Zagadnienia wstępne

Zagadnienia wstępne,
pojęcie etyki, podstawowe
pojęcia, geneza etyki
Paweł Bortkiewicz bortpa@amu.edu.pl
czym jest etyka?

> Użytkownik "Elita.pl" <bi...@elita.pl>
napisał > [..]
> > > Etyka to teoria a my zyjemy w
praktycznym świecie , który z etyka
niewiele
> > > miewa wspólnego
[…]
> Chodzi mi o to, że ludzie naginaja etyke
do swoich potrzeb czyli
> zawsze da się coś nakazanego obejść
czym jest etyka?
teoria – praktyka
 nauka o moralności

opisowa
 normatywna


ważne pojęcia:
dobro/wartość,
 prawo moralne/sumienie,
 cnota/wada

pojęcie

filozoficzna nauka o moralności,
zajmująca się wyjaśnieniem i
ustalaniem takich kategorii, jak
dobro i zło,
 odpowiedzialność,
 sumienie,
 powinności


oraz wytyczaniem zasad i norm
moralnego postępowania
dzieje etyki

Coś ty
Atenom zrobił,
Sokratesie,
Że ci ze złota
statuę lud
niesie,
Otruwszy
pierwej...
rewolucja sokratejska
 uwydatnienie
sprzeczności
zachodzących między różnymi
systemami filozofii przyrody
wiedza o kosmosie jest dla
człowieka niedostępna

Sokrates swoje
zainteresowania z przyrody na
człowieka

1’ odkrycie istoty człowieka


czym więc jest człowiek?
 człowiekiem jest jego dusza {dusza jest
tym, co odróżnia człowieka od każdej innej
rzeczy}





duch - «zjawa» (Homer)
demon (orficy)
zasada/cząstka zasady (filozofowie przyrody)
coś mało sprecyzowane (poeci)
Sokrates: dusza = myśląca i działająca
świadomość, rozum oraz źródło działań
rozumnych i etycznych.
2’ Sokratejska koncepcja
psyché

{«poznać samych siebie»}

zwrócenie się ku swemu wnętrzu i
poznanie swojej duszy.
 …ty,
mężu zacny, obywatelem będąc Aten
nie wstydzisz się dbać i troszczyć o
pieniądze, abyś ich miał jak najwięcej, a o
sławę, o cześć, o rozum i prawdę, i o duszę,
żeby była jak najlepsza, ty nie dbasz i nie
troszczysz się o to?...

{«troszczyć się o siebie samych»}
3’ nowe znaczenie areté


areté = to, co pozwala duszy być dobrą, i
być taką, jaką ze swej natury być powinna
czym jest cnota?



= cnota jest «wiedzą», czyli «poznaniem»
wada jest brakiem wiedzy i poznania, to znaczy
«ignorancją»
 przewrót w tradycyjnej hierarchii wartości, =
odrzucenie/przesunięcie na drugi plan wartości
fizycznych i zewnętrznych  wysunięcie na
plan pierwszy wewnętrznych wartości duszy
4’ «intelektualizm»
Sokratejskiej etyki

tożsamość cnoty i wiedzy  sprowadzenie
tradycyjnych cnót [mądrość,
sprawiedliwość, roztropność,
umiarkowanie, męstwo] do jedynej cnoty =

wiedzy
2 zasady Sokratejskie:



a) {cnota jest wiedzą}
b) {nikt nie grzeszy dobrowolnie}
= «intelektualizm» etyczny


nie dostrzega roli woli
nie dostrzega wpływu pozalogicznych i
pozaracjonalnych składników



przed Sokratesem = cnota jako coś
opartego raczej na obyczaju, zwyczajach i
przekonaniach społeczeństwa greckiego niż
na podstawach rozumowych
Sokrates  cnota musi być czymś
umotywowanym racjonalnie, opartym na
poznaniu i poznawczo uzasadnionym
- cnota jest wiedzą o tym, kim jest
człowiek, i o tym, co dla człowieka jest
dobre i pożyteczne
5’ panowanie nad sobą,
wewnętrzna wolność i autarkia

«enkrateía» = panowanie nad sobą w
stanach przyjemności i bólu, w
trudnościach, w naporze impulsów i
namiętności


{panowanie nad swoją naturą zwierzęcą}.
utożsamił wolność z enkrateía



wolność w sensie prawnym i politycznym
Sokrates - znaczenie moralne:
{wolność jest panowaniem natury rozumnej
nad zwierzęcą}

enkráteia i eleuthería  pojęcie
autarkii, czyli autonomii cnoty i
człowieka cnotliwego
 {autarkia}
niezależność w stosunku do potrzeb i
podniet fizycznych, dzięki kontroli ze
strony rozumu (psyche)
 sam rozum (psyche) wystarcza do
osiągnięcia szczęścia

6’ świadectwo sumienia
 proces
Sokratesa
 = proces – między
wewnętrznym
głosem Sokratesa,
a
demokratyczną władzą polis.
 Filozof - sprzeciw wyrokowi sądu 
własne przeświadczenie = sumienie

{
 istnieją takie dziedziny ludzkiego
życia, w których demokratyczna
zasada większości nie ma
zastosowania  powinna w nich
obowiązywać zasada sumienia
}
co z tego wynika
STAROŻYTNOŚĆ
PONOWOCZESNOŚĆ
istota człowieka
status człowieka?
poznać  troszczyć
know-how
cnota jest «wiedzą»
erozja cnót
«intelektualizm»
etyczny
wewnętrzna wolność
irracjonalizm
wolność do-wolna
sumienie w relacji do skrajna autonomia
daimonion
sumienia
KONTYNUACJA?

Każdego z takich, jak ty, świat nie może
 Od razu przyjąć na spokojne łoże,
 I nie przyjmował nigdy, jak wiek
wiekiem,
 Bo glina w glinę wtapia się bez
przerwy,
 Gdy sprzeczne ciała zbija się aż
ćwiekiem
 Później... lub pierwéj...
Rozważania o istocie człowieka

Rozważania o istocie człowieka


świadectwo charakterystycznej dla
Karola Wojtyły metody myślenia i
metody wykładu.
"Wybierając człowieka jako temat
naszych rozważań, musimy od razu bliżej
określić, że można się zajmować tym
tematem albo pod kątem losu człowieka,
albo też pod kątem jego istoty.
Wybieramy to drugie. Los bowiem
człowieka w ogromnej mierze stanowi
konsekwencję jego istoty".
Kim jest człowiek?

sedno fascynacji
myślenia Karola
Wojtyły - tajemnica
człowieka. Kim jest
człowiek? Jaka jest
jego istota? Co
sprawia, ze człowiek
jest sobą?
Kim jest człowiek?
Propozycja odpowiedzi - idzie jakby
od fenomenu losu do fundamentu
tego, kim człowiek jest, do
fundamentu natury ludzkiej – (tego,
co decyduje o istocie).
 {"od fenomenu do fundamentu„} - to
dostrzec kluczowe dla Fides et ratio
(nr 83).

Wokół istoty
propozycja odpowiedzi jest jakby
medytacją wokół niezmiennie
ważnego tematu - los czy istota?
 los czyli historia - istota, czyli sedno
człowieka, jego sumienie... Historia
czy sumienie?
 Poeta Karol Wojtyła



{- „czyż może historia popłynąć przeciw
prądowi sumień?”}
Jan Paweł II w Skoczowie
Wokół istoty


Propozycja myślenia - jest próbą rozumienia istoty
- natury człowieka ze strony filozofa, który
wyznaje:
"Rozum ludzki, chociaż nosi w swej istocie
możność i zdolność poznawania właśnie prawdy, i
do tej prawdy nieustannie zmierza - i co więcej do niej dochodzi, to jednak z trudem radzi sobie z
całym owym ogromem materiału, z całą
skomplikowaną strukturą zagadnień, jakie narzuca
mu pełna rzeczywistość. […] Chodzi tu wręcz o
pewien heroizm myślenia; leży on w
kompetencjach ludzkiej natury , a czasem stanowi
ścisłe wymaganie pod jej adresem” (Rozważania,
s. 100-101)
w centrum zainteresowań:
dynamika osoby
dynamika osoba ludzkiej
 osoba ludzka jako rzeczywistość
stająca się w czynach i poprzez nie,
dokładnej: poprzez dobro lub zło w
nich realizowane
 {antropologia filozoficzna i etyka
wzajemnie się implikują}
