjałem genetycznym, co wymaga stosowania intensywnego żywienia. Dotyczy to głównie
wysokiego zapotrzebowania energetycznego. Dlatego głównym składnikiem pasz objętościowych
dawki pokarmowej jest kiszonka z kukurydzy.
Zielonka czy kiszonka
wartością energetyczną. Dodatkowo duża zawarukurydza cechuje się inną dynamiką
tość wody w takiej zielonce ogranicza pobieranie
gromadzenia składników pokarmowych
paszy przez zwierzęta. Powoduje to, że nie jest
niż pozostałe rośliny pastewne. W pierwszym
ona w stanie pokryć potrzeb energetycznych
okresie wegetacji powstają wegetatywne części
bydła, a szczególnie wysoko wydajnych krów,
rośliny, do których zalicza się łodygę, liście
co prowadzi do spadku produkcji mleka.
i rdzeń kolby. Zawierają one prawie całą ilość
Wartość pokarmowa kiszonki w porównaniu
włókna surowego, NDF i ADF (tab. 1), dlatego
do zielonki, jest 10-30% wyższa, pomimo strat
jakie zachodzą w procesie kiszenia. Wyższa
Tabela 1. Zawartość włókna i jego frakcji w poszczewartość pokarmowa kiszonki wynika z procesu
gólnych częściach rośliny kukurydzy
macerowania ziarniak, która zachodzi podczas
Włókna
fermentacji i składowania kiszonki. Powoduje to
NDF
ADF
surowe
Część rośliny
(g/kg SM) (g/kg SM)
wzrost dostępności skrobi zawartej w ziarniaku
(g/kg SM)
kiszonki.
423
717
469
Łodyga
Przedstawione powyżej fakty wskazują, że
341
701
380
Liście
nie należy skarmiać zielonki kukurydzy, lecz
Kolba
w
całości produkować z niej kiszonkę. Gospo82
342
102
K
z koszulkami
27
Ziarno
35
80
jej wartość pokarmowa jest niska. W drugiej
połowie następuje intensywne gromadzenie
łatwo przyswajalnych węglowodanów, głównie
skrobi w ziarnie. Powoduje to zmianę struktury
rośliny, gdyż wzrasta w plonie udział ziarna,
a zmniejsza się proporcjonalnie udział bogatych
we włókno łodyg, liści i rdzeni kolb. Dlatego
u kukurydzy wzrasta wartość paszowa rośliny
wraz ze wzrostem kolby (tab. 2).
Skarmianie zielonki z kukurydzy, której
ziarno nie zostało wypełnione skrobią, należy
uznać za niecelowe, gdyż cechuje się ona niską
Tabela 2. Wpływ terminu zbioru zielonki z kukurydzy na udział
kolby w suchej masie całej rośliny i wartość energetyczną
Faza
wegetacji
Zawartość
suchej
masy
(%)
Wartość
Udział kolby
energetyczna
w suchej
masie całej
JPM
NEL
rośliny
(w 1 kg
(MJ/kg
(%)
SM)
SM)
Mleczna
20,1
35,0
0,95
6,42
Mlecznowoskowa
25,1
42,9
1,00
6,77
Woskowa
29,5
49,4
1,12
7,59
Początek
pełnej
36,2
55,9
1,02
7,02
1(50) 17
Tabela 3. Dawki pokarmowe na bazie kiszonki z kukurydzy w zależności od wydajności
Procentowy udział
w suchej masie dawki pokarmowej
Wydajność
mleka
FCM
(kg/dzień)
siano
kiszonka
kiszonka
z kukurydzy
pasza
treściwa
20
45
45
10
25
40
45
15
30
30
44
26
35
25
42
33
40
20
40
40
45
18
40
42
50
15
40
45
darstwo powinno mieć tyle kiszonki by pokryć
potrzeb pokarmowe zwierząt oraz dysponować pewną jej rezerwą. Najlepiej by rezerwa
ta starczyła na dwa miesiące żywienia – co
stanowi 17% rocznego zapotrzebowania na
kiszonkę.
Skarmianie kiszonki krowami
iszonka z całych roślin kukurydzy
powinna być podstawową pasza objętościową dla krów mlecznych w pierwszych
dwóch fazach laktacji. W żywieniu krów
K
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
47
o wysokiej wydajności, 2/3 suchej masy dawki
pasz objętościowych, powinna stanowić kiszonka z kukurydzy. W tabeli 3 podano przykładowe
dawki pokarmowe na bazie kiszonki z kukurydzy
w zależności od wydajności mleka.
Zawartość suchej masy w kiszonce, ma
wpływ na pobranie przez krowę tego składnika
z dawki pokarmowej. Według norm francuskich
wzrost zawartości suchej masy w kiszonce z 25
do 35%, uzyskany przez opóźnienie terminu
zbioru, powodowało zwiększenie dobrowolne
pobranie suchej masy o 4 kg. Pozwala to na wy-
Tabela 4. Wpływ zawartości suchej masy w kiszonce
i jej wartości energetycznej na dobrowolne pobranie
suchej przez krowę oraz produkcję mleka
Zawartość
suchej masy
(%)
Dobrowolne
pobranie suchej
masy
(kg)
Produkcja
mleka FCM
(bez dodatku
paszy treściwej) (kg)
20
10,5
9,0
25
11,5
12,5
30
13,0
15,5
35
15,5
20,0
Tabela 5. Przykładowe dawki pokarmowe dla krowy o masie ciało 650 kg
Produkcja mleka (kg/dzień)
Pasza
(kg)
20
15
30
25
Kiszonka kukurydzy
27
30
27
30
27
30
27
30
Kiszonka z podsuszonej lucerny
15
–
15
–
15
–
15
–
Kiszonka z podsuszonej trawy
–
15
–
15
–
15
–
15
Mieszanka treściwa*
2,5
2,0
4,5
4,0
7,4
6,5
9,1
9,0
Mieszanka mineralna
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
0,1
* skład mieszanki treściwej: 20% śruta poekstrakcyjna sojowa, 40% śruta poekstrakcyjna rzepakowa, 40% otręby
pszenne
produkowanie o 7,5 kg mleka więcej
(tab. 4). Można w ten sposób ograniczyć skarmianie pasz treściwych
i obniżyć koszty produkcji mleka.
Kiszonka z kukurydzy jest paszą
bogatą w energię, zaś ubogą w białko, dlatego dawki pokarmowe z jej
udziałem należy uzupełnić paszami
„białkowymi”. Zaleca się w tym celu
wykorzystać kiszonkę z lucerny lub
mieszanki lucerny z trawami o wyższej zawartości suchej masy, młóto
browarniane czy wysokobiałkowe
pasze treściwe. Przykładowe dawki
pokarmowe podano w tabeli 5.
Tabela 6. Przykładowy skład miksu przy żywieniu w systemie TMR
Komponent miksu
Procentowy udział
w suchej masie
Kiszonka z kukurydzy (30% SM)
30
Sianokiszonka z lucerny z trawami (35% SM)
20
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa
12
Poekstrakcyjna śruta sojowa (44% BO)
10
Kiszone ziarno kukurydzy
20
Suszone wysłodki buraczane
3
Megalac (dodatek tłuszczowy
1,25
Mieszanka mineralna
2,50
Słoma
1,25
Razem
100,0
Tabela 7. Intensywny opas kiszonką z kukurydzy o zawartości 30% suchej masy
Masa
ciała
(kg)
Kiszonka
z kukurydzy
(kg)
Pasza
białkowa*
(kg)
Śruta
zbożowa
(kg)
Mieszanka
mineralna
(kg)
Dobowy
przyrost
masy ciała
(kg)
200
10
1,0
1,0
0,10
1,20
300
16
1,0
1,0
0,10
1,35
400
19
1,0
1,2
0,11
1,40
500
21
0,9
1,6
0,12
1,20
575
23
0,8
2,0
0,12
1,10
1 kg TMR-u zawiera:
180 g białka ogólnego
160 g ADF
289 g NDF
0,95 JPM
* zawartość białka 40%
48
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Kiszonka z kukurydzy jest powszechnie stosowana w systemie żywienia krów w technologii
TMR lub PMR (tab. 6). Przy stosowaniu tych
systemów należy pamiętać, że wozy paszowe
powodują dodatkowe rozdrobnienie kiszonki.
W celu zapewnienia właściwej struktury paszy, pożądane jest dodawanie słomy w postaci
sieczki. Zaleca się również stosowanie związków buforujących pH w żwaczu np. kwaśnego
węglanu sodu. W przypadku krów o niższej
wydajności lub w okresie zasuszenia stosowanie
nadmiernych dawek kiszonki z kukurydzy powoduje otłuszczenie zwierząt. W tym przypadku
należy ograniczyć udział kiszonki z tej rośliny
w diecie. Ilość pobranej suchej masy z kiszonki
z kukurydzy powinna wynosić maksymalnie
30% suchej masy pasz objętościowych. Dodatek
do dawki pokarmowej krów zasuszonych kiszonki z kukurydzy korzystnie wpływa na rozwój
brodawek i mikroflorę żwacza.
Dobre efekty uzyskuje się przy stosowaniu
kiszonki z kukurydzy do bilansowania potrzeb
energetycznych krów w okresie żywienia pastwiskowego.
Kiszonka w opasie bydła
iszonka z całych roślin kukurydzy
o zawartości 30-35% suchej masy oraz
K
Tabela 8. Przykładowa dawka pokarmowa dla buhajków ras mlecznych opasanych intensywnie kiszonka z kukurydzy
Masa ciała (kg)
Pasza
210
270
330
390
450
510
ilość paszy (kg/dzień)
Kiszonka z kukurydzy
10
12
15
16
18
21
Siano łąkowe
1,0
1,0
0,5
0,5
–
–
–
0,7
1,2
1,6
2,1
2,5
Poekstrakcyjna śruta rzepakowa
102
0,6
0,8
0,8
0,8
–
Przewidywane przyrosty (kg/dzień)
1,25
1,35
1,35
1,35
1,35
1,25
Mieszanka treściwa*
* skład: śruta pszenna – 57,5%; otręby pszenne – 24,5%; śruta sojowa poekstrakcyjna – 15,0%; mieszanka mineralna – 2,0%; kreda pastewna – 1,0%. 1 kg mieszanki zawiera: 0,98 JPŻ; 164 g białka
ogólnego; 113 g BTJN; 107 g BTJE; 6,9 P, 8,7 g Ca
Koneser
FAO 260
Wyborna kiszonka
Nowość
Kiszonka o harmonijnej woni
i wyrazistym smaku, bogata
w zawartość suchej masy ze szczepu
roślin długo dojrzewających w polu
i o bujnym wczesnym wigorze.
Dzięki zharmonizowanemu udziałowi
kolb i strawnych części rośliny,
wybierana przez znawców i miłośników
odmian kukurydzy w dobrym gatunku.
Rejestracja 2015 r.
Plon ogólny suchej masy:
102,5% wzorca
Plon suchej masy kolb:
101,5% wzorca
Zawartość suchej masy ogółem:
101,5% wzorca
Zawartość suchej masy w kolbach:
102,3% wzorca
Toleruje słabsze stanowiska!
Wyniki doświadczeń rejestrowych COBORU grupa średniopóźna
www.hrsmolice.pl
Tabela 9. Przykładowe dawki pokarmowe dla opasa
Masa
ciała
(kg)
Kiszonka Kiszonka
Kiszonka
Przyrost
z podsu- z podsu- Mieszanka
z kukurydzienny
szonej
szonej
treściwa*
dzy
(kg)
trawy
lucerny
(kg)
(kg)
(kg)
(kg)
200
1,0
250
1,0
300
1,1
350
1,1
400
1,2
450
1,2
500
1,2
550
1,2
600
1,2
5
5
–
2,0
5
–
8
1,3
9
5
–
1,9
8
–
7
1,4
9
5
–
2,4
12
–
5
1,7
10
5
–
2,4
14
–
4
1,8
12
4
–
2,8
17
–
3
1,9
14
4
–
3,0
19
–
2
2,1
16
3
–
3,0
21
–
2
2,2
19
2
–
3,2
23
–
1
2,5
21
1
–
3,4
24
–
1
2,8
* skład mieszanki treściwej: śruta poekstrakcyjna rzepakowa – 50%
i otręby pszenne 50%
Tabela 10. Przykładowe dawki pokarmowe dla cieląt
i młodzieży
Pasza
Wiek w miesiącach
4–6
7 – 12 13 – 18
Kiszonka z kukurydzy
(30-35% SM) (kg)
4-6
8-12
15-25
Siano (kg)
2-3
2-3
2-4
Mieszanka treściwa (kg)
1,4
1,2
1,0
Mieszanka mineralna (kg)
0,04
0,06
0,08
0,8-0,9 JPŻ jest bardzo dobrą paszą w żywieniu
opasów. W intensywnym opasie buhajków może
być jedyną paszą objętościową, którą należy
uzupełnić paszą białkową i mieszanką mineralną
(tab. 7). Dla buhajków ras mlecznych w intensywnym opasie zaleca się skarmiać kiszonkę
z niewielkim dodatkiem siana łąkowego oraz paszy treściwej. Można wówczas uzyskać dzienne
przyrosty masy ciała na poziomie 1,25-1,35 kg
(tab. 8). Dobre efekty opasu uzyskuje się przy
skarmianiu kiszonki z kukurydzy oraz kiszonki
50
przewiędniętej z traw lub lucerny z dodatkiem
mieszanki treściwej (tab. 9).
Kiszonka w żywieniu cieląt
żywieniu cieląt można stosować
kiszonkę z kukurydzy o zawartości
suchej masy 30-35% i bardzo dobrej jakości.
Kiszonka o zawartości poniżej 25% suchej masy
nie powinna być podawana cielętom. W wieku
6-8 tygodni życia można rozpocząć podawanie
kiszonki w niewielkich ilościach, by przyzwyczaić zwierzęta do tej paszy. W wieku 3 miesięcy
w dawce może znajdować się od 1,5 do 2,0 kg
kiszonki z kukurydzy. Kiszonkę sporządzoną
z dodatkiem mocznika należy podawać cielętom
z chwilą ukończenia 6 miesiąca życia. W tabeli
10 podano przykładowe dawki pokarmowe dla
młodzieży zawierające kiszonkę z kukurydzy.
W
prof. zw. dr hab. Witold Podkówka,
dr hab. Zbigniew Podkówka
Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy
w Bydgoszczy
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
Uroczystość w Szreniawie
Z inicjatywy Towarzystwa Hipolita Cegielskiego oraz Zarządu Fundacji Kórnickiej w dniu
4 listopada 2016 roku odbyła się na terenie Muzeum Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego
w Szreniawie uroczystość odsłonięcia tablicy pamiątkowej Pana inż. Wacława Waligóry.
nż. Wacław Waligóra był nietuzinkowym
człowiekiem, rolnikiem o nieprzeciętnej
wiedzy praktycznej i teoretycznej, wspaniałym
organizatorem i inicjatorem wielu nowoczesnych rozwiązań w rolnictwie, współtwórcą
organizacji systemu doradztwa rolniczego
w Wielkopolsce na którym wzorowała się reszta kraju. Jako szef Okręgowego Przedsiębiorstwa Hodowli Zwierząt Zarodowych z pasją
wdrażał nowoczesne rozwiązania techniczne
i osiągnięcia hodowlane. Był człowiekiem zawsze życzliwym dla swoich pracowników, zawsze służącym radą. W swej bogatej karierze
zawodowej zajmował wiele odpowiedzialnych
funkcji kierowniczych, był między innymi
V-ce Wojewodą Wielkopolskim odpowiedzialnym za sektor rolniczy. Był także współtwórcą
oraz współzałożycielem Wielkopolskiego
Związku Producentów Kukurydzy i jego V-ce
prezesem Zarządu, obecnie Polskiego Związku
Producentów Kukurydzy.
Uroczystość odsłonięcia tablicy Pamiątkowej Inż. Wacława Waligóry odbyła się
w 30 rocznicę Jego śmierci. Laudację wygłosił
Prezes Zarządu Fundacji Kórnickiej Pan Kazimierz Grzesiak. W uroczystości wzięła udział
rodzina oraz liczne grono wychowanków
i współpracowników.
Eugeniusz Piątek
I
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
51
Dawne odmiany populacyjne
źródłem bioróżnorodności w uprawie kukurydzy
W ostatnich latach można zauważyć wyraźny wzrost zainteresowania uprawą dawnych odmian warzyw, owoców oraz roślin zbożowych. W wielu krajach (np.: USA, Wielka Brytania,
Kanada) coraz prężniej rozwija się sektor lokalnych firm zajmujących się sprzedażą nasion
dawnych odmian warzyw (tzw. heirloom seeds- dziedzictwo nasion). Jedną z głównych przyczyn
powrotu do zapomnianych gatunków i odmian roślin uprawnych jest drastyczne zmniejszenie
się różnorodności biologicznej dostępnego pokarmu roślinnego
apomniane odmiany, niejednokrotnie
prowadzonymi na materiałach amerykańskich,
mniej plenne od odmian współczesnych,
z których po zaaklimatyzowaniu otrzymano
posiadają szereg cech atrakcyjnych dla konsumenpierwsze odmiany populacyjne. Za symbolicztów – wyjątkowy kształt, kolor, smak i zapach.
ny początek hodowli odmian mieszańcowych
Niewątpliwym atutem dawnych odmian jest rówkukurydzy w Polsce uważana jest rejestracja,
nież ich zróżnicowanie genetyczne, co wpływa na
w 1957 roku, pierwszego mieszańca odmianowewzrost bioróżnorodności danej rośliny uprawnej.
go Wiel-Wi otrzymanego w wyniku krzyżowania
Dawne odmiany, wypierane przez plenniejsze
odmian populacyjnych: Wielkopolanki i Wigoru.
odmiany nowoczesne, zanikają bezpowrotnie.
Dawne odmiany populacyjne kukurydzy repreOchroną zasobów genetycznych roślin przed ich
zentują ogromne zróżnicowanie genotypowe
bezpowrotną utratą, zajmuje się Krajowe Centrum
i fenotypowe. Z uwagi na brak efektu spadku plonu
Roślinnych Zasobów Genowych w Radzikowie.
w kolejnym pokoleniu (F2) możliwa jest reprodukW zasobach KCRZG znajduje się wiele dawnych
cja nasion w obrębie własnego gospodarstwa, co
odmian roślin uprawnych. Mogą one stanowić
jest niewątpliwą zaletą tych odmian w przypadku
również źródło materiału roślinnego do ponowneuprawy w gospodarstwach ekologicznych. Ponadgo wprowadzenia do uprawy jako odmiany regioto dawne odmiany populacyjne uprawiane były
w warunkach rolnictwa ekstensywnego, przez co
nalne. Zgodnie z definicją Ustawy o nasiennictwie
są mniej wymagające pod względem warunków
(art.3 ust.1 pkt. 4) odmiana regionalna (odmiana
środowiskowych niż współczesne odmiany.
dla zachowania bioróżnorodności) „oznacza
Uprawiając stare odmiany populacyjne należy
populację miejscową lub odmianę naturalnie
pamiętać o ich ograniczeniach. Odmiany popuprzystosowaną do warunków lokalnych, zagrolacyjne osiągają plony na poziomie 60% plonu
żoną postępującą z czasem utratą różnorodności
odmian mieszańcowych. Rośliny odmian popugenetycznej między populacjami i w obrębie
lacyjnych są niższe niż odmian mieszańcowych.
populacji lub odmian tego samego gatunku lub
Posiadają również mniejsze kolby. W przypadku
ograniczeniem bazy genetycznej gatunku spouprawy na kiszonkę całkowity plon zielonej suchej
wodowanym ingerencją człowieka lub zmianami
masy stanowi ok. 55% plonu odmian mieszańwarunków środowiskowych (erozja genetyczna)
cowych, przy zachowaniu dobrych parametrów
roślin rolniczych lub roślin warzywnych”. Polskie
żywieniowych.
prawodawstwo umożliwia rejestrację odmian rePoniżej przedstawiono krótkie charakterystygionalnych, a tym samym uprawę i wprowadzanie
ki wybranych odmian populacyjnych obecnych
do obrotu ich materiału siewnego.
w kolekcji KCRZG, opracowane na podstawie
W zasobach zgromadzonych w KCRZG znajinformacji zawartych w książce „Kukurydza”
duje się 1101 obiektów kukurydzy, w tym 16 dawautorstwa Tomasza Olbrychta i Władysława Nadnych polskich odmian populacyjnych kukurydzy.
wyczawskiego z 1956 roku:
Odmiany te uprawiane były w Polsce w latach 50
Wielkopolanka – odmiana wyhodowana
i 60-tych ubiegłego wieku. Stanowią one niezwyprzez Zygmunta Tomaszewskiego i Aleksandrę
kle cenne dziedzictwo zarówno przyrodnicze jak
Brodowską. Powstała w wyniku krzyżowania marównież kulturowe polskiej wsi oraz hodowli, któteriału wyjściowego Małopolanki z mieszańcem
re należy „ocalić od zapomnienia” dla przyszłych
kukurydzy zwykłej pochodzenia amerykańskiego
pokoleń rolników i hodowców. Początki hodowli
(W25 X 15). Hodowlę tej odmiany prowadzono
kukurydzy w Polsce związane były z pracami
Z
52
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
w Stacji Hodowlano-Badawczej w Przebędowie. Rośliny o wysokości 155-200 cm. Kolba
osadzona średniowysoko, stożkowata, średnio
o 12-14 rzędach, osadka gruba, biała. Ziarno żółte,
typu flint. Masa 1000 ziaren (MTZ) 350-400 g.
Odmiana plenna, o krótkim okresie wegetacji,
wynoszącym 115-130 dni. Średnio wytrzymała
na wiosenne przymrozki.
Wigor – odmiana wywodząca się z odmiany
amerykańskiej Wisconsin 25, zaaklimatyzowanej
przez Tomasza Olbrychta i Władysława Nadwyczawskiego. Hodowlą tej odmiany zajmowała się
Stacja Hodowlano-Badawcza IHAR w Bąkowie.
Łodyga wysoka, osadzenie kolby nad ziemią
również wysokie. Ziarno płaskie, klinowate (typu
dent), ułożone w 16-18 rzędach. Barwa ziarna:
żółtopomarańczowa. Odmiana wysokoplenna.
Małopolanka – odmiana wywodzi się z kukurydzy miejscowej, hodowla była prowadzona
w Stacji Hodowlano-Badawczej w Smolicach,
przez J. Deprę. Wpisana do Rejestru Odmian
Oryginalnych w 1955 r. Łodyga średniowysoka
(140-180 cm), osadzenie kolb nad ziemią średniowysokie. Średnia liczba rzędów na kolbie: 12-14.
Ziarno owalne (flint), barwy żółtej, MTZ = 310390 g. Okres wegetacji 120-135 dni. Odmiana
średniowczesna.
Dar Północy – odmiana wyprowadzona z amerykańskiej odmiany North Western Dent. Hodowlą
tej odmiany zajmowała się Stacja Hodowlano-Badawcza IHAR w Brudzyniu. Łodyga średniej wysokości, duża skłonność do krzewienia. Ziarno typu
flint, ciemnoczerwone z żółtą koronką. Ze względu
na ciekawe ubarwienie kolb odmiana ta może być
traktowana jako odmiana ozdobna. Okres wegetacji 120-135 dni. Odmiana średniowczesna.
Przebędowska Biała – została wyhodowana przez Z. Tomaszewskiego i A. Brodowską.
Powstała przez aklimatyzowanie i krzyżowaniejako mieszaniec wieloliniowy (R-3 X 157) i (U-14
X 213). Odmiana plenna, średniowczesna. Okres
wegetacji wynosi 140-160 dni. Łodyga wysoka.
Ziarna są lekko spłaszczone, barwy białej.
Wawrzeńczyka – odmiana miejscowa pochodząca ze wsi Wawrzeńczyce. Hodowla tej
odmiany prowadzona była przez Hodowlę Nasion
Czyżowskich. Łodyga średniowysoka 140-180
cm. Kolba osadzona średnio wysoko, lekko stożkowa, długa, średnio o 10 rzędach. Ziarno typu
flint, barwy żółtej, MTZ= 340-400 g.
Szyldecka – odmiana wyselekcjonowana
w Zakładzie Doświadczalnym w Poświętnem
z bawarskiej odmiany Chiemageur. Hodowlę
tej odmiany prowadziła Stacja Selekcji Roślin
CZSR w Szyldku. Roślina niska, posiadająca
8 międzywęźli, bardzo niskie osadzenie kolby nad
ziemią. Okres wegetacji 115-130 dni. Odmiana
bardzo wczesna. Ziarno barwy żółtej, poprzecznie owalne, spłaszczone. Najczęściej występuje
8 rzędów ziaren.
Czerwony koral – odmiana wyhodowana
przez T. Olbrychta i Władysława Nadwyczawskiego. Jest to podwójny mieszaniec czterech
odmian pochodzenia amerykańskiego (North
Western Dent x Golden Glow) i (Minnesota 13
× Wisconsin 25). Hodowla prowadzona była
w Stacji Hodowlano- Badawczej IHAR w Starym
Oleśnie. Roślina o wysokości 150-190 cm. Ziarniaki typu dent, barwy czerwonej, 12-20 rzędów
ziarna w kolbie. Kolby bardzo ozdobne. Odmiana
średniowczesna, posiadająca dużą skłonność do
krzewienia.
Neal (prof. Neal) – odmiana średniowczesna,
pochodząca z amerykańskiej odmiany Wisconsin
216. Hodowlę prowadziła stacja Hodowlano-badawcza IHAR w Oleśnicy Małej.
Prace nad dawnymi odmianami kukurydzy
są jednym z elementów prac prowadzonych
w ramach Programu Wieloletniego pt. „Tworzenie na­ukowych podstaw postępu biologicznego
i ochrona roślinnych zasobów genowych źródłem
innowacji wsparcia zrównoważonego rolnictwa
oraz bezpieczeństwa żywnościowego kraju” ko-
ordynowanego przez IHAR-PIB a finansowanego
przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi:
Zad 1.6 temat 3-1-06-0-02. Celem tego tematu
jest zwiększenie różnorodności roślin uprawnych
poprzez upowszechnianie starych i miejscowych
odmian gatunków roślin rolniczych oraz ochrony
dzikich gatunków pokrewnych i roślin towarzyszących a także podnoszenie świadomości społeczeństwa poprzez edukację (szkolenia, wykłady,
udział w imprezach branżowych, konferencjach)
w zakresie znaczenia roślinnych zasobów genowych. W ramach tego tematu prowadzone są
działania mające na celu wytypowanie dawnych
i miejscowych odmian roślin rolniczych i gatunków roślin zielarskich w oparciu o istniejącą bazę
danych oraz dane literaturowe, a także odmian
mających znaczenie w rejonie ich pochodzenia,
dla zachowania różnorodności roślin uprawnych
oraz w celu ich reintrodukcji.
Niewielkie ilości nasion dawnych odmian
można bezpłatnie otrzymać poprzez stronę internetową: www.egiset.ihar.edu.pl.
mgr Monika Żurek, dr Roman Warzecha
Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin –
Państwowy Instytut Badawczy, Radzików
Zakład Genetyki i Hodowli Roślin,
Pracownia Kukurydzy i Pszenżyta
Co należy wiedzieć o wierzbie
Postępująca degradacja środowiska naturalnego oraz obawy o wyczerpanie zasobów paliw
kopalnych są przyczyną zwiększonego zainteresowania biomasą roślin. Rozwój potencjału energetycznego Polski może zależeć od wykorzystania biomasy jako źródła energii. Wykorzystanie
produktów roślinnych jako alternatywnego źródła energii, stworzyło szansę rozwoju nowego
kierunku produkcji rolniczej. Zwrócono uwagę na możliwości produkcji biomasy przez uprawę
wysokoplennych roślin zbieranych corocznie lub w tak zwanych krótkich rotacjach.
większenie produkcji roślin przeznaczonych na biomasę, wymaga coraz
większych powierzchni ich uprawy np. rzepaku,
kukurydzy i zbóż. Powstają również stałe uprawy
takie jak: wierzba wiciowa (Salix viminalis), ślazowiec pensylwański (Sida hermaphrodita), miskant
olbrzymi (Miscanthus x giganteus) oraz trawy rodzime i introdukowane, a nawet rdest sachaliński
(Reynoutria sachalinensis) i słonecznik bulwiasty
(topinambur) (Helianthus tuberosus) (ostatnio
zaliczane od roślin inwazyjnych) przewidziane
Z
54
są pod uprawę na jednym stanowisku przez 15,
a nawet 20 lat. Taka uprawa w monokulturze bez
podstawowych czynności uprawowych stwarza
idealne warunki do rozwoju szkodników, zarówno
glebowych jak i nalistnych czy łodygowych. Z wyżej wymienionych roślin wieloletnich tylko wierzba koszykarska jest uprawiana w Polsce od lat
i specyficzne dla niej szkodniki dobrze są poznane. Podatność lub odporność roślin uprawnych na
porażenie przez agrofagi jest jednym z istotnych
warunków uzyskiwania plonów o odpowiednich
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
parametrach ilościowych i jakościowych. Jednocześnie zalecanie do uprawy odmian odpornych
pozwala na ograniczenie stosowania środków
ochrony roślin co jest korzystne dla środowiska
naturalnego.
Dnia 23 sierpnia 2001 roku po raz pierwszy
zostały sformułowane przez Sejm deklaracje
na temat rozwoju odnawialnych źródeł energii
w Polsce. Następnie 4 stycznia 2005 roku opracowany został na szczeblu rządowym dokument pt.
„Polityka energetyczna w Polsce do roku 2025”,
a 28 marca 2006 roku „Strategia rozwoju elektroenergetyki”. Minister Gospodarki dnia 1 lipca
2005 roku zatwierdził rozporządzenie dotyczące
polityki energetycznej w Polsce do roku 2025
(Monitor Polski, MP 2005/42/562). Zgodnie z tym
rozporządzeniem głównym składnikiem odnawialnych źródeł energii jest energia pozyskiwana
z biomasy. Wieloletnia tradycja stosowania węgla
jako głównego paliwa energetycznego, a także
stosowane w przeszłości dotacje do energetyki i
niskie ceny tradycyjnych nośników energii znacznie utrudniały zastosowanie energii ze źródeł
odnawialnych w Polsce. W traktacie akcesyjnym
o przystąpieniu do Unii Europejskiej Polska zadeklarowała wzrost udziału odnawialnych źródeł
energii w produkcji energii elektrycznej do 7,5%
w roku 2010 i do 14% w roku 2020. Sprostanie
wymogom Dyrektywy UE 2009/28/EC wymagać
będzie od Polski zwiększenia areału wieloletnich
upraw energetycznych do ok. 1 mln ha do roku
2020.
W ramach wdrażania alternatywnej produkcji
rolnej do zakładania plantacji z uprawami roślin
energetycznych można wykorzystać gleby mało
urodzajne, a nawet skażone przez przemysł. Agroenergetyka powinna stać się nowym kierunkiem
w polskim rolnictwie, który pozwoli ograniczyć
skalę wykorzystania tradycyjnych paliw kopalnych (węgla, koksu), przyczyniając się do zwiększenia środków finansowych w społecznościach
lokalnych. Prognoza IMBER (Instytut Budownictwa, Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa)
przewiduje, że do 2020 roku udział odnawialnych
źródeł energii w bilansie energetycznym polskiej
wsi i rolnictwa wzrośnie do 21,3%, a więc do poziomu zapewniającego ponad 14% OZE w całym
bilansie energetycznym kraju.
Obecnie w związku z malejącą liczbą nasadzeń
wierzb dziko rosnących przy ciekach wodnych i
1(50) 17
wiejskich drogach szacuje się powierzchnię uprawy tego gatunku na 10 do 15 tysięcy hektarów.
W Polsce do gatunku najbardziej obiecującego
pod tym względem należy wierzba wiciowa (Salix
viminalis L.). Wierzbę cechuje łatwość hodowli
oraz zdolność do ponownego odrastania pędów
po wielokrotnych zbiorach. Plantacje wierzby
stanowią rezerwuar dla entomofauny zarówno
szkodliwej, jak i pożytecznej. Owady żerujące
na dużych obszarach upraw wieloletnich mają
bardzo dogodne warunki do rozwoju. Żerująca
na tych stanowiskach pożyteczna entomofauna
naziemna i lotna skutecznie może ograniczać
populację szkodników. Jednak uprawa w monokulturze, bez jakichkolwiek zabiegów ochronnych
może sprzyjać wzmożonej gradacji różnych
szkodników, które żerując na dużych obszarach
upraw wieloletnich mają bardzo dogodne warunki
rozwoju. Przy bardzo silnej gradacji szkodników
występujące na plantacji owady drapieżne nie są
w stanie ograniczyć ich rozwoju. Zaobserwowane istotne różnice w żerowaniu szkodników na
poszczególnych odmianach i klonach wierzby
przeznaczonej na cele energetyczne mają duże
znaczenie praktyczne, ponieważ umożliwiają
plantatorom wybór odmian najsłabiej uszkadzanych przez szkodniki.
Wierzby są roślinami dwupiennymi o obłych
pędach, pojedynczych liściach, niekiedy zaopatrzonych w przylistki. Są to krzewy lub drzewa,
rzadziej drobne krzewinki. Rozdzielnopłciowe
kwiaty o prostej budowie są zebrane w kotkowate
kwiatostany. Kwiaty są pozbawione okwiatu. Zarówno słupek jak i pręciki posiadają u nasady gruczoły miodnikowe. Owoc stanowi wielonasienna
torebka wypełniona bezbielmowymi i opatrzonymi puchem nasionami. Systematyka rodzaju
Salix przysparza botanikom wiele problemów,
między innymi ze względu na tworzenie przez
wierzby mieszańców międzygatunkowych oraz
tendencję do powielania liczby chromosomów.
Badania nad ujednoliceniem systematyki wierzb
są prowadzone na całym świecie.
Wierzba hodowana na cele energetyczne
w obrębie rodzaju Salix spp. charakteryzuje się
szerokim zakresem genetycznej różnorodności.
Według badaczy istnieje około 450 gatunków
wierzby różniących się od siebie pokrojem, dynamiką wzrostu, morfologią liści oraz odpornością
na szkodniki i choroby. Aby znaleźć najlepiej
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
55
plonujące odmiany przeprowadzono cały szereg
badań. W praktyce rolniczej odporność roślin na
roślinożercę przejawia się jako zdolność danej
odmiany do wytwarzania większego i lepszego
jakościowo plonu w porównaniu z inną odmianą
rozwijającą się przy tej samej liczebności populacji szkodnika. Różnorodność gatunkowa wierzb
jest bardzo ważna przy ich typowaniu do zakładania i rozpowszechniania w systemach upraw
wierzby w krótkich rotacjach oraz gwarancji
powodzenia upraw.
Główne badania dotyczące hodowli Salix viminalis i innych gatunków wierzb hodowanych na
cele energetyczne miały miejsce w Szwecji oraz
Wielkiej Brytanii.
W Polsce badania w tym zakresie były prowadzone w kilku ośrodkach naukowych.
Największe pod tym względem efekty mają
naukowcy z Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, którzy wyhodowali szereg odmian wierzb
plonujących lepiej od dotychczas znanych. Wspomniani badacze wskazali także na zróżnicowaną
efektywność ekonomiczną uprawy nowych odmian w zależności od systemów gospodarowania
i jakości gleb. Stwierdzono duże zróżnicowanie
plonowania porównywanych genotypów wierzby w zależności od warunków siedliskowych.
Uzyskane przez nich wyniki badań wskazują, że
w praktyce na plantacjach produkcyjnych należy
zalecać wysadzanie 2-3 klonów wierzby. Warunki
siedliskowe nierozerwalnie wiążą się z przydatnością gruntów i gospodarką wodną w uprawie
wierzby. Wierzbę zaliczamy do gatunków roślin
wodolubnych. W naturze gatunek ten najczęściej
występuje w pobliżu cieków wodnych i na stanowiskach zalewowych. Dobrze rośnie na terenach
wilgotnych, a brak odpowiedniej ilości wody
znacząco hamuje przyrosty biomasy. Porównując wskaźnik efektywności wykorzystania wody
przez wierzbę hodowaną na cele energetyczne
zauważono, że potrafi ona znacznie lepiej gospodarować dostępnymi zasobami wody niż rośliny
tradycyjne. Ilość wody potrzebnej do swobodnego
rozwoju wierzby jest wysoka, jednak ilość produkowanej biomasy kilkakrotnie przekracza plony
biomasy innych roślin. Najważniejszą czynnością
przy zakładaniu planacji wierzby na cele energetyczne jest prawidłowe przygotowanie gleby
i regulacja zachwaszczenia. Zbadano wpływ
herbicydów na młode rośliny wierzby w pięciu
56
systemach chemicznej regulacji zachwaszczenia.
Okazało się, że na polach chronionych herbicydami przyrost biomasy był większy w stosunku do
poletek kontrolnych (nie traktowanych herbicydami) i wahał się od 21 do 45%. Skład florystyczny
na nowo powstałych plantacjach wierzby zależy
głównie od dwóch czynników: siedliska oraz
przedplonu. W literaturze fachowej spotyka się
niewiele opracowań dotyczących samych zbiorowisk roślinnych towarzyszących uprawom roślin
nierolniczych przeznaczonych na cele energetyczne. Wyjątkiem są jedynie opracowania dotyczące
plantacji wierzby, których zbiorowiska w dużym
stopniu zostały poznane. Na plantacjach nowo
założonych dominowały chwasty jednoroczne,
natomiast na starych – chwasty wieloletnie.
Ważną sprawą, na którą należy zwrócić uwagę
przy produkcyjnych plantacjach wierzby jest
wpływ uprawy tej rośliny na środowisko glebowe. Wykazano jednak, że na plantacjach wierzby
wiciowej nawożonych małymi dawkami azotu lub
nie nawożonych, niebezpieczeństwo strat azotu
mineralnego do środowiska jest znikome.
Podsumowując należy stwierdzić bardzo
duże zróżnicowanie w żerowaniu szkodników
na poszczególnych klonach i odmianach wierzby. W obrębie przebadanych 70 klonów i odmian wierzby nie znaleziono żadnej całkowicie
odpornej naagrofagi. Najwyższą odpornością
charakteryzowały się polskie klony mieszańcowe
takie jak: 1013, 1130 i 1135, natomiast najbardziej
podatne były odmiany: Tur, Wodtur, Oltur, Koltur, Activa, Marcel, Anki, Christina, Orm, Jordis
i Doris. Również, wysoka zawartość salicylanów
w tkankach wierzb w bardzo dużym stopniu
wpływa na ograniczenie żerowania różnych
owadów. W przebadanych wierzbach najwyższy
poziom salicylanów zawierały hybrydy z Salix
purpura. Były to klony 1130 i 1135 wytypowane
wcześniej jako najsłabiej uszkadzane.
Bardzo istotny wpływ na żerowanie owadów
mają opady atmosferyczne. Efektywnym, naturalnym regulatorem liczebności szkodników,
okazały się również wiosenne przymrozki.
Ze względu na intensywny wzrost i rozwój
wierzby, chemiczne zabiegi insektycydami są
zalecane tylko na plantacjach matecznych bądź na
młodych jednorocznych odrostach. Z przeprowadzonych badań wynika, że insektycydy zawierające w swoim składzie esfenwalerat lub diazynon
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
jako substancje czynne mogą być skuteczne
w ograniczaniu gradacji szkodników.
Jednocześnie zaznaczyć należy brak na rynku
jakichkolwiek preparatów ochrony roślin zalecanych przez Instytut Ochrony Roślin-PIB do
ochrony wierzby. Dlatego do przeprowadzenia
jednorazowego koniecznego zabiegu należy wystąpić do Ministerstwa Rolnictwa z wnioskiem
o zgodę na wykonanie oprysku incydentalnego.
Najlepsze efekty w chemicznym zwalczaniu
szkodników uzyskano po nalocie pierwszego
pokolenia, tuż przed złożeniem jaj przez samice.
Autorka zatem sugeruje nie chemiczną metodę
ochrony wierzby polegającą na sadzeniu mieszanki roślin o różnych genotypach i hybrydów.
Odporność odmianowa roślin może wpływać
odmiennie na poszczególne parametry rozwoju
populacji szkodnika.
dr Katarzyna Nijak
Instytut Ochrony Roślin –
Państwowy Instytut Badawczy Poznań
KUKURYDZA
RGT
RGT
RGT
RGT
RGT
RGT
BABEXX
AFIXX
CHROMIXX
CONEXXION
FEROXXY
MULTIPLEXX
w w w . r a g t . p l • tel.: +48 56 678 32 07 • e-mail: ragt_pl@ragt.fr
1(50) 17
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
57
Informacje
PZPK
Po niekorzystnym dla uprawy
kukurydzy roku 2015 szacowano znaczny spadek powierzchni
jej zasiewów na 2016 r. Jednak
styczniowe mrozy spowodowały znaczne straty
w uprawach ozimin i konieczność wykonania
przesiewów szczególnie w rejonie Pomorza,
Kujaw i Warmii i Mazur. Szacowano, że w wyniku przesiewów pod kukurydzę przeznaczono
około 100 tys. ha. W minionym roku wczesna
wiosna spowodowała wcześniejsze rozpoczęcie
siewów kukurydzy jednak majowe chłody i brak
opadów spowodował spowolnienie we wzroście
kukurydzy. Kolejne miesiące pomimo pewnych
Data
Miejsce pokazu
8.09.2017
Zakład Doświadczalny Osiny, IUNG Puławy-PIB, woj. lubelskie
10.09.2017
Podlaski Ośrodek Doradztwa Rolniczego Szepietowo, woj. podlaskie
14.09.2017
Ośrodek Hodowli Zarodowej Osięciny, woj. kujawsko-pomorskie
wahań w temperaturze ale w skutek dość licznych
opadów (często intensywnych) korzystnie oddziaływały na rozwój kukurydzy. Wykorzystując
dobre warunki pogodowe większość plantacji
kukurydzy uzyskała prawidłowy rozwój zarówno
ten wegetatywny jak i prawidłowy rozwój kolb
przy dobrym ich zaziarnieniu. Dalszy przebieg
warunków pogodowych to bezdeszczowe dni
od połowy sierpnia do końca września, które są
powodem szybkiego zasychania roślin kukurydzy
zwłaszcza na słabych glebach. Opisany przebieg warunków pogody roku 2016 spowodował
przyspieszone dojrzewanie ziarna kukurydzy,
umożliwił nieco przyspieszenie zbioru często
przy rekordowo niskiej wilgotności ziarna (np.
18% wody). Szacowane plony roku minionego
średnie w kraju określa się na poziomie 68 dt/ha
suchego ziarna co nie znaczy, że nie padały także
rekordy w plonach ziarna. Widać to w niektórych
doświadczeniach prowadzonych przez Związek
a które przedstawiamy w artykule wstępnym.
Według szacunku PZPK i potwierdzonym
przez innych uczestników rynku kukurydzianego powierzchnia ogólna zasianej kukurydzy
w 2016 r. wynosiła około 1130 tys ha. z podziałem
na 600 tys. ha przeznaczonych na zbiór całych
roślin oraz 530 tys ha. na zbiór ziarna. Przewiduje
58
się, że łączny zbiór ziarna przy plonie 68 dt/ha
wyniesie około 4 mln ton. Aby zagospodarować
tą ilość ziarna według analizy przeprowadzonej
przez PZPK należy przeznaczyć 55% na paszę,
10% na produkcję bioetanolu, 20% na eksport,
5% na cele konsumpcyjne oraz 10% przeznaczyć
na rezerwę. Ta wielkość zbiorów ziarna zapewnia
pełne pokrycie potrzeb rynku krajowego na ziarno
kukurydzy bez dodatkowego importu. Dodatkowy import ziarna który ma miejsce skutkuje obniżeniem się cen skupu i trudnościami w sprzedaży
ziarna kukurydzy produkowanego w kraju.
Do realizacji programu działania Związku
organizowane są od 31 lat polowe spotkania
z producentami kukurydzy pod hasłem Dnia
Kukurydzy, które w nadchodzącym roku zaplanowane zostały w dniach:
Pod patronatem Związku zorganizowany
zostanie w MHR oddział Kobierzyce Labirynt
Kukurydziany, którego głównym celem jest
popularyzacja kukurydzy jako rośliny wykorzystywanej w przetwórstwie rolno-spożywczym. Otwarcie Labiryntu dla zwiedzających
planowane jest na 5 września i trwać będzie
przez cały miesiąc.
W ramach współpracy Związku i za pośrednictwem Federacji Związków Branżowych złożone
zostały zapytania do Ministerstwa Rolnictwa
i Rozwoju Wsi na które otrzymaliśmy odpowiedź
z treścią otrzymanych odpowiedzi pragniemy
podzielić się z członkami Związku oraz naszymi
czytelnikami.
Zapytanie 1
Czy jest możliwe zaliczanie do obszarów
proekologicznych EFA w ramach programu
zazielenienia plantacji kukurydzy zbieranej
na ziarno, po których pozostawiono resztki
pożniwne tak jak mogą to robić rolnicy np.
we Francji
Odpowiedź:
Zazielenienie, czyli płatność z tytułu praktyk
rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska, jest od 2015 r. obowiązkowym elementem
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
płatności bezpośrednich (zgodnie z art. 43-47
rozporządzenia (UE) nr 1307/2013). Zazielenienie
obejmuje następujące praktyki: dywersyfikację
upraw, utrzymanie trwałych użytków zielonych
(TUZ),.utrzymanie obszarów proekologicznych
(obszarów EFA).
Jednocześnie możliwa jest realizacja ww.
praktyk poprzez praktyki równoważne, objęte
zobowiązaniami w ramach PROW albo tzw. systemem certyfikacji środowiskowej, zatwierdzonymi
przez Komisję Europejską.
Według posiadanych przez resort rolnictwa
informacji, uprawy kukurydzy są uwzględniane
w praktykach równoważnych w ramach certyfikacji środowiskowej we Francji i w Portugalii. We
Francji praktyka równoważna do dywersyfikacji
upraw polega na tym, że gospodarstwa, w których
ponad 75% gruntów ornych (GO) stanowi uprawa
kukurydzy, są zobowiązane wysiać pokrywę
zieloną na wszystkich GO najpóźniej w ciągu
15 dni od zbioru kukurydzy; pokrywa ta musi
1(50) 17
zostać utrzymana co najmniej do dnia 1 lutego
następnego roku.
Wykonanie praktyki równoważnej jest kontrolowane (administracyjnie i na miejscu) przez
specjalnie do tego wyznaczoną urzędowo jednostkę certyfikującą w okresie między 15 listopada
i 1 lutego.
W Portugalii praktyka równoważna do dywersyfikacji upraw, polegająca na utrzymaniu zimowej
pokrywy glebowej na wszystkich GO, dotyczy
gospodarstw powyżej 10 ha GO specjalizujących
się w produkcji kukurydzy i pomidorów (>75%
GO). Praktyka obejmuje obowiązek wysiewu
upraw do 31 października lub do 15 dni od zbioru
kukurydzy lub pomidorów. Utrzymanie pokrywy
glebowej obowiązuje co do zasady na całkowitej
powierzchni GO w gospodarstwie, a jej zbiór lub
wprowadzenie do gleby (jednakże bez zastosowania głębokiej orki) jest dopuszczalne od 15 marca.
Dozwolone jest koszenie pokrywy glebowej na
paszę pod warunkiem, że nie ma to niekorzystne-
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
59
go wpływu na jej utrzymanie. Aby ww. praktyka
została uznana za praktykę równoważną w ramach
zazielenienia, rolnik musi mieć podpisaną umowę z
jednostką certyfikującą w ramach systemu certyfikacji środowiskowej, która przeprowadza kontrole
administracyjne i na miejscu: w 100% przypadków
w 1 roku uczestnictwa i w przynajmniej 33% przypadków w kolejnych latach. Niezależnie od tego,
co najmniej 5% rolników korzystających z systemu
certyfikacji środowiskowej podlega kontroli przez
agencję płatniczą.
Należy zauważyć, że powołanie się na przykład Francji jako uzasadnienie postulatu zaliczenia plantacji kukurydzy zbieranej na ziarno, po
których pozostawiono nie zaorane resztki pożniwne (tzw. mulcz) do obszarów proekologicznych
wydaje się nieuzasadnione. We Francji, zgodnie
z przedstawioną informacją, realizacji zazielenienia nie służy mulcz pozostawiony po kukurydzy,
a międzyplony wysiane po jej zbiorze i utrzymywane do dnia 1 lutego następnego roku. Jest to
praktyka równoważna do dywersyfikacji upraw,
a nie element EFA. Jednocześnie należy zaznaczyć,
że plantacje kukurydzy na ziarno z nie zaoranymi
resztkami pożniwnymi nie mogą być zaliczone
do obszarów proekologicznych, ponieważ mulcz
nie jest objęty wspólnotową listą obszarów EFA.
Jednocześnie należy wyjaśnić, że Ministerstwo
Rolnictwa i Rozwoju Wsi wystąpiło z prośbą
o ocenę postulatu do Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. Instytut w swojej odpowiedzi zwrócił uwagę, że praktyka pozostawienia na
polu bez przyorania resztek pożniwnych (mulczu)
po kukurydzy zbieranej na ziarno na ogół jest
powszechnie stosowana i nie wykracza poza
standardowe podejście realizowane w ramach
dobrej kultury rolnej. Wynika to z tego, że zbiór
kukurydzy na ziarno prowadzony jest późną jesienią, co warunkuje wysoką wilgotność biomasy,
w związku z tym jej pozyskanie i przechowywanie
jest nieuzasadnione ze względów produkcyjnych
i ekonomicznych. Jednocześnie Instytut zauważył,
że praktyki równoważne do praktyk zazielenienia wymagają realizacji działań wykraczających
poza standardowe podejście wynikające z zasad
dobrej praktyki rolniczej. W świetle powyższej
argumentacji Instytut wyraził opinię, że plantacje kukurydzy zbieranej na ziarno, po których
pozostawiono nie zaorane resztki pożniwne, nie
powinny być pozostawione.
60
Proponowane rozwiązania
Zgodnie z oceną wewnętrzną przedstawioną
powyżej, plantacje kukurydzy zbieranej na ziarno, po których pozostawiono nie zaorane resztki
pożniwne (tzw. mulcz), w kontekście przepisów
w zakresie zazielenienia, nie mogą zostać zaliczone do obszarów proekologicznych.
Zapytanie 2
Zobowiązanie ARiMR do ewidencji powierzchni zasiewów podstawowych roślin
uprawnych w celu uwiarygodnienia danych
do szacowania plonów dla różnych podmiotów
gospodarczych?
Odpowiedź:
Obowiązujący obecnie sposób deklarowania działek rolnych we wniosku o przyznanie
płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego związany jest ściśle z definicją działki
rolnej. Zgodnie z art. 67 ust. 4 lit. a rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr
1306/2013 z dnia 17 grudnia 2013 r. „działka rolna
oznacza zwarty obszar gruntu, zadeklarowany
przez jednego rolnika i obejmujący nie więcej
niż jedną grupę upraw; jednak w przypadku gdy
w kontekście rozporządzenia (UE) nr 1307/2013
wymagana jest oddzielna deklaracja użytkowania
pewnego obszaru w ramach grupy upraw, działka
rolna podlega w razie konieczności dalszemu
Wyznaczeniu na podstawie tego konkretnego użytkowania; państwa członkowskie mogą
ustanowić dodatkowe kryteria dalszego wyznaczania działki rolnej”. Jednocześnie od roku 2015
obowiązują nowe zasady przyznawania wsparcia
bezpośredniego, które zostały uregulowane
w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego
i Rady (UE) nr 1307/2013.
Między innymi zaczęła obowiązywać nowa
forma płatności bezpośrednich – płatności za
praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i środowiska (tzw. zazielenienie). Płatność ta ma
charakter obowiązkowy i jest realizowana przez:
dywersyfikację upraw, utrzymanie trwałych
użytków zielonych oraz utrzymanie obszarów
proekologicznych.
W związku z koniecznością przestrzegania
przez rolników obowiązku dywersyfikacji upraw,
do której zobowiązane są gospodarstwa od 10 ha
gruntów ornych (art. 44 ust. 4 rozporządzenia
50. numer czasopisma KUKURYDZA
1(50) 17
1307/2013, w nowym systemie płatności obszarowych konieczne jest deklarowanie we wniosku
oddzielnie poszczególnych upraw z podaniem
ich rodzaju. Gospodarstwa, w których występuje od 10 do 30 ha gruntów ornych zobowiązane
są do posiadania co najmniej 2 różnych upraw
na gruntach ornych, natomiast gospodarstwa
o powierzchni powyżej 30 ha gruntów ornych
obowiązane są do posiadania przynajmniej
3 różnych upraw.
W związku z przygotowaniem do nowego
okresu programowania na lata 2015-2020 oraz
podjętymi przez ARiMR pracami nad budową
nowego systemu do obsługi płatności bezpośrednich, w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju
Wsi rozważana była możliwość zmiany sposobu
deklarowania działek rolnych z uwzględnieniem
poszczególnych upraw.
Niemniej jednak zdecydowano o pozostaniu przy dotychczasowym sposobie deklaracji,
tj. utrzymaniu działki rolnej z grupą upraw
i wskazywaniu we wniosku rodzaju uprawy tylko
w przypadku rolników objętych obowiązkiem
dywersyfikacji.
Utrzymanie deklaracji działek rolnych
„z grupą upraw”, zamiast działek z jedną uprawą
umożliwia rolnikom zadeklarowanie powierzchni,
które w innych okolicznościach nie spełniałyby
minimalnej wielkości działki, wynoszącej 0,1
ha. Dzięki takiemu rozwiązaniu, rolnicy mają
możliwość zadeklarowania większej powierzchni
gruntów rolnych w gospodarstwie, co wiąże się
z możliwością otrzymania wyższej kwoty płatności.
Za utrzymaniem deklaracji działek rolnych
„z grupą upraw” przemawiają poniższe argumenty:
– rolnicy przyzwyczajeni są do obecnie obowiązującego sposobu deklarowania działek
rolnych;
– uwzględnienie znacznej powierzchni (ok. 600
tys. ha) samych tylko ogródków przydomowych;
– bardziej czytelny załącznik graficzny;
– wysoki poziom stabilności danych – 80% wniosków nie ulega zmianie;
– ze względu na małą liczbę zmian, wnioski gotowe do personalizacji na kolejny rok;
– niewielka liczba modyfikacji wniosków przez
pracowników BP ARiMR, co stwarza mniejsze ryzyko błędów podczas kontroli admini1(50) 17
stracyjnej, a co za tym idzie, skrócony czas
obsługi wniosków.
Wadą omawianego podejścia jest brak szczegółowych danych dotyczących upraw, w tym dla
badań statystycznych. Należy jednak zaznaczyć,
że gromadzenie danych na potrzeby statystyczne
nie należy do celów płatności bezpośrednich.
Na podstawie doświadczeń MRiRW oraz informacji sygnalizowanych przez ARiMR, można
wskazać, iż zmiana sposobu deklarowania działek
rolnych m.in.:
– zwiększy ryzyko błędów popełnianych przez
rolników;
– wydłuży czas kontroli administracyjnej.
Zapytanie 3
Podjęcie działań w celu zmniejszenia populacji dzików m.in. w kontekście szerzenia ASF?
Odpowiedź:
W Polsce dotychczas odnotowano 113 przypadków afrykańskiego pomoru świń u dzików
oraz 23 ogniska tej choroby u świń. Obszary objęte restrykcjami obejmują obecnie województwo
podlaskie, mazowieckie i lubelskie. Celem zwalczenia choroby podjęto szereg działań dążących
do ograniczenia ryzyka dalszego rozprzestrzeniania się choroby w głąb kraju. Konsekwentnie
realizowana w Polsce strategia zwalczania ASF,
w tym również działania podejmowane we współpracy z Ministrem Środowiska, w celu umiejętnego zarządzania populacją dzików, szczególnie
we wschodnich regionach Polski, przynoszą
właściwe efekty.
Niezależnie od powyższego w dniu 25 lutego br. weszło w życie rozporządzenie Ministra
Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 lutego 2016 r.
w sprawie zarządzenia odstrzału sanitarnego
dzików.
Na jego podstawie cały czas jest realizowany
odstrzał sanitarny dzików na obszarach wskazanych w załączniku do ww. rozporządzenia.
Ostrzału sanitarny realizują myśliwi na podstawie
umów zawartych pomiędzy właściwymi miejscowo powiatowymi lekarzami weterynarii oraz
zarządcami i dzierżawcami obwodów łowieckich.
Tusze dzików pozyskiwane w wyniku odstrzału
sanitarnego są przeznaczone do produkcji mięsa
na użytek własny lub są utylizowane.
Do odstrzału sanitarnego zaplanowanych zostało 7740 sztuk dzików, na dzień 10 października
Już 25 lat promujemy uprawę i wykorzystanie kukurydzy
61
2016 r. odstrzelono 5870 sztuk dzików, co stanowi
75,84% założonego planu.
Równocześnie Zarząd Główny PZŁ, wydał
zarządzenie nr 9/2016 z dnia 7 września 2016 r.,
którym obliguje Łowczych Okręgowych Polskiego Związku Łowieckiego do podjęcia natychmiastowych działań zwierzających do zwiększenia
pozyskania łowieckiego dzika na terenie całego
kraju w bieżącym roku gospodarczym i zmniejszenia docelowego zagęszczenia populacji tego
gatunku do wielkości 0,5 osobnika/km2 na rok
łowiecki 2017/2018 oraz w wieloletnich łowieckich
planach hodowlanych na lata 2017-2027.
Ponadto zarządzeniem nr 107 Prezesa Rady
Ministrów z 11 sierpnia 2016 r., w Ministerstwie
Rolnictwa i Rozwoju Wsi został powołany Międzyresortowy Zespół do spraw łagodzenia skutków związanych z wystąpieniem przypadków
afrykańskiego pomoru świń. Powołanie Zespołu
wynika z potrzeby analizy skutków społeczno-ekonomicznych związanych z występowaniem
przypadków afrykańskiego pomoru świń na terytorium Polski. Zespół przygotowuje propozycje
działań wszystkich służb w celu wzmocnienia
kontroli przemieszczania świń i produktów pochodzenia zwierzęcego pozyskanych od świń,
a także miejsc sprzedaży i obrotu tymi produktami. Wypracowuje także rozwiązania dotyczące zapobiegania nielegalnemu wwozowi świń
i produktów pochodzenia zwierzęcego z państw
trzecich oraz wsparcia monitorowania i zwalczania ASF u dzików.
Jednocześnie zgodnie z rozporządzeniem Rady
Ministrów z dnia 26 września 2016 r. w sprawie
ustanowienia Pełnomocnika Rządu do spraw
działań związanych z wystąpieniem afrykańskiego pomoru świń na terytorium Rzeczypospolitej
Polskiej (DZ. U. poz. 1546), sekretarz stanu
w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi Pan
Jacek Bogucki wyznaczony został do pełnienia
funkcji ww. Pełnomocnika, który skoordynuje
działania prowadzone w związku z ASF.
62
W dniu 23 września 2016 r. Sejm RP uchwalił
ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia zwalczania chorób zakaźnych zwierząt,
która została opublikowana 3 października 2016 r.
(Dz. U. poz. 1605). Rozwiązania zawarte w ustawie usprawnią działania Inspekcji Weterynaryjnej
i pomogą w walce z chorobami zakaźnymi zwierząt, w szczególności z afrykańskim pomorem
świń. Zostały między innymi określone w sposób
wyraźny środki zwalczania chorób zakaźnych
zwierząt, które powinny być stosowane w przypadku zwalczania takich chorób u zwierząt wolno
żyjących oraz rozszerzono obowiązki podmiotów
prowadzących gospodarkę łowiecką lub osób
wykonujących polowanie. Zwiększono również
kompetencje powiatowego lekarza weterynarii.
50. numer czasopisma KUKURYDZA
Eugeniusz Piątek
Dyr. Biura Zarządu
1(50) 17
KOSMICZNA MOC
EURALIS TROPICAL DENT
ES ASTEROID
ES ZORION
FAO: 240
FAO: 230-240
ES CONSTELLATION
ES METEORIT
FAO: 240
FAO: 230-240
www.euralis.pl
Sprawdź wyniki PDO
grupy średniowczesnej:
www.euralis.pl/PDO
Luigi CS
strzał w 10
FAO 240-250
jedna z najchętniej uprawianych
odmian na ziarno w grupie
średniowczesnej
Niezawodne plonowanie
Wysoka tolerancja na stres suszowy
Zdrowe ziarno cenione także przez przemysł
Znakomita adaptacja do gleb lekkich i mozaikowych
Hodowca
Nasiona dostępne u dystrybutorów:
www.caussade-nasiona.pl
www.flora-praszka.pl
www.chemirol.com.pl
www.napena.pl