Ćwiczenia 1 - Ekonomicznie.pl

Ćwiczenia 1
System finansowy-w gospodarce rynkowej to
mechanizm współtworzenia i przepływu siły
nabywczej między podmiotem niefinansowym
składający się z instrumentów finansowych, rynków
finansowych, instytucji finansowych a także zasad na
jakich one działają.
Ujęcie systemu finansowego w kategoriach
świadczonych usług zapewniających sprawne krążenie
siły nabywczej w gospodarce prowadzi do
stwierdzenia że rolą systemu finansowego jest
obniżanie kosztów transakcyjnych.
System finansowy posiada 2 segmenty:
- rynkowy system finansowy działający w oparciu o
podmioty prywatne (instytucje finansowe)
- publiczny system finansowy (fiskalny) , który
umożliwia państwu dostarczenie dóbr publicznych
oraz usług i świadczeń społecznych (instytucje
budżetowe, aparat fiskalny)
System bankowy- jest elementem systemu
finansowego będącego z kolei jednym z
najistotniejszych elementem struktury instytucjonalnej
oraz sposobu funkcjonowania gospodarki towarowo
pieniężnej.
Rynki finansowe- to rynki na których przedmiotem
transakcji są instrumenty finansowe.
Dzielimy je na:
1.rynek pierwotny (emisyjny) na którym emitent
upłynnia swoje zobowiązania oraz rynek wtórny na
którym następuje dalszy obrót instrumentami
finansowymi
2.rynki powszechnych transakcji finansowych (rynki
otwarte)oraz rynki zindywidualizowanych transakcji
finansowych
Te pierwsze to rynki na których transakcji dokonuje
się w trybie aukcyjnym. Oznacza to, że dostęp do nich
jest mniej lub bardziej powszechny (może być
ograniczony spełnieniem określonych warunków) zaś
kursy instrumentów finansowych kształtują się przez
dostosowanie ofert składanych przez sprzedawców i
nabywców.
Rynki powszechnych transakcji mają szereg
istotnych cech:
-instrumenty finansowe tych rynków cechują się
płynnością;
-aukcyjny sposób ustalania cen(kursów) instrumentów,
powoduje, że stopy ich dochodowości mają zmienny
rynkowy charakter;
-w celu zwiększenia zbywalności instrumentów tych
rynków często są one standaryzowane;
-podmioty które dokonują transakcji na tych rynkach
wykorzystują pewien z reguły prawnie określony i
powszechnie dostępny zasób informacji (np. zawarty
w prospekcie emisyjnym)
Cechy rynków transakcji zindywidualizowanych:
-instrumenty finansowe nie mają cechy zbywalności;
-stopy dochodowości (stopy procentowe od kredytów
i depozytów)depozytów także opłaty ubezpieczeniowe
mogą się zmieniać, jednakże odbywa się to w trybie
okazjonalnych decyzji administracyjnych;
-instrumenty nie mają z reguły ujednoliconego
charakteru, chociaż w przypadku niektórych usług
finansowych (zwłaszcza w obszarze bankowości
detalicznej) procedury i produkty coraz częściej są
standaryzowane;
-w tym zakresie w jakim nie występują standaryzowane
procedury przepływu informacji między stronami
transakcji finansowych na zindywidualizowany
charakter cechując się tzw. asymetrią informacyjną
Obecnie rynek transakcji zindywidualizowanych
podlega przemianom w kierunku nadania mu cech
powszechności
m.in.
techniki
sekurytyzacji
sprowadzające się do zamiany instrumentów
zindywidualizowanych np. kredytów bankowych na
instrumenty powszechne (papiery wartościowe) są
tego przykładem.
3) Rynek pieniężny-to rynek instrumentów
krótkoterminowych i rynek kapitałowy-to rynek
instrumentów średnio i długoterminowych.
Rynek pieniężny można podzielić na:
* Rynek międzybankowy na tym rynku stronami
transakcji są banki , zaś przedmiotem transakcji
depozyty międzybankowe i krótkoterminowe papiery
wartościowe, zazwyczaj papiery skarbowe, zaś w
Polsce także bony pieniężne NBP. Funkcjonowanie
tego rynku ma kluczowe znaczenie dla sterowania
obiegiem pieniężnym przez B.C.
* Rynek pozabankowy obejmuje pozostałe transakcje
instrumentów krótkoterminowych przy czym jego
nazwa może być myląca, ponieważ sugeruje, że banki
nie odgrywają na tym rynku większej roli co jest
niezgodne z rzeczywistością ponieważ to właśnie
banki
z
reguły
wprowadzają
do
obiegu
krótkoterminowe instrumenty dłużne przedsiębiorstw
i innych podmiotów niefinasnowych, dlatego pojęcie
rynek pozabankowy jest zastępowane terminem
pozostałe segmenty rynku pieniężnego.
Rynek kapitałowy ma dwa segmenty:
-Rynek giełdowy
-Rynek pozagiełdowy
3) Ze względu na rozmiary transakcji: rynki hurtowe i
rynki detaliczne
4) Ze względu na walutę: rynki instrumentów w
walucie krajowej i rynki międzynarodowe;
5) W zależności od czasu między momentem jej
zawarcia transakcji a momentem jej realizacji: rynki
kasowe i rynki terminowe
Instytucje finansowe(pośrednicy finansowi)-to
podmioty ekonomiczne, które specjalizują się w
przyjmowaniu na siebie zobowiązań finansowych oraz
w nabywaniu takich zobowiązań od innych
podmiotów. W efekcie dominująca część ich majątku
to aktywa finansowe.
Instytucje
finansowe
dzielimy
na
dwie
podstawowe grupy:
1) instytucje wyłącznie pośredniczące w dystrybucji
znajdujących się już w obiegu instrumentów
finansowych czyli tzw. pasywni pośrednicy finansowi
nie kreujący własnych instrumentów np. firmy
faktoringowe, biura maklerskie , kantory walutowe.
2) instytucje kreujące własne pośrednie instrumenty –
gromadzą środki służące nabywaniu innych w tym celu
bezpośrednich instrumentów finansowych, następuje
tu więc zamiana (transformacja) jednego typu
instrumentów w inne, co wyraża się odmiennymi
cechami tych instrumentów z punktu widzenia ich
terminów zapadalności , stopnia ryzyka wartości,
stopnia płynności czy wyrażania walutowego.
Wśród aktywnych pośredników finansowych można
wyróżnić:
a) banki czyli instytucje depozytowe, które kreują
depozyty
czyli
bezgotówkowe
zobowiązania
wystawione na siebie samych wykorzystywane przez
ich posiadaczy w transakcjach gospodarczych;
Kreacja depozytów jest tu rozumiana jako kreacja
aktywna czyli wówczas gdy bank udziela kredytu. W
odróżnieniu do kreacji pasywnej , gdy klient lokuje
swoje środki na rachunkach bankowych.Aktywne
kreowanie depozytów to kreacja pieniądza zaś w
przypadku pasywnego powstawania dokonuje się
wyłącznie zmiana fizycznej postaci pieniądza z
gotówkowego w bezgotówkową.
b) instytucje niedepozytowe tworzące niepieniężne
instrumenty finansowe, nie kreują one depozytów a
więc ich działalność nie jest bezpośrednio związana z
tworzeniem pieniądza. Razem z instytucjami
pośredniczącymi
w
dystrybucji
instrumentów
finansowych zwane są niebankowymi instytucjami
pośrednictwa finansowego.
Funkcje
systemu
bankowego
można
scharakteryzować następująco:
-stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz
ich inwestowania w różne przedsięwzięcia;
-zapewnienie możliwości dokonywania płatności
między podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie
i ponad granicami;
-zapewnienie skutecznych rozwiązań w zakresie
zarządzania ryzykiem bankowym;
-zapewnienie informacji cenowej, co stwarza
możliwości podejmowania decyzji przez podmioty
gospodarcze;
-stworzenie warunków do transformacji środków
inwestowania (co do czasu,wielkości i ryzyka).
Na rozwój systemów bankowych wywierają wpływ
takie czynniki, jak:
-porządek społeczny i gospodarczy, który określa
społeczne wartości i cele gospodarcze;
- struktura i wielkość popytu na usługi bankowe
- regulacje prawne działań bankowych;
skłonność banków do innowacji.
Struktura systemu bankowego: W Polsce wstępuje
dwuszczeblowy system bankowy. Przyjęto koncepcję
dwupoziomowego modelu bankowości poprzez
wydzielenie bezpośredniej działalności kredytowej z
banku centralnego i powierzenie jej bankom
komercyjnym. Narodowy Bank Polski stał się bankiem
centralnym i bankiem banków, którego działalność ma
na celu przede wszystkim umacnianie pieniądza
polskiego oraz sprawowanie nadzoru nad bankami.
Nadzór bankowy zajmuje się w szczególności
zapewnieniem
bezpieczeństwa
wkładów
oszczędnościowych
i
lokat
finansowych,
gromadzonych w bankach. Ponadto bada zgodność
działania banków z obowiązującymi przepisami
prawnymi, dotyczącymi w szczególności przestrzegania
norm
ostrożnościowych,
kształtowania
stosunków prawnych z klientami.
Podstawowym celem działalności NBP jest
utrzymanie
stabilnego
poziomu
cen,
przy
jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej
Rządu, o ile nie ogranicza
to podstawowego celu NBP.
Do zadań NBP należy także:
1) organizowanie rozliczeń pieniężnych;
2) prowadzenie gospodarki rezerwami dewizowymi;
3) prowadzenie działalności dewizowej w granicach
określonych ustawami;
4) prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa;
5) regulowanie płynności banków oraz ich
refinansowanie;
6) kształtowanie warunków niezbędnych dla rozwoju
systemu bankowego;
7) opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej,
bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji
inwestycyjnej;
8) wykonywanie innych zadań określonych ustawami.
Organami NBP są:
1) Prezes NBP;
2) Rada Polityki Pieniężnej;
3) Zarząd NBP.
Ad 1. Prezes NBP jest powoływany i odwoływany
przez Sejm na wniosek Prezydenta RP. Kadencja
Prezesa NBP wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może
być Prezesem NBP dłużej niż przez dwie kolejne
kadencje.
Kadencja Prezesa NBP wygasa:
1) po upływie okresu sześcioletniego;
2) w razie śmierci;
3) w razie złożenia rezygnacji;
4) w razie odwołania.
Prezesa NBP w czasie jego nieobecności zastępuje
wiceprezes NBP – pierwszy zastępca Prezesa NBP.
Wiceprezesi NBP kierują wyznaczonymi przez Prezesa
NBP działami pracy NBP. Prezes NBP przewodniczy
Radzie Polityki Pieniężnej, Zarządowi NBP, Komisji
Nadzoru Bankowego oraz reprezentuje NBP na
zewnątrz.
3. Prezes NBP reprezentuje interesy Rzeczypospolitej
Polskiej w międzynarodowych instytucjach bankowych
oraz, o ile Rada Ministrów nie postanowi inaczej,
w międzynarodowych instytucjach finansowych.
Prezes NBP przy wydawaniu zarządzeń podlegających
ogłoszeniu oraz decyzji administracyjnych ma prawo
używania pieczęci z godłem państwowym.
Prezes NBP: ustala, w porozumieniu z Ministrem
Spraw Wewnętrznych i Administracji, zasady
przechowywania wartości pieniężnych w bankach i
przedsiębiorstwach
produkujących znaki pieniężne oraz transportowania
tych wartości przez banki i te przedsiębiorstwa;
Ad 2. Rada Polityki Pieniężnej, zwana dalej
„Radą”, ustala corocznie założenia polityki pieniężnej
i przedkłada je do wiadomości Sejmowi równocześnie
z przedłożeniem
przez Radę Ministrów projektu ustawy budżetowej.
Rada składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania
założeń polityki pieniężnej w ciągu 5 miesięcy od
zakończenia roku budżetowego.
Zadania Rada Polityki Pieniężnej:
1) ustala wysokość stóp procentowych NBP;
2) ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i
wysokość jej oprocentowania;
3) określa górne granice zobowiązań wynikających z
zaciągania przez NBP
pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach
bankowych i finansowych;
4) zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie
z działalności NBP;
5) przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP;
6) ustala zasady operacji otwartego rynku.
3. Rada dokonuje ocen działalności Zarządu NBP w
zakresie realizacji założeń polityki
pieniężnej.
Ad 3. Działalnością NBP kieruje Zarząd.
W skład Zarządu NBP wchodzą: Prezes NBP - jako
przewodniczący oraz 6–8 członków Zarządu, w tym 2
wiceprezesów NBP. Członków Zarządu NBP
powołuje i odwołuje Prezydent Rzeczypospolitej
Polskiej
na wniosek Prezesa NBP na okres 6 lat.
Zadania Zarząd NBP:
1) realizuje uchwały Rady;
2) podejmuje uchwały w sprawach niezastrzeżonych w
ustawie do wyłącznej
kompetencji innych organów NBP.
4. Do zakresu działania Zarządu NBP należy w
szczególności:
1) realizowanie zadań z zakresu polityki kursowej;
2) okresowa ocena obiegu pieniężnego i rozliczeń
pieniężnych oraz obrotu dewizowego;
3) nadzorowanie operacji otwartego rynku;
4) ocena funkcjonowania systemu bankowego;
5) uchwalanie planu działalności i planu finansowego
NBP;
6) uchwalanie prowizji i opłat bankowych
stosowanych przez NBP oraz ustalanie ich wysokości;
7) określanie zasad gospodarowania funduszami NBP;
8) określanie zasad organizacji i podziału zadań w
NBP;
9) określanie zasad polityki kadrowej i płacowej w
NBP;
10) uchwalanie rocznego sprawozdania z działalności
NBP;
11) sporządzanie rocznego sprawozdania finansowego
NBP;
12) opracowywanie bilansów obrotów płatniczych
państwa z zagranicą;
13) przygotowywanie i rozpatrywanie projektów
uchwał i innych materiałów kierowanych do Rady.
Banki specjalne są to banki, których sfera działania
w porównaniu z bankami komercyjnymi ma specjalny
charakter pod względem zakresu i formy działania
albo rodzaju klienteli.Do banków specjalnych można
zaliczyć banki inwestycyjne, instytucje kredytu
długoterminowego, banki hipoteczne, rolne i
melioracyjne, a także banki komunalne. Banki
specjalne to przede wszystkim banki inwestycyjne,
które zajmują się koncentracją środków dla
finansowania inwestycji. Kapitały te są mobilizowane
nie tylko w drodze wkładów od klientów, ale także w
drodze emisji i sprzedaży własnych obligacji lub
przyjmowania lokat innych banków czy budżetu.
Bank inwestycyjny jest to instytucja bankowa, w
dyrektywach Unii Europejskiej określana mianem
instytucji kredytowej, lub instytucja finansowa, w
dyrektywach określana jako firma inwestycyjna. Przedmiotem działalności tej instytucji są operacje na rynku
finansowym mające na celu finansowanie lub
doradztwo
przy
finansowaniu
różnorodnych
przedsięwzięć inwestycyjnych. W szczególności banki
inwestycyjne zapewniają następujące usługi:
1. Operacje na rynku papierów wartościowych:
-działalność brokerska
-działalność dealerska
-sprzedaż bezpośrednia wąskiej grupie inwestorów
-pośrednictwo w sprzedaży papierów wartościowych
-projektowanie i handel instrumentami pochodnymi
rynku kapitałowego
-organizacja własnych i obcych emisji
-gwarantowanie emisji
2.Operacje na rynku pieniężnym:
-handel certyfikatami depozytowymi
-transakcje instrumentami pochodnymi rynku
pieniężnego
-transakcje terminowe
-transakcje „repo"
3.Zarządzanie funduszami:
-zarządzanie płynnymi aktywami i udziałami klientów
-tworzenie i zarządzanie funduszami podwyższonego
ryzyka
-tworzenie i zarządzanie funduszami wspólnego
inwestowania
4. Doradztwo finansowe
-opracowywanie
strategii
i
prowadzenie
restrukturyzacji przedsiębiorstw,
-optymalizacja
procesów
prywatyzacyjnych
pośrednictwo kapitałowe,
-projektowanie sekurytyzacji
-pozyskiwanie
kapitału
na
przedsięwzięcia
inwestycyjne,
-organizowanie kredytów syndykalnych,
-organizacja i przeprowadzanie wspomaganego
wykupu przedsiębiorstw
-opracowywanie strategii przejmowania i łączenia
przedsiębiorstw,
-sporządzanie
analiz
wykonalności projektów
inwestycyjnych,
-tworzenie
serwisu
informacji
gospodarczej
(koniunktura, rentowność inwestycji, stan prawny,
analiza fundamentalna).
Banki
hipoteczne
to
typowe
banki
wyspecjalizowane. Akcje tych banków znajdują się na
ogół w posiadaniu banków uniwersalnych. Banki
hipoteczne zajmują się udzielaniem pożyczek
zabezpieczonych na hipotece nieruchomości. Środki
na udzielanie kredytów pod zastaw ziemi i
nieruchomości banki te mobilizują w drodze
sprzedaży
listów
zastawnych,
których
zabezpieczeniem jest zastawiona w bankach ziemia
lub nieruchomości.
Holding bankowy to korporacja, która jest
posiadaczem akcji jednego lub więcej banków.
Holdingi tworzą także przedsiębiorstwa niebankowe,
które w zasadzie powinny być powiązane z
bankowością, firmy hipoteczne, faktoringowe,
leasingowe, ubezpieczeniowe, brokerskie, zajmujące
się doradztwem finansowym, dystrybucją papierów
wartościowych, kredytowaniem sprzedaży ratalnej itp.
Holdingi bankowe mają ułatwiony dostęp do rynków
kapitałowych, większą zdolność zadłużania się w
stosunku do kapitału własnego, a także możliwości
kompensaty strat i zysków przy płaceniu podatków.
Holdingi ograniczają konkurencję, podwyższają opłaty
dla klientów oraz uwzględniają lokalnych potrzeb. Z
drugiej strony jednak - są bardziej efektywne
zmniejszają ryzyko bankructwa poszczególnych
banków, a także oferują klient szerszy wachlarz usług.
Konglomeraty finansowe- to rodzaje holdingów
finansowych. Są to instytucje świadczące po jednym
dachem usługi bankowe, ubezpieczeniowe i
maklerskie.
Konglomeraty finansowe charakteryzują się;
-pełnym zakresem poradnictwa finansowego;
-ze względu na regulacje realizują swoje zadania
poprzez odrębne spółki;
- regulacje zezwalają konglomeratom na posiadanie
krzyżujących się udziałów w instytucjach finansowych,
nie mają one natomiast udziałów kapitałowych u
swoich klientów.
Spółdzielnie kredytowe są to instytucje drobnego
kredytu zorganizowane na zasadach spółdzielczych,
polegających przede wszystkim na powiązaniu
kredytobiorców (członków spółdzielni) m.in. poprzez
ich
wkłady
członkowskie
z
solidarną
odpowiedzialnością materialną za działalność danej
spółdzielni. Obecnie spółdzielnie kredytowe są
bankami uniwersalnymi i ze względu na konkurencję
rozszerzyły krąg klientów poza obręb własnych
członków. W tej sytuacji przed spółdzielniami
kredytowymi stoi następujące zadanie: optymalne
zaopatrzenie członków w usługi finansowe, ale
równocześnie obsługa osób nie należących do
spółdzielni.
Zadaniem kas oszczędnościowych jest ścisłe
powiązanie oszczędnościowej działalności tych
instytucji z potrzebami drobnych wytwórców i
gospodarstw domowych, a także samorządów.
Równocześnie muszą to być jednostki rentowne,
zainteresowane
swoimi
wynikami.
Kasy
oszczędnościowe
są
samodzielnymi
bankami
uniwersalnymi, tj. mogącymi dokonywać wszystkich
operacji przewidzianych prawem bankowym;
Kasy oszczędnościowe prowadzą działalność typu
banku uniwersalnego, który z jednej strony gromadzi
oszczędności i udziela kredytu zwłaszcza dla drobnych
przedsiębiorców i gospodarstw domowych, a z drugiej
strony udziela kredytu samorządowi, a także
częściowo przeznacza zysk do kasy gminy.
Ćwiczenia 2
Wśród cech wyróżniających przedstawicieli
nowej ekonomii instytucjonalnej w ich
podejs'ciu do przedmiotu teorii ekonomii
wymienia się jej:
* interdyscyplinarność, otwartość na dorobek
pozaekonomicznych dyscyplin wiedzy,
* ewolucyjność, rozumianą jako rozpatrywanie
instytucji w ich cyklu życia,
* holistyczność, prowadzącą do powstania
swoistego hologramu a nie jednowymiarowego
modelu badanego zjawiska.
Analiza instytucjonalna opiera się na czterech
wzajemnie
powiązanych
założeniach
metodologicznych.
1. Pierwsze z nich mówi, że punktem wyjścia do analizy
instytucji ekonomicznej jest zachowanie pojedynczego człowieka
jako jej uczestnika. Zachowanie większych zbiorowości
musi zawsze wynikać z logiki post ępowania
indywiduum. Z perspektywy nowej ekonomii
instytucjonalnej gotowos'ć do kooperacji wynika
bardziej
z
indywidualnego
interesu
niż
emocjonalnych więzi. Interesy ekonomiczne
jednostek wymagają aby wchodziły one w interakcje
ze sobą w sposób regularny.
2. Po drugie, zakłada się, że człowiek dąży do
maksymalizacji użyteczności swoich działań. Tym
samym,
wszyscy
uczestnicy
instytucji
ekonomicznych dążą do maksymalnego
zrealizowania swoich interesów w ramach
zakreślonych przez system, w którym działają.
Inaczej
mówiąc,
nowa
ekonomia
instytucjonalna zakłada, że człowiek jest
racjonalny
ekonomicznie.
Dokonując
wyborów, kieruje się własnym interesem.
3. Po trzecie, zakłada się, że decydenci wykazują ograniczoną
racjonalność swojego postępowania. Poszukują rozstrzygnięć
satysfakcjonujących, a nie najlepszych. Obiektywna
racjonalność sugeruje, że podmiot działający
kształtuje całos'ć swych zachowań i nadaje im
charakter zintegrowanej struktury dzięki:
a)szerokiemu spojrzeniu na alternatywy zachowań
ważne z punktu widzenia decyzji;
b)rozpatrzeniu całego zespołu skutków każdego z
wyborów; sprecyzowaniu, w oparciu o dany
system wartos'ci, którą z alternatyw należy
ostatecznie wybrać.
Rzeczywiste zachowania dalekie są od obiektywnej
racjonalności z trzech przynajmniej następujących
względów:
* Racjonalność wymaga pełnej wiedzy i
możliwości
dokładnego
przewidzenia
konsekwencji
wszystkich
rozpatrywanych
wyborów. W rzeczywistości zas' znajomość tych
następstw
jest
zazwyczaj
bardzo
fragmentaryczna.
* Ponieważ chodzi o przyszłe konsekwencje
wyborów, to w procesie przypisywania im
konkretnych
wartości
braki
w
dos'wiadczeniu musi zastąpić wyobraźnia.
Wartości można przewidywać jedynie w sposób
przybliżony.
*
Racjonalność
wymaga
dokonywania
wyboru
spośród
możliwych
alternatyw
zachowań. W rzeczywistości pod rozwagę
brane są tylko nieliczne spośród mnóstwa
alternatyw.
4. Po czwarte, przyjmuje się, że tej ograniczonej racjonalności nie
można pokonać przy pomocy perfekcyjnie sporządzonych
kontraktów, gdyż pełnomocnik (agent), który działa w imieniu
mocodawcy (pryncypała), może mieć trudną do wcześniejszego
rozpoznania barierę motywacji do utożsamienia się z
właścicielem.
Analiza instytucjonalna poświęca szczególnie wiele
uwagi okresom przełomowym w procesie
historycznym, gdy kryzysy ekonomiczne i polityczne
rozsadzają dotychczasowe stosunki pomiędzy
instytucjami. Ekonomia instytucjonalna bada
bowiem
istotę
instytucji
politycznych
i
gospodarczych oraz ich zmiany.Tym należy
tłumaczyć jej popularność ws'ród teoretyków
transformacji systemowej.
Ekonomia instytucjonalna w Polsce ma swoich
prekursorów ws'ród badaczy komparatystyki
systemowej takich jak Jan Drewnowski, Leszek
Balcerowicz, Sławomir Grzegorz Kozłowski, Jan
Winiecki.
E ko n om ia
in st y t uc jo n aln a
r o zp at r uje sy st em go sp o dar c zy
ko m p le kso wo , w trzech jego
aspektach równoczes'nie. Są to:
* struktura decyzji systemu (kto i jakie decyzje
podejmuje),
*
struktura
informacyjna
(jakie
informacje są gromadzone i do kogo
są przekazywane),
* struktura motywacyjna (jak nadwyżki i straty
finansowe są dzielone pomiędzy podmioty
gospodarcze i w jaki sposób wpływa to na ich
zachowanie)
Zgodnie z zarysowaną metodologią, analizę
porównawczą instytucjonalnego aspektu rozwoju
systemów bankowych można przedstawić w
formie: A ∩ B = C, gdzie:
A - oznacza unikatowy, historyczny splot sytuacji,
które
doprowadziły
do
ukształtowania
porównywanych
ram
instytucjonalnych
funkcjonowania systemów bankowych,
B- oznacza specyficzne czynniki oddziałujące na
zbliżenie form instytucjonalnych współczesnych
rynków finansowych,
C- stopień w jakim instytucje finansowe realizują
swe funkcje w gospodarce rynkowej, a więc:
* służą pobudzaniu skłonnosci do oszczędzania,
ułatwiają akumulację kapitału oraz przekazywanie
nadwyżkowych
s'rodków
finansowych
do
podmiotów zasługujących na zaufanie, że
efektywnie je wykorzystają,
* służą
systematycznemu
i
ciągłemu
obserwowaniu sytuacji
finansowej
pod miotów gospodarczych i ich otoczenia krajowego i
zagranicznego,
* tworzą presję na optymalne wykorzystanie
s'rodków finansowych
* realizują rozliczenia finansowe, skracając czas
niezbędny na ewidencję wydarzeń ekonomicznych,
* wspomagają krajowe podmioty gospodarcze
w ich walce konkurencyjnej na rynku
wewnętrznym i zagranicznym.
Fazy tworzenia systemu bankowego:
Pierwszy z nich to kapitalizm właściwy,
charakterystyczny
dla
gospodarki
przedindustrialnej, w której dominowały banki
kupieckie. Banki te udzielały kredytów
arystokracji lub państwu prowadzącemu wojnę.
Nad przestrzeganiem dyscypliny finansowej przez
kredytobiorców czuwała więź krwi bankierów
solidarnych w odmowie pożyczek niesolidnym
możnowładcom.
Drugi okres rozwoju kapitalizmu wyraża się
rozdzieleniem własności od profesjonalnego
zarządzania nią w wyniku burzliwego rozwoju
spółek akcyjnych. Przy czym coraz częściej
wyróżnia się dwa, całkowicie odmienne wzorce
gospodarki kapitalistycznej na jej menedżerskim
stadium rozwoju: brytyjsko-amerykański oraz
niemiecko-japoński.
Do zalet modelu bryjsko-amerykariskiego
rozwoju kapitalizmu zaliczamy:
* ujawn ian ie i
ro zwią zy wan ie kon flikt u
int ere só w
pom ię dzy
men edżer am i
i
włas'cicielami,
* nadanie kluczowej roli
rynkowi akcji i obligacji
przedsiębiorstw,
* szybki rozwój rynków
finansowych,
* stymulowanie przez bank centralny operacji
otwartego rynku,
* pobudzanie innowacji finansowych w formie
rozwoju systemu rozliczeniowego oraz nowych
instrumentów finansowych,
* działalnos'ć instytucjonalnych inwestorów
Do wad tego modelu instytytucjonalnego
zaliczamy:
* wymuszanie krótkoterminowej perspektywy
przy
decyzjach
podejmowanych
przez
menedżerów,
*
niską
efektywność
przetwarzania
rozdrobnionych oszczędności w większe kapitały,
* finansowanie podmiotów gospodarczych jest
oparte na anonimowym rynku papierów
wartos'ciowych,
* nastawienie na częste zmiany partnerów
transakcji ekonomicznych co wymusza daleko idącą
ich formalizację,
* krótkoterminowe kontrolowanie firm przez
instytucje finansowe
Przeciwstawieństwem kapitalizmu rentierów
jest kapitalizm właścicielski. Jego ojczyzną są
Niemcy i Japonia.
Do mocnych stron tego modelu zaliczono:
* finansowanie oparte na zindywidualizowanych
umowach kredytowych,
*
stymulowanie
powstawania
silnych
ekonomicznie grup gospodarczo-finanso-wych i
silnych banków o charakterze uniwersalnym,
* długoterminowe i nieanonimowe powiązania
pomiędzy bankiem a korporacją przemysłową,
*
umacnianie wzajemnego zaufania przez
krzyżowanie udziałów kapitałowych,
* znaczącą rolę banków jako włas'cicieli korporacji
przemysłowych,
* rozwiązywanie konfliktów wewnątrz grupy
kapitałowej.
Za słabe strony modelu niemiecko-japońskiego
organizacji systemu bankowego uznano:
* ubogi pakiet instrumentów finansowych,
* niesprzyjanie operacjom otwartego rynku
finansowego oraz innowacjom w dziedzinie
operacji rozliczeniowych,
* hermetyczność na innowacje powstałe poza
własnym krajem.
Korporacją depozytową są:
* banki komercyjne,
* banki kupieckie, tj. banki komercyjne nie
przybierające formy spółki akcyjnej,
*
banki
oszczędnościowe,
spółdzielnie
oszczędnos'ciowo-pożyczkowe,
towarzystwa
budowlane, banki hipoteczne,
* spółdzielnie i samopomocowe związki kredytowe,
* banki rolne i wiejskie,
* instytucje przyjmujące depozyty od publiczności,
* fundusze wspólnego inwestowania i fundusze
powiernicze, których s'rodki finansowe wliczane są
do szerokiej definicji podaży pieniądza,
* emitenci czeków podróżniczych,
* banki pocztowe, banki rozliczeniowe,
* państwowe banki depozytowe
Korporacja depozytowa jest taką instytucją
finansową, która dominującą część swojego
majątku ma w postaci aktywów finansowych czyli
zobowiązań majątkowych innych podmiotów
gospodarczych.
Na strukturę sprawowania władzy akcjonariuszy
wewnątrz bankowej spółki akcyjnej nakłada się
forma prawna integracji instytucji finansowych.
I tak, mówi się o:
* banku uniwersalnym, który w ramach jednego
bilansu zagregowanego prowadzi równocześnie
działalność
depozytowo-kredytową,
emisję
papierów
wartościowych
oraz
usługi
ubezpieczeniowe,
* konglomeracie finansowym, w ramach którego
bankowa spółka akcyjna ograni czająca się do
tradycyjnej bankowości depozytowo-kredytowej
kontroluje kapitałowo spółkę zależną, która jest
bankiem hipotecznym, firmą ubezpieczeniową,
spółdzielnią
budowlano-mieszkaniową,
przedsiębiorstwem obrotu nieruchomościami.
Dominującą formą świadczenia usług bankowych
stały się obecnie holdingi finansowe. Każda z
wchodzących w jego skład instytucji finansowych
ma swoją osobowość prawną i swój bilans. Razem
jednak tworzą podmiot gospodarczy, wspólnie
rozliczający
się
z
podatków
i
norm
ostrożnościowych. Dla tych celów sporządza się
bilans skonsolidowany holdingu oraz prowadzi
wspólną politykę kadrową i marketingową.
Prezentując istotę holdingu jako instytucji
finansowej, wskazuje się na to, że jedną z jego cech
wyróżniających go spośród innych instytucji jest
niewystępowanie w nim wyodrębnionego pod
względem
organizacyjno-prawnym
majątku
holdingowego
Konfiguracja instytucji w ramach kapitalizmu
menedżerskiego
oraz
kapitalizmu
instytucjonalnego może się układać w cztery
zasadnicze wzorce:
* Pierwszy to troska o niczym niezakłóconą
płynność obrotu akcjami spółki. W tym
przypadku akcjonariusze bez względu na
strukturę kapitału zachowują kontrolę bieżącą
nad menedżerami bankowymi. W każdej chwili
mogą pozytywnie odpowiedzieć na propozycję
przejęcia kontrolnego pakietu akcji. System
giełdowy minimalizuje koszty monitorowania
sprawności menedżmentu i daje pełną swobodę
w egzekwowaniu praw własności.
* Drugi system to kapitalizm rodzinny lub grup
kapitałowych, w którym członkowie klanu
monitorują wyniki zarządców i okresowo
dokonują ich wymiany. Akcje tego typu spółek
nie są poddawane weryfikacji na rynku
kapitałowym, zaś w skrajnych przypadkach
spółki akcyjne zamieniane są w spółki cywilne
aby uniknąć obowiązku informowania o stanie
interesu rodzinnego. Sprawowanie nadzoru
nad menedżerami może również przybrać formę
bardziej wyrafinowaną. Jest nią indeksacja.
Polega ona na narzuceniu menedżerom
wskaźnika wzrostu wartości akcji nie niższego
niż zmiany indeksu kapitalizacji giełdy.
* Trzeci system to system głównych banków.
Polega on na wzajemnym zaufaniu deponentów
do banku oraz banku jako głównego udziałowca
grupy kapitałowej. System ten rozwinął się w
szczególności w Japonii. Akcje spółek akcyjnych
tworzących grupę kapitałową keiretsu są
praktycznie rzecz biorą niepłynne, dlatego wykluczyć trzeba jako technikę kontroli nad
menedżmentem wrogie przejęcia. Pozostaje
system dożywotniego zatrudnienia, wysokie
bonusy oraz brak rynku pracy dla kadry
kierowniczej korporacji.
* Czwarty system sprawowania kontroli nad
menedżmentem bankowym oferuje koncepcja
banków uniwersalnych. Dla wielu jest ona
synonimem niemieckiego systemu bankowego.
Jej istotą jest preferowanie długoletnich ścisłych
kontaktów między wszystkimi aktorami rynku:
deponentami, małymi akcjonariuszami i ciułaczami oszczędności w obligacjach, dużymi firmami
i ich akcjonariuszami i zarządem oraz bankami
spełniającymi rolę powiernika interesów wszystkich
zainteresowanych.
Różnice między bankowością komercyjna a
inwestycyjną
Bankowość komercyjna: typowa dla modelu
niemieckiego, udzielanie kredytów krótko, średnio i
długoterminowych, wykorzystywanie środków z
depozytów na działalność kredytową, głównie
działalność depozytowo kredytowa, ekspansja na
rynku
pieniężnym
(krótkoterminowym,
międzybankowym)
Bankowość inwestycyjna: typowa dla modelu
anglosaskiego,
udzielanie
kredytów
długoterminowych, wykorzystanie środków własnych
oraz z emisji papierów wartościowych na rynku
kapitałowym, głównie działalność inwestycyjna (rynek
kapitałowy) oraz przyjmowanie długoterminowych
lokat,
ekspansja
na
rynku
kapitałowym
(długoterminowym) i wykorzystanie instrumentów
terminowych
Banki uniwersalne = działalność depozytowo
kredytowa + obrót papierami wartościowymi (na
zlecenie klienta + własna emisja)
Banki inwestycyjne = obrót paierami wartościowymi
+ własna emisja akcji + obligacji
System anglosaski ( USA + W. Brytania)
→bankowość inwestycyjna (giełda) →bankowość
uniwersalna
System kontynentalny (reński, niemiecko-japoński,
europejski)→bankowość
uniwersalna
→b.
inwestycyjna
Ćwiczenia 3
Globalizacja jest pojęciem używanym aby opisać
zmiany w społeczeństwach i gospodarce światowej,
które
wynikają
z
gwałtownego
wzrostu
międzynarodowej wymiany handlowej i kulturalnej.
Opisuje zwiększenie handlu międzynarodowego oraz
inwestycji zagranicznych spowodowanych znoszeniem
barier oraz rosnących współzależności między
państwami. W ekonomii termin ten oznacza głównie
zjawiska związane z liberalizacją wymiany handlowej
lub “wolnym handlem”. W bardziej szerokim
znaczeniu odnosi się do rosnącej integracji i
współzależności między jednostkami działającymi
globalnie, czy to na platformie społecznej, politycznej
czy ekonomicznej.
Globalizacja, międzynarodowe standardy
Globalizacja
jest
terminem
powszechnie
nadużywanym, na tyle wieloznacznym, że tracącym
zdolności
wyjaśniania
zasad
funkcjonowania
współczesnych systemów bankowych. O globalizacji
mówi się w odniesieniu do gospodarki światowej lat
1870-1914 w ramach systemu waluty złotej. Zdaniem
wielu ekspertów gospodarka w tym okresie bywa
bardziej globalna niz to ma miejsce obecnie.
Kapitalizm ery globalnej, a więc kapitalizm aliansów
muli uwzględniać, że regulatorem rynku jest nie tylko
państwo i jego agendy nadzoru prewencyjnego, lecz
również duże grupy kapitałowe oraz grupy
zorganizowanych
interesów
nie
tworzących
tradycyjnych partii politycznych.
Współczesna bankowość w równym stopniu obejmuje
globalne rynki finansowe jak i lokalne oraz narodowe
systemy podatkowe. Jest więc dualna i nie daje się
sprowadzić do jednego tylko wymiaru narodowego lub
ponadnarodowego. Globalizacja współczesna to splot
wieli procesów występujących równocześnie.
Globalizacja jest bardziej faktem niż ideologią dzięki
sieci połączeń internetowych oraz zasadniczej obniżce
kosztów przesyłania informacji. Współczesna
bankowość uznaje globalizację za część szerszego
procesu obniżki kosztów pośrednictwa finansowego.
Globalizacja to nic innego, jak szybko postępująca
integracja dotąd odrębnych krajowych _ rynków
finansowych w jeden rynek ogólnokrajowy. Stąd
istotnymi jej elementami są konsolidacja kapitałowoorganizacyjna w sektorze bankowym oraz fuzje i
przejęcia o zasięgu krajowym i ponadnarodowym.
Zwiększenie presji na obniżkę kosztów może
prowadzić do obniżenia jakości usług oraz stosowania
nieuczciwych metod konkurowania.
Międzynarodowe standardy finansowe :
* zasady – opracowane przez liczące się organizacje
międzynarodowe. Dotyczą one podstawowych zasad
efektywnego nadzoru bankowego, opublikowane
przez Komitet Nadzoru Bnakowego przy Banku
Rozrachunków Międzynarodowych; cele i zasady
regulacji papierów wartościowych; zasady nadzoru
ubezpieczeniowego; podstawowe zasady systemowo
ważnych systemów rozliczeniowych, wydane przez
Europejski Instytut Walutowy
* praktyki - zawierające instrukcje jak wyżej
wspomniane zasady je realizować w praktyce, wydane
przez odpowiednią grupę roboczą Komisji Nadzoru
Bankowego BIS; Mechanizmy kontroli nad
operacyjnym i finansowym ryzykiem firm maklerskich
przy zarządzaniu i handlu na rynku równoległym instrumentami pochodnymi), opracowane przez
IOSCO; Standardy licencjonowania dla władz
nadzorczych), przygotowane prze IAIS,
* metodykę - zapewniające zgodność zebranych
danych z wzorcami; takie dokumenty wypracowuje
Międzynarodowy Fundusz Walutowy w dziedzinie
sporządzania bilansu płatniczego oraz danych
niezbędnych do uruchomienia alternatywnych
programów pomocy w warunkach zaburzeń na
międzynarodowych rynkach finansowych.
* nowym źródłem standardów międzynarodowych są
kodeksy dobrej praktyki opracowywane przez różnego
rodzaju stowarzyszenia zawodowe; przynależność do
nich jest niezbędna do skutecznego wykonywania
wielu z licznych zawodów bankowych.
* ważną część międzynarodowych standardów w
bankowości stanowią normy nieformalne, zwyczaje i
sagi oraz tradycja - jest nią zarówno tajemnica
bankowa, jak również etyka powiernika cudzego
majątku.
Międzynarodowe standardy finansowe różnią się nie
tylko formą, lecz również charakterem prawnymi Są to
zarówno
normy
międzynarodowego
prawa
publicznego, jak również międzynarodowego prawa
prywatnego oraz ustalenia kontraktowe dominujących
na tynku dostawców oprogramowania lub sprzętu,
głównie informatycznego.
Lawinowy rozwój międzynarodowej standaryzacji
usług finansowych jest z jednej strony odpowiedzią na
globalizację rynków finansowych, z drugiej zaś ułatwia
jej ekspansję.
Globalizacja i międzynarodowa standaryzacja ustug
finansowych utatwia przewidywanie zachowań nieraz
bardzo przestrzenie odległych uczestników gry
rynkowej, ujednolicając ich zachowania, w tym
również paniczne reakcja na domniemane lub
faktyczne zagrożenia.
Liberalizacja, Konkurencja transgraniczna
Przesłanki liberalizacji
Liberalizacja rynków finansowych polega na
wprowadzeniu pełnej wymienialności pieniądza
krajowego oraz usunięciu barier w swobodnym
przepływie kapitałów pomiędzy krajowymi rynkami.
Liberalizacja jest odpowiedzią władz regulacyjnych na
nadprodukcję usług finansowych.
W
tych
warunkach
niezbędne
staje
się
uporządkowanie form i poziomu konkurencji na
rynkach finansowych. W przeciwnym razie
konkurencja między instytucjami finansowymi
mogłaby wytrącić z równowagi cały
(międzynarodowy system finansowy.
Ustalenie jednolitego poziomu do gry rynkowej
wymaga zniesienia barier w dostępie do rynków
krajowych oraz
istotnego obniżenia kosztów
wycofania się z danego rynku. Liberalizacja
przepływów kapitałowych tworzy przestanki do
istotnego obniżenia kosztów transakcyjnych, w
szczególności kosztów pośrednictwa finansowego.
Przez transgraniczną konkurencję rozumie się splot
rewolucji
teleinformatycznej
pozwalającej
na
świadczenie ustug bez obecności handlowej z
liberalizacją krajowych rynków finansowych. Zgodnie
ze
standardami
międzynarodowej
statystyki
finansowej, wyróżniamy zewnętrzną i wewnętrzną
liberalizację.
Cztery wzorce transgranicznej konkurencji na rynku
usług finansowych:
Dwoma dotyczącymi liberalizacji zewnętrznej oraz
dwoma dotyczącymi liberalizacji wewnętrznej.
Wzorzec pierwszy polega na transgranicznym
świadczeniu usługi finansowej, na przykład przez
zezwolenie, by usługobiorca zawierał umowę
kredytową z bankiem poza granicami kraju lub
zakupywał zagranicą papiery wartościowe i
ubezpieczenia. Wzorzec drugi polega na tym, że
usługobiorca sam przekracza granicę i korzysta tam z
usług instytucji finansowych. Wzorzec trzeci
liberalizacji polega na komercyjnej obecności
zagranicznego usługodawcy w kraju usługobiorcy.
Może cna przybrać formę przedstawicielstwa, oddziału
lub zależnej bankowej spółki akcyjnej. Wzorzec
czwarty liberalizacji polega na tym, ze osoba fizyczna
świadcząca koncesjonowane usługi finansowe czasowo
przebywa na terenie kraju usługobiorcy, aby je
świadczyć bez konieczności ponownego potwierdzania
jej kwalifikacji i prawa do swobodnej przedsiębiorczości.
Typy rozwoju transgranicznych usług bankowych:
1. Rozwój transgranicznych usług pobudzony przez
podaż : Transgraniczna konkurencja na rynku usług
finansowych
Wyszczególnien
Pieniądz
Pieniądz
ie
krajowy
międzynarodo
wy
Rezydencji
Bankowoś
Rynki
ć krajowa
eurowalutowe
Nierezydenci
Bankowoś
Raje
ć
podatkowe
zagraniczn
a
W warunkach braku wymienialności waluty krajowej
rozwija się jedynie bankowość krajowa zatrudniająca
jedynie rezydentów i angażująca jedynie rodzime
kapitały. Bankowość zagraniczna jest odseparowana
przez restrykcyjne prawo dewizowe i nie może
bezpośrednio konkurować z bankowością krajową.
Dopiero uznanie standardu wymienialności waluty
krajowej Międzynarodowego Funduszu Walutowego
czyni z niej walutę zewnętrznie wymienialną o różnym
stopniu międzynarodowego uznania. Jego przejawem
są warunki emisji obligacji skarbu państwa na
międzynarodowych
rynkach
międzybankowych,
zwanych rynkami „eurowalutowymi", a więc
rozliczanymi w walutach, które nie są walutami
krajowymi
rezydentów,
a
więc
dolarami
amerykańskimi lub euro dla obywateli nasze go kraju.
2. Rozwój transgranicznych usług ciągnionych przez
popyt:
Przykładem usługi pobudzonej przez popyt w skali
ponadnarodowej jest private banking, a więc obsługa
bankowa ludzi zamożnych. Osoby o wysokim i
stabilnym potencjalnie finansowym potrzebują spe-
cjalnej, niestandardowej obsługi. Nic więc dziwnego,
że na całym świecie, w tym banki zagraniczne w Polsce
rozpoczęty intensywne zabiegi o pozyskanie tego typu
klientów. Do ich wyselekcjonowania wykorzystano
wysoki próg depozytów objętych korzystnym
oprocentowaniem oraz oferując zarządzanie tej skali
środkami finansowymi.
Kanały dystrybucji transgranicznych usług:
1. Oddziały banków zagranicznych:
Od proklamowania powstania Europejskiego
Obszaru Gospodarczego liczba oddziałów banków
zagranicznych państw go tworzących uległa istotnemu
zwiększeniu. Ponadprzeciętnie zwiększyła się liczba
oddziałów banków zagranicznych w Szwecji, Austrii,
Portugalii, Finlandii, Danii i Niemczech. A więc w tych
krajach, które stosowały formy ukrytego protekcjonizmu, broniąc dostępu do rynku inną niż
spółka akcyjna formą prawą. Nie ulega zatem
wątpliwości, że integracja europejska powoduje wzrost
liczby oddziałów banków zagranicznych i zwiększa ich
znaczenie jako kanału dystrybucji transgranicznych
usług bankowych. Dla współczesnych sieci
przetwarzania danych i informacji zarządczych
przestrzenna odległość oddziału od macierzystej
centrali nie ma już praktycznie znaczenia,
Elektroniczna informacja spaja bank w jedną całość
niezależnie od formalnoprawnych barier czy
rozróżnień. Również dla wykształconego i
świadomego swoich potrzeb klienta rozróżnienie na
krajowy i zagraniczny bank nie ma znaczenia
rozstrzygającego.
2. Bezpośrednia sprzedaż:
Warunkiem koniecznym lecz nie wystarczającym
rozwoju
bezpośredniej
sprzedaży
produktów
bankowych jest ich automatyzacja za pomocą
technologii informatycznej. Podstawową zaletą
nowych kanałów dystrybucji jest możliwość realizacji
operacji bankowej, w tym transgranicznej, niezależnie
od czasu i miejsca przebywania usługobiorcy i
usługodawcy.
Czynniki wpływające na pozycję konkurencyjną:
* koszty pozyskania funduszy i kapitałów przez banki
* doświadczenie w szerokim i otwartym na świat
widzeniu konkurencji
* innowacyjność i jakość strategicznego zarządzania
* stan nadzoru bankowego w kraju macierzystym
* wielkość banku
* sytuacja polityczna w krajach z rzadem
* stan zadłużenia zagranicznego
Reakcje banków (postawy) na nasilenie regionalnej
integracji gospodarczej i globalizacji rynków
finansowych:
* postawa analityczna: Stara się on zachować
kompetencję w oferowaniu stałego zestawu
produktów, zmieniając ich zestaw systematycznie i
rozważnie, zachowując na rynku pozycję drugą pod
względem konkurencyjności mierzonej produkt do
produktu
* postawa obronna: Banki realizujące ją starają się
odkryć niszę rynkową z relatywnie stalą klientelą oraz
ofertą produktową. Dążą one do koncentracji na
jakości, a nie na liczbie oferowanych produktów.
Obrońcy starają się nie dostrzegać nowych wyzwań i
wierzą, że ich działanie w dobrej wierze zostanie docenione na lokalnym rynku.
* postawa pioniera i działacza: Pionier pragnie być
zawsze pierwszy na rynku z nowym produktem,
dodając do swojej oferty coraz to nowe innowacje
produktowe. Strategia ta prowadzi do tego, ze wszyscy
są konkurentami tych banków, co uniemożliwia im
osiągnięcie opłacalnego udziatu w rynku. Działacz reaguje na wydarzenia na rynku od przypadku do
przypadku. Bankowi takiemu brakuje spójnej strategii
produktowej i rynkowej. Nie walczy agresywnie o
udział w rynku, lecz przemieszcza się tam, gdzie
konkurencja go akceptuje i pozwala przeżyć.
Rywalizacja modeli systemów finansowych
W fazie kapitalizmu menadżerskiego wykształciły się
dwa modele systemu finansowego:
- model anglosaski (anglo-amerykański bądź
zorientowany rynkowo)
- model kontynentalny (reński , zorientowany
bankowo wcześniej niemiecko-japoński)
Model zorientowany rynkowo(anglosaski)-opiera się
na rynkach finansowych; finansowych modelu tym
obserwuje się uniezależnienie wielkich korporacji od
banków komercyjnych których rola sprowadza się do
pełnienia funkcji monetarnych systemu finansowego
oraz do zaspokajania krótkookresowych potrzeb
przedsiębiorstw .Podstawowy dopływ kapitału odbywa
się drogą emisji zbywalnych instrumentów
finansowych.
Model anglosaski opiera się na rynkach finansowych.
Sprzyja to uniezależnieniu się wielkich korporacji
przemysłowych od banków komercyjnych. Te ostatnie
są wykorzystywane przede wszystkim do funkcji
płatniczych i rozliczeniowych, a także do zaspokajania
krótkoterminowego zapotrzebowania przedsiębiorstw
na kredyt. Natomiast podstawowy dopływ kapitału
odbywa się przez emisję papierów wartościowych i
przez giełdę. Bardzo istotną rolę w tym modelu
odgrywają różnego rodzaju fundusze i banki specjalne
(inwestycyjne).
Cechy modelu (anglosaski):
1) Kluczowa rola rynku kapitałowego jako
mechanizmu mobilizacji i alokacji zasobów
finansowych w gospodarce oraz mechanizmu kontroli
podmiotów gospodarczych;
Rynek kapitałowy jest w wypełnieniu tych funkcji
niezależny , wolny od nacisków(+).
W modelu tym podmioty niefinansowe pozyskując
środki na działalność z anonimowego rynku pap
wartościowych (-) .
2) Różnorodność instytucji pośrednictwa finansowego
w
tym
wyspecjalizowanych
inwestorów
instytucjonalnych co stabilizuje funkcjonowanie
rynków finansowych i całej gospodarki kosztem
jednak większej niestabilności funkcjonowania
pojedynczych instytucji.
3) Różnorodność instytucji finansowych skutkuje
wysokim poziomem konkurencji na rynku i
wyzwoleniem innowacji finansowych nowych
rodzajów transakcji instrumentów finansowych.
4) Wspieranie rozwoju małych i średnich
przedsiębiorstw co wynika z aktywności towarzystw
Verdżel Kapital oraz istnienia rozwiniętego obrotu
pozagiełdowego.
Model zorientowany bankowo(kontynentalny)- to
model w którym główną rolę w systemie finansowym i
w całym systemie gospodarczym pełnią banki które
zaspokajają zarówno
krótko i długoterminowe
potrzeby finansowe ich klientów. Banki pełnią
zarówno funkcje monetarne jak i kapitałoworedystrybucyjne i kontrolne systemu finansowego.
Mają zatem charakter uniwersalny łącząc działalność
depozytowo-kredytową (bankowość komercyjna) z
usługami bankowości inwestycyjnej.
Model niemiecko-japoński zakłada, że główną rolę w
sektorze finansowym pełni system bankowy. Banki
zaspokajają zarówno krótkoterminowe, jak i
długoterminowe potrzeby klientów. W tym modelu
banki
mają
zatem
charakter
uniwersalny.
Równocześnie rozpowszechniają się powiązania
kapitałowe między bankami i korporacjami
przemysłowymi.
Cechy modelu (kontynentalny):
1) finansowanie podmiotów gospodarczych oparte jest
na zindywidualizowanych umowach
2) długoterminowe powiązania pomiędzy bankami a
korporacjami
przemysłowymi
także
poprzez
krzyżowanie udziałów kapitałowych (więzi te mogą
powodować, że banki odrzucają doraźne korzyści ze
współpracy z podmiotami gospodarczymi na rzecz
korzyści długoterminowych). Jednakże nieczytelność
relacji własnościowych wewnątrz grup finansowoprzemysłowych prowadzi do obniżenia efektywności
alokacji kapitału w gospodarce.
3) Sposób monitorowania podmiotów gospodarczych
zakładający aktywność przedstawicieli banków w
pracach organów podmiotów gospodarczych.
Koncepcja banku uniwersalnego daje możliwość
dywersyfikacji przychodów co oznacza, że bank
uniwersalny jest znacznie bardziej stabilny niż
wyspecjalizowane instytucje finansowe, jednak cena tej
stabilności jest znacznie większa potencjalna
niestabilność całego systemu finansowego niż w
modelu anglosaskim.
Wadami tego modelu wynikającymi z mniejszego
poziomu konkurencji międzybankowej są opóźnienia
we wprowadzaniu innowacji bankowych oraz
względnie ubogi pakiet instrumentów i transakcji
finansowych.
Zaletami modelu anglosaskiego są:
- nadanie kluczowej roli rynkom akcji i obligacji
przedsiębiorstw; sprzyjanie działaniu inwestorów
instytucjonalnych:
- pobudzenie innowacji finansowych.
Do wad tego systemu można zaliczyć:
- oparcie finansowania podmiotów gospodarczych na
anonimowym rynku papierów wartościowych;
nastawienie na częste zmiany partnerów, co
wymusza krótkoterminową perspektywę w procesach
decyzyjnych;
- dużą formalizację transakcji ekonomicznych.
Zalety modelu niemiecko-japońskiego to:
finansowanie podmiotów gospodarczych na
podstawie indywidualnych umów kredytowych;
długoterminowe finansowanie między bankiem a
korporacją przemysłową m.in. poprzez krzyżowanie
udziałów kapitałowych;
stymulowanie powstawania silnych banków
uniwersalnych.
Jako wady lego systemu można wymienić:
niedostateczne
rozszerzenie
wachlarza
instrumentów finansowych;
- opóźnienia we wprowadzaniu innowacji bankowych;
- mniejszą odporność na konkurencję ze strony
instytucji parabankowych.
Polska nie może integrować się z Unią Europejską na
podstawie
anglosaskiego
modelu
systemu
finansowego. Wola polityczna integracji Polski z Unią
Europejską przesądza o konieczności imitowania w
Polsce modelu niemieckiego bankowości, z
wieloletnim przygotowaniem zawodowym kadr
bankowych do pełnienia roli eksperta od finansowego
zarządzania strategicznego oraz z szerokim polem do
działania dla narodowych instytucji finansowych.
Ćwiczenia 4
JAPONIA:
Podstawowym celem działania banku Japonii jest
sprawowanie kontroli nad obiegiem pieniężnym w
sposób zapewniający stabilność cen dostosowany do
zdrowego rozwoju gospodarki narodowej.
Zakres działania Banku Japonii:
-Kontrola nad obiegiem pieniężnym w sposób
zapewniający
stabilność cen oraz zdrowy rozwój gospodarki
narodowej
-zapewnienie harmonijnego przepływu środków
finansowych między bankami oraz innymi instytucjami
finansowymi
-Monitorowanie kształtowania się depozytów oraz
kredytów bankowych
-Pełnienie funkcji pożyczkodawcy ostatniej instancji
-Prowadzenie kasowej obsługi budżetu państwa
-Informowanie opinii publicznej o swej polityce i
działaniach w sprawach polityki pieniężnej.
Cechy systemu bankowego Japonii:
1. Charakterystyczną cechą japońskiego systemu
bankowego, wyróżniającą go spośród systemów
bankowych innych krajów uprzemysłowionych, było
dotychczas znaczące miejsce banków w grupach
przedsiębiorstw, określanych jako „keiretsu” Grupy te
należą do specyficznych dla Japonii struktur
gospodarczych. Przedsiębiorstwa wchodzące w skład
keiretsu, poprzez wzajemne posiadanie akcji i
udziałów oraz relacje dotyczące wzajemnych zakupów
i dostaw, utrzymują między sobą ścisłe więzi o
charakterze długoterminowym. Instytucje finansowe,
najczęściej banki oraz towarzystwa ubezpieczeniowe,
stanowią na ogół centralny element keiretsu i
zapewniają
finansowanie
przedsiębiorstwom
należącym do grupy. Mimo pewnego spadku znaczenia
keiretsu w ostatnich latach, należą one ciągle do
najważniejszych podmiotów w japońskiej gospodarce.
2. Japoński system bankowy charakteryzowała wysoka
specjalizacja i wyraźny rozdział między działalnością
kredytową i bankowością inwestycyjną.
3. Wkład systemu bankowego w powojenny rozwój
gospodarczy Japonii można i sprowadzić do czterech
mechanizmów. Pierwszy z nich to finansowanie
rozwoju nie przez rynek kapitałowy lecz za
pośrednictwem banków, które są bankami głównymi
dla danej grupy gospodarczej. Po drugie, to
wykorzystanie banku centralnego do dostarczenia
bankom środków na pożyczki i kredyty przekraczające
stopę oszczędności w gospodarce. Po trzecie, to
administracyjne regulowanie stóp procentowych oraz
ustalanie
pułapów
akcji
kredytowych
dla
poszczególnych typów kredytobiorców. Po czwarte,
podzielenie rynku na wyspecjalizowane i nie
konkurujące
z
sobą
segmenty
banków
oszczędnościowych, inwestycyjnych, eksportowych.
4. Japoński system bankowy odznaczał się dotychczas
znacznie większą koncentracją aktywów niż
amerykański.
5. charakterystyczną cecha jest to, że gdy powstaje
oddział za granicą to w 100% jest to kapitał japoński,
nie mają dostępu inne kraje.
6. Do końca lat siedemdziesiątych charakterystycznymi
cechami japońskiego systemu bankowego, poza
rozbudowanymi
regulacjami
prawnymi,
była
ograniczona konkurencja, duża ingerencja państwa,
izolacja od rynków międzynarodowych oraz
funkcjonalna segmentacja instytucji bankowych.
Podstawowe grupy banków w Japonii:
1. banki miejskie (city banks)- tradycyjnie
koncentrowały się na zapewnieniu finansowania
dużym firmom, pozyskując środki przede wszystkim z
dużych depozytów oraz kredytów z Banku Japonii.
Banki te odznaczały się dotychczas także największą
aktywnością międzynarodową. Banki te były ogniwem
pośredniczącym pomiędzy bankiem centralnym,
ministerstwem handlu zagranicznego i przemysłu oraz
grupami przemysłowymi keiretsu w okresie szybkiego
rozwoju gospodarczego.
2. banki kredytu długoterminowego (long-term credit
banks)- były do niedawna jedynymi instytucjami
działającymi
w
dziedzinie
długoterminowego
kredytowania przedsiębiorstw. Instytucje te miały
stosunkowo ograniczone możliwości pozyskiwania
środków poprzez przyjmowanie depozytów.
3. banki powiernicze (trust banks)- były do niedawna
jedynymi instytucjami działającymi w dziedzinie
długoterminowego kredytowania przedsiębiorstw.
Instytucje te miały stosunkowo ograniczone
możliwości pozyskiwania środków poprzez przyjmowanie depozytów.
4. banki regionalne (regional banks)- głównym polem
działania tych banków było dotychczas udzielanie
kredytów krótkoterminowych małym i średnim
przedsiębiorstwom. Poprzez swoją sieć oddziałów
funkcjonujących na ogół na obszarze lokalnym, banki
te pozyskiwały depozyty od przedsiębiorstw będących
kredytobiorcami oraz od gospodarstw domowych.
Działały na terenie jednej prefektury lub dużego
miasta. Ich kondycja finansowa zależy wprost od
koniunktury gospodarczej w rejonie działania.
Działania państwa na rzecz uzdrowienia sektora
bankowego:
-Zmiana regulacji prawnych;
-Zwiększenie wydatków budżetowych na wsparcie
finansowe banków
-Wielka akcja ratowania banków
-Objęcie gwarancjami państwowymi wszystkich
depozytów w bankach 9także międzybankowych);
-Wprowadzenie wymogu przedstawiania planu
restrukturyzacji banków ubiegających się o pomoc
państwa;
-Kupowanie na dużą skalę przez Bank Japonii
krótkoterminowych papierów dłużnych emitowanych
przez przedsiębiorstwa;
-Przejmowanie złych kredytów od banków upadłych,
następnie ich zbywanie;
-Utworzenie tzw. „banku pomostowego” w celu
udzielania
kredytów
dobrze
ocenianym
kredytobiorcom
upadłych
banków.
Przyczyny kryzysu japońskiego systemu bankowego:
* Niedocenianie znaczenia oceny zdolności
kredytowej. O udzieleniu kredytu decydowała odgórna
decyzja, a nie rachunek ekonomiczny. Kredyty były
udzielane często nierentownym przedsiębiorstwom,
przede wszystkim wchodzącym w skład keiretsu.
Ponadto, keiretsu były tak pomyślane, że nie było
możliwości przejęcia jakiejkolwiek ich części przez
inny podmiot, bank miał bowiem ponad 50% akcji
w zrzeszonym przedsiębiorstwie. Keiretsu nie
podlegały więc mechanizmom rynkowym.
* Lekkomyślność w polityce kredytowej wzmacniana
była przez przekonanie, że władze nie dopuszczą do
upadku znaczących i zarazem dużych banków (TBTF i
TITF). Stymulowało to zjawisko moral hazard.
* Wzmożona presja konkurencyjna na działalność
banków, związana z procesami deregulacji. Pod koniec
lat 1980. duże japońskie firmy uzyskały możliwość
emitowania długoterminowych obligacji (do tej pory
przysługiwała ona tylko bankom kredytów
długoterminowych), nastąpiło również uwolnienie
stóp procentowych. Przy obniżonym koszcie kredytów
banki zaczęły angażować się w ryzykowne transakcje:
kredyty spekulacyjne w rodzimy sektor nieruchomości
(zabezpieczone wysoką ceną ziemi) oraz kredyty dla
przeżywających boom gospodarczy krajów Azji
Południowo-Wschodniej. Tu często nie zabezpieczano
się przed ryzykiem kursowym, co w przypadku
dewaluacji przynosiło negatywne konsekwencje
finansowe.
* Zmiany zachodzące na tynku kapitałowym i na
rynku nieruchomości. Obniżanie stóp procentowych
przez bc skutkowało wzrostem cen papierów
wartościowych. Wywołało to wzrost księgowych
zysków japońskich banków z tytułu posiadania tych
papierów wartościowych w ich portfelach. Było to
możliwe, gdyż przepisy prawne zezwalały na zaliczenie
części niezrealizowanych zysków (do 45%) do
funduszy własnych. To zaś zwiększało wartość tych
funduszy, a tym samym zdolność banków do
udzielania kredytów. Do kryzysu przyczyniło się także
znaczne i nieostrożne angażowanie się banków
w finansowanie rynku nieruchomości, finansowanie
ryzykownych przedsięwzięć
firm
działających
w sektorze nieruchomości i udzielanie kredytów
firmom nastawionym na spekulację w tym sektorze.
Złudne poczucie bezpieczeństwa dawał ciągły
i długotrwały wzrost cen rynkowych nieruchomości,
który także przyczynił się do zwiększenia znaczenia
hipoteki jako formy zabezpieczenia kredytów (w latach
1980. i 1990. ok. 50-70% kredytów miało
zabezpieczenie hipoteczne).
Należy stwierdzić, że do początku lat 1980.
charakterystycznymi cechami japońskiego systemu
bankowego były:

rozbudowane regulacje prawne,

ograniczona konkurencja między bankami,

duża ingerencja państwa,

izolacja od rynków międzynarodowych,

funkcjonalna
segmentacja
instytucji
bankowych.
NIEMCY:
Cechy systemu bankowego Niemiec:
1. Charakterystyczną cechą tego systemu, określanego
jako „bankowo zorientowany", jest przewaga
finansowania przedsiębiorstw za pomocą kredytów
bankowych nad finansowaniem za pomocą emisji
instrumentów rynku kapitałowego.
2. Charakteryzuje się również wszechstronnością form
organizacyjnych i własnościowych.
3. Najważniejszą cechę uznano położenie akcentu na
konkurowanie
pomiędzy
dwoma
wielkimi
uczestnikami rynku: bankami uniwersalnymi i bankami
specjalistycznymi
Bezpośrednia konkurencja między poszczególnymi
bankami dotyczy wówczas jakości i kompleksowości
usług, trafności wyboru strategii marketingowej na
danym terenie, a nie stóp procentowych różniących się
ułamkom procenta. Rozważna polityka konkurencji
rodzi stabilność waluty i systemu bankowego.
4. Niemiecki system bankowy charakteryzuje się
brakiem konsolidacji i koncentracji organizacyjnej,
gdyż 5 największych banków ma jedynie 28% aktywów
systemu bankowego, a 20 największych banków mniej
niż 60%. Wielkie banki działające w formie
konglomeratów finansowych i holdingów; organizacja
grup bankowych banków oszczędnościowych i
spółdzielczych tworzą stabilny system mimo
zdywersyfikowania jego struktury własnościowej, który
nie uległ daleko idącym zmianom po zjednoczeniu
Niemiec.
Grupy banków niemieckich:
1.banki komercyjne- są instytucjami prywatnymi Banki
komercyjne, poza „wielką czwórką", obejmują m. in.
oddziały banków zagranicznych. Banki z tej grupy w
najszerszym zakresie zajmują się działalnością
depozytowo-kredytową. Dążąc do rozszerzenia swej
gamy usług, stają się też coraz bardziej aktywne na
polu bankowości inwestycyjnej, także na rynkach
międzynarodowych.
2.Banki spółdzielcze działają w Niemczech zarówno
na szczeblu lokalnym, krajów związkowych, jak i
ogólnokrajowym, prowadząc obsługę głównie
rolnictwa i drobnego przemysłu. Deponenci tych
banków są też na ogół ich udziałowcami. Dotychczas
banki spółdzielcze stanowiły najbardziej liczną grupę
banków w Niemczech
3.banki oszczędnościowe- znajdują się pod kontrolą
państwa. W sektorze tym występują kasy
oszczędnościowe (Sparkassen) oraz banki regionalne
krajów
związkowych
(Landesbanken).
Istota
działalności tych banków sprowadzała się dotychczas
do obsługi finansowej rządów krajów związkowych
oraz społeczności lokalnych, głównie poprzez
przyjmowanie depozytów, udzielanie kredytów oraz
dokonywanie rozliczeń. Banki te w dużej części są
własnością rządów regionalnych.
STANY ZJEDNOCZONE:
Zadania Zarządu SRF są bardzo szerokie. Zarząd
SRF:
-ustala stopę rezerw obowiązkowych od depozytów
posiadanych przez banki,
-reguluje stopy procentowe,
-określa warunki operacji otwartego
rynku
realizowanych przez Federalny Komitet Operacji
Otwartego Rynku będący częścią składową SRF,
-Zarząd nadzoruje także funkcjonowanie dwunastu
banków wchodzących w skład SRF. Są to tzw. banki
Rezerwy Federalnej (Federal Reserve banks). Każdy z
tych banków działa na obszarze jednego z dwunastu
okręgów, na które są podzielone Stany Zjednoczone.
Banki Rezerwy Federalnej na bieżąco nadzorują banki
komercyjne oraz inne instytucje depozytowe działające
w ich okręgu (tzn. banki będące członkami SRF - o
czym szerzej niżej), realizują operacje z tymi bankami
oraz mają za zadanie wprowadzać w życie politykę
pieniężną określoną przez Zarząd SRF W
początkowym okresie swego istnienia banki Rezerwy
Federalnej nastawione były na reprezentowanie w
ramach banku centralnego interesów regionalnych, w
tym potrzeb kredytowych regionów. Efektem tego
była stosunkowo zróżnicowana polityka stóp
procentowych w poszczególnych okręgach. W
ostatnich latach Zarząd SRF starał się, by polityka ta
była jednolita na całym obszarze kraju.
Funkcje i cechy banku centralnego - Systemu
Rezerwy Federalnej:
1.Odpowiada za kształtowanie i realizację polityki
pienionej
2.Sprawuje nadzór nad bankami - wspólnie z agencją
rządową Office Of the Comptroller od the Currency
(OCC),
3.Posiada szerokie kompetencje, m. in. ustala stopę
rezerw obowiązkowych od depozyty reguluje stopy
procentowe, określa warunki otwartego rynku
realizowanych przez Federalny Komitet Operacji
Otwartego Rynku
4.Posiada pełną niezależność, również ekonomiczna. –
jest instytucją samofinansującą się
5.Siedmioosobowy Zarząd SRF ustanawiany jest na
okres do 14 lat, a przewodniczący Zarządu uważany
jest za drugą - po prezydencie najbardziej wpływową
osobą w Stanach Zjednoczonych
Struktura banków komercyjnych:
Strukturę banków komercyjnych w Stanach
Zjednoczony charakteryzuje istnienie dużej liczby
banków różnej wielkości działających w tysiącach
społeczności lokalnych. Ta cecha różni ją
zdecydowanie od analogicznej struktury w innych
krajach.
Spośród działających w 1997 r. w Stanach
Zjednoczonych 9143 banków komercyjnych około
trzy czwarte były to banki stanowe, tzn. działające na
bazie zezwolenia władz stanowych, pozostałe zaś
określane jako banki narodowe, prowadziły
działalność na podstawie zezwolenia rządu
federalnego (konkretnie orać, na bazie zezwolenia
wydanego przez OCC. Banki narodowe są na ogól
bankami dużymi i to one niemal całości są tymi
bankami komercyjnymi w Stanach Zjednoczonych,
które mają aktywa powyżej miliarda dolarów.
Wszystkie banki narodowe muszą być ubezpieczone w
Federalnej Korporacji Ubezpieczenia Depozytów.
Ponadto, są one członkami Systemu Rezerwy
Federalnej. Jeśli chodzi o banki stanowe, to niektóre z
nich na zasadzie wyboru także mogą stać się
członkami Systemu Rezerwy Federalnej, a także zostać
objęte ubezpieczeniem FDIC, jeśli zastosują się do
regulacji tych instytucji federalnych. W praktyce niemal
wszystkie banki stanowe są takim ubezpieczeniem
objęte.
Cechy bankowości komercyjnej:
1. Duża liczba banków komercyjnych – stanowych, o
różnej wielkości, działająca w tysiącach społeczności
lokalnych; aktywa pojedynczego banku nie
przekraczają 100 mln dolarów
2. Mała liczba banków komercyjnych - narodowych,
dysponujących aktywami rządu 1 mld dolarów i więcej;
pełnią rolę wiodącą
3. Stały wzrost liczby oddziałów banków narodowych
jak
i
stanowych,
szczególnie
w
latach
dziewięćdziesiątych, dzięki liberalizacji przepisów oraz
na skutek podążania banków za przemieszczającymi
się dużymi klientami
4. Niski odsetek bankructw w sektorze bankowym,
dzięki surowym regulacjom prawnym oraz ostrożnemu
zarządzaniu bankami; nasilanie się bankructw w latach
osiemdziesiątych - głównie na skutek nadmiernego
ryzyka oraz kryzysu giełdowego
5. Stosunkowo wysoki stopień ochrony pieniędzy
depozytariuszy przez system ubezpieczeń depozytów
bankowych ( znacznie wyższy niż w Unii
Europejskiej).
Główne czynniki bankructwa w amerykańskim
systemie bankowym:
1. Wzrost kosztów ponoszonych przez banki z
powodu zniesienia tzw. Regulation Q
2. Regionalna recesja m.in. na rynku naftowym oraz
rolnym skutkująca pogorszeniem się sytuacji wielu
przedsiębiorstw, które zaciągnęły kredyty bankowe
3. Wystąpienie zjawiska określanego jako „ryzyko
moralne” oznaczającego podejmowanie przez banki
nadmiernego ryzyka w przekonaniu, ze interesy
deponentów i tak są chronione poprzez system
ubezpieczenia wkładów,
4. Istotny wpływ miał także kryzys giełdowy w roku
1987.
Najważniejsze
dwie
dziedziny
regulacji
bankowych w Stanach Zjednoczonych dotyczyły:
1.Tworzenie oddziałów (ekspansja geograficzna),
Do 1927 r. na bazie obowiązujących przepisów banki
narodowe, poza nielicznymi wyjątkami, nie miały
prawa w ogóle otwierać oddziałów. Przepisy te zostały
nieco zliberalizowane w 1927 r., kiedy zezwolono
bankom na otwieranie oddziałów w miastach, pod
warunkiem, że działające tam banki stanowe miały
takie same uprawnienia w zakresie otwierania
oddziałów. Banki narodowe uzyskały prawo
otwierania swych oddziałów na obszarze swego
macierzystego stanu, o ile prawo stanowe zezwalało na
to samo bankom stanowym. W dalszym ciągu
zabronione było otwieranie oddziałów w innych
stanach, o ile stany te wyraźnie nie wyraziły na to
zgody.
Po II wojnie światowej poszczególne stany zaczęty
wprowadzać możliwość otwierania oddziałów przez
banki. Zmiany mające miejsce w następnych latach
doprowadziły do tego, że na początku lat
dziewięćdziesiątych
we
wszystkich
stanach
funkcjonowało
ustawodawstwo
dopuszczające
posiadanie przez bank oddziałów w obrębie danego
stanu.
Istniejące przez długi czas ograniczenia dotyczące
tworzenia oddziałów przyczyniły się do powstawania
podmiotów (firm) posiadających akcje banków. Firmy
holdingowe, mogły posiadać akcje jednego tub więcej
banków, a głównym celem ich tworzenia było
powiązanie banków działających na różnych
geograficznie rynkach. Firmy będące właścicielami
banków, pozyskując środki finansowe poprzez emisję
akcji i (lub) papierów dłużnych, przeznaczały je na
zakup sieci banków w jednym, bądź większej liczbie
stanów. Możliwości rozwoju działalności tego rodzaju
zostały ograniczone ustawą wydaną przez Kongres w
1956 r. (Bank Holding Company Act). Na jej
podstawie władze stanowe uzyskały prawo
wprowadzenia zakazu lub ograniczenia posiadania
akcji banków przez firmy holdingowe. Poprzez
wprowadzone później poprawki do tej ustawy ustanowiony został zakaz posiadania przez te firmy więcej
niż 5% akcji banku mającego siedzibę w innym stanie,
o ile nie uzyska ona zezwolenia od władz tego stanu.
Świat bankowy w Stanach Zjednoczonych jednak dość
szybko wykorzystał istniejącą w ustawie lukę,
polegającą na tym, że żadnymi ograniczeniami nie
zostały objęte firmy holdingowe posiadające akcje
tylko jednego banku. Poprawka wprowadzona przez
Kongres do tej ustawy w 1970 r. wyeliminowała tę
możliwość i uściśliła istniejące przepisy. Obecnie firma
holdingowa, pragnąca nabyć akcje nawet jednego
banku, bądź instytucji niebankowej, musi uzyskać na
to zgodę Systemu Rezerwy Federalnej.
Kluczowe znaczenie dla ekspansji międzystanowej
banków amerykańskich miała ustawa z 1994 r. (RiegleNeal Interstate Banking and Branching Efficiency
Act). Umożliwiła ona firmom holdingowym nabywanie od 30 września 1995 r. banków w dowolnym
stanie, nawet jeśli nie zezwala na to ustawodawstwo
tego stanu. Wprowadzono jednak ograniczenie, że
żadna firm holdingowa nie może kontrolować więcej
niż 10% ogółu depozytów w całym kraju i nie więcej
niż 30% depozytów w jednym stanie. Celem
pierwszego z tych ograniczeń jest zapobieżenie
nadmiernej koncentracji sektora bankowego w gestii
nielicznych banków, zaś celem drugiego jest
przeciwdziałanie zbytniemu drenowaniu lokalnych
depozytów przez duże międzystanowe firmy
holdingowe oraz banki. Banki działające na obszarze
różnych
stanów
zostały
zobowiązane
do
przeznaczania pewnej części pozyskiwanych przez
siebie środków finansowych na pożyczki lokalne.
Na mocy powyższej ustawy z 1994 r. banki uzyskały
także prawo do otwierania od czerwca 1997 r.
oddziałów w innych stanach, o ile nie jest to sprzeczne
z ustawodawstwem odnośnych stanów, tzn. o ile dany
stan nie opowiedział się do 1 czerwca 1997 r. przeciw
otwieraniu na jego obszarze oddziałów przez banki z
innych stanów. Istotne jest jednak to, że jeśliby jakiś
stan opowiedział się przeciw otwieraniu takich
oddziałów, to jego banki nie miałyby prawa otwierać
swych oddziałów w pozostałych stanach.
2. Zakres działalności bankowej,
Zakres usług bankowych, podobnie jak możliwości
ekspansji geograficznej banków amerykańskich,
podlegał dotychczas dość surowym regulacjom. O ile
jednak ograniczenia odnoszące się do tej drugiej
dziedziny zostały w minionych dziesięcioleciach
niemal w całości zniesione, to postęp w rozszerzaniu
zakresu usług, które mogą być świadczone przez banki
okazał się bez porównania mniejszy
Podstawowe przepisy regulujące zakres usług
bankowych zostały zawarte w ustawie bankowej
uchwalonej w 1933 r. (Glass-Steagall Act lub Bancing
Act). Istotą tej ustawy było oddzielenie bankowości
komercyjnej od bankowości inwestycyjnej, a także
stworzenie
federalnego
systemu
ubezpieczeń
depozytów. Na podstawie tego aktu prawnego zakres
usług bankowych został ograniczony praktycznie do
przyjmowania depozytów oraz udzielaniu kredytów.
Banki zostały pozbawione możliwości świadczenia
usług ubezpieczeniowych. Uznano, że usługi te mogą
być świadczone wyłącznie przez towarzystwa
ubezpieczeniowe.
kluczowym uprawnieniem, którym banki dysponowały
przed uchwaleniem ustawy bankowej była możliwość
nabywania i zbywania akcji spółek, a także emisji
papierów wartościowych.
Regulation Q: Jeśli chodzi o oprocentowanie
wkładów bieżących, to do 1980 r, banki nie mogły go
wypłacać w sposób otwarty, Ponieważ jednak wkłady
takie stanowiły dla banków bezpłatne fundusze, które
w rzeczywistości banki mogły korzystnie pożyczyć lub
zainwestować, to okazało się, że w celu przyciągnięcia
tych środków banki zaczęły ze sobą intensywnie
konkurować oferując klientom „bezpłatne" usługi, jak
np. rachunki czekowe, udostępnianie skrytek
bankowych, sprzedaż czeków podróżniczych.
Faktycznie więc depozyty bieżące w wielu
przypadkach byty oprocentowane, tylko w
specyficznej formie. W 1972 r. Kongres, tytułem
eksperymentu, zezwolił w niektórych stanach na
stosowanie tzw. rachunku NOW. Rachunek taki był
oprocentowany (oprocentowanie to do 1 stycznia 1986
r. nie mogło być jednak wyższe niż 5,5%). Następnie
możliwość prowadzenia takich rachunków została
rozszerzona na pozostałe stany. Obecnie rachunek ten
nie jest objęty żadnym limitem oprocentowania oraz
jest dostępny tylko dla osób indywidualnych, instytucji
rządowych oraz organizacji niezarobkowych (non
profit).W przypadku Regulation Q chodziło o
zapobieżenie nadmiernej i destrukcyjnej konkurencji
między bankami w celu przyciągnięcia pieniędzy
deponentów. Uznano, że konkurencja ta owocowałaby
podwyższaniem odsetek, co wymuszałoby na bankach
pobieranie odpowiednio wysokich odsetek od
kredytów. To z kolei implikowałoby konieczność
udzielania kredytów także stałym kredytobiorcom, a
więc zwiększałoby to ryzyko kredytowe banków.
Funkcjonowanie tego przepisu w praktyce oznaczało,
że banki miały trudności z pozyskaniem funduszy w
okresie występowania na rynku wysokich stóp
procentowych. W takiej sytuacji występowało dość
często dotkliwe dla banków wycofywanie wkładów
przez klientów w celu ulokowania ich np. w papierach
wartościowych. Zmuszało to banki do ograniczenia
akcji kredytowej, a także wypowiadania niektórych
kredytów, w tym hipotecznych, po to, by sprostać
żądaniom
wypłat
zgłaszanym
przez
deponentów.Przepisy wynikające z Regulation Q były
jednym z najważniejszych czynników nadzwyczaj
dynamicznego rozwoju
Główne regulacje ustawy Glass - Steagall Act
(Banking Act) z 1933r. i jej ewolucja:
1.oddzielenie
bankowości
komercyjnej
od
inwestycyjnej;
2.stworzenie federalnego systemu ubezpieczeń
depozytów
3.cofniencie uprawnień banków do nabywani i
zbywania akcji spółek oraz przeprowadzanie emisji
papierów wartościowych;
4.wprowadzenie zakazu płacenia przez banki od
wkładów bieżących; stopniowo łagodzony w roku
1972, 1986, w latach dziewięćdziesiątych;
5.ndanie uprawnień bankowi centralnemu (SRF) do
określani maksymalnego poziomu oprocentowania
depozytów bankowych;
5.wprowadzenie w latach sześćdziesiątych Regulation
Q w celu ograniczenia nadmiernej konkurencji miedzy
bankami w przyciąganiu depozytów;
6.próba łagodzenia ograniczeń wynikających z ustawy
Glass Steagall Act np. zgoda na emisje niektórych
papierów
wartościowych,
obrót
jednostkami
uczestnictwa w funduszach inwestycyjnych, sprzedaż
dożywotnich rent; próby uchylenia tej ustawy;
7.uchylenie ustawy Glass Steagall Act na mocy ustawy
Gramm Leach Bliley Act, podpisanej przez prezydenta
USA 12 listopada 1999r.
Instytucje oszczędnościowe obejmują dwie grupy
instytucji: towarzystwa oszczędnościowo-pożyczkowe
oraz banki oszczędnościowe.
Obie te grupy najczęściej są traktowane łącznie, gdyż
istota ich działalności sprowadzała się do udzielania
kredytów hipotecznych i kredytów konsumpcyjnych
oraz pozyskiwania oszczędności gospodarstw
domowych. Historycznie biorąc, towarzystwa
oszczędnościowo-pożyczkowe koncentrowały się
głównie na kredytowaniu budownictwa, podczas gdy
banki oszczędnościowe miały działalność bardziej
zróżnicowaną. Polegała ona bowiem nie tylko na
udzielaniu kredytów hipotecznych, ale także na
kredytowaniu przedsiębiorstw.
Instytucje niebankowe:
1. Towarzystwa oszczędnościowo –pożyczkowe:
Towarzystwa oszczędnościowo-pożyczkowe zaczęły
powstawać w XIX w. jako instytucje, których
właścicielami byty osoby posiadające w tych
instytucjach swoje depozyty. Potem towarzystwa
stopniowo zaczęły przekształcać się w spółki akcyjne.
Obecnie spółki te dysponują ponad połową wartości
aktywów ogółu tych towarzystw oszczędnościowopożyczkowych. Towarzystwa te funkcjonowały bez
większych problemów przez znaczną część XX w.
udzielając długoterminowych kredytów hipotecznych
(na budowę i zakup domów i mieszkań), na bazie
głównie
krótkoterminowych
depozytów
oszczędnościowych ludności. Było to możliwe dzięki
realizowanej przez dziesięciolecia polityce Systemu
Rezerwy Federalnej zapewniającej odpowiednio dużą
różnicę między
długoterminowymi i krótkoterminowymi stopami
procentowymi. Znaczący wzrost krótkoterminowych
stóp procentowych na początku lat osiemdziesiątych
doprowadził do dramatycznego pogorszenia sytuacji
finansowej wielu towarzystw oszczędnościowo pożyczkowych. Zmierzając do przezwyciężenia
zaistniałych problemów dokonane zostały zmiany w
przepisach umożliwiające towarzystwom rozszerzenie
możliwości
pozyskiwania
depozytów
oraz
dokonywania lokat, a także stosowanie zmiennego
oprocentowania udzielanych kredytów.
2. Banki oszczędnościowe
Banki oszczędnościowe początkowo byty instytucjami,
których właścicielami byli deponenci tych banków. W
ostatnich latach wiele z tych banków, będących
instytucjami bardzo podobnymi do towarzystw
oszczędnościowo-pożyczkowych, przekształciło się w
spółki akcyjne. W połowie 1997 r. 371 banków
oszczędnościowych dysponowało aktywami o wartości
321 mld dolarów, a ich depozyty byty ubezpieczane
przez FDIC (do 100 tys. dol.).
3. Unie kredytowe
Unie kredytowe są instytucjami depozytowymi nie
nastawionymi na zysk, należącymi do ich członków
(deponentów). Członkowie ci stanowią zazwyczaj
pewną grupę zawodową albo są skupieni w jakimś
stowarzyszeniu, bądź zamieszkują jakiś okręg wiejski.
Celem unii kredytowych jest zaspokajanie potrzeb
swoich
członków
w
zakresie
gromadzenia
oszczędności i pozyskiwania funduszy. Stąd też
depozyty przyjmowane od członków unii są
przeznaczane na udzielanie im kredytów. Ponieważ
unie kredytowe są instytucjami niezarobkowymi,
osiągane przez nie dochody nie podlegają
opodatkowaniu. To zwolnienie z podatków pozwala
uniom na oferowanie swym członkom wyższego niż
rynkowe oprocentowania depozytów oraz pobieranie
niższych odsetek od niektórych rodzajów udzielanych
kredytów. Wkłady w uniach kredytowych objęte są
systemem ubezpieczenia federalnego od 1971 r.
System ten zapewnia, podobnie jak w przypadku
banków
komercyjnych
oraz
instytucji
oszczędnościowych, gwarancje wkładów do 100 tys.
dolarów. Unie, konkurując z bankami i instytucjami
oszczędnościowymi, oferują coraz szerszy zakres
usług. Poza tradycyjnymi kredytami konsumpcyjnymi
(w tym przeznaczonymi na zakup samochodów),
członkowie unii mogą korzystać m in, z linii
kredytowych oraz bankomatów.
Ćwiczenia 5
Wielka Brytania
Specyficzne cechy i struktura systemu
System bankowy W.Brytanii mający wiele podobieństw
z systemem Stanów Zjednoczonych charakteryzowało
występowanie przez długi czas specjalizacji i podziału
funkcji między bankami. Odróżniało go to w sposób
istotny od modelu bankowości określanej umownie
jako model kontynentalny, w tym w szczególności od
niemieckiego stsytemu bankowego, w którym
kluczową rolę od dawna odgrywają banki uniwersalne.
W W. Brytania mniejsze zaangażowanie banków w
finansowanie i obsługę przemysłu krajowego zmusiło
przedsiębiorstwa do poszukiwania funduszy na rynku
kapitałowym.
W Wielkiej Brytanii istniej dość istotny podział na
bankowość:
* detalicznąa- banki te świadczą pełen zakres usług
(obejmujący głównie przyjmowanie wkładów bieżących
i
terminowych,
udzielanie
kredytów,
dokonywanie rozliczeń pieniężnych) zarówno osobom
indywidualnym, jak i przedsiębiorstwom, głównie
małym i średnim. Warto podkreślić, że małe i średnie
firmy odgrywają w brytyjskiej gospodarce istotną rolę.
Dążąc do dywersyfikacji swych usług i pozyskania
dodatkowych źródeł przychodów niektóre banki
„wielkiej szóstki" starają się zwiększyć swój udział w
rynku kredytów hipotecznych. Ponadto banki tej
grupy, kierując się marketingową ideą określaną jako
„one-stop shopping", coraz szerzej nastawiają się na
oferowanie za pośrednictwem swych oddziałów i filii,
poza typowymi usługami bankowymi, szeregu innych
usług, w tym usług ubezpieczeniowych, obsługi
inwestycji w fundusze zbiorowego inwestowania. Na
szczególną uwagę zasługuje tu coraz silniejsze
zaangażowanie
banków
w
sektorze
ubezpieczeniowym, określane jako bancassurance.
Zaangażowanie to może przybierać różne formy, nie
może oczywiście obejmować „wytwarzania usług
ubezpieczeniowych", zastrzeżonego wyłącznie dla
instytucji ubezpieczeniowych. Banki brytyjskie najczęściej angażują się w działalność ubezpieczeniową
poprzez
swoje
filie
będące
towarzystwami
ubezpieczeniowymi,
prowadząc
marketing
i
dystrybucję produktów ubezpieczeniowych w
okienkach bankowych oraz wchodząc w różne
porozumienia z ubezpieczycielami.
* hurtowa – istota tej bankowości w ramach której
działają m.in. tzw. banki kupieckie, polega głównie na
przyjmowaniu dużych depozytów oraz lokowaniu
uzyskanych w ten sposób środków w instrumenty
rynku pieniężnego lub w duże kredyty. Działalność ta
obejmuje także pełną obsługę finansową dużych
przedsiębiorstw, w tym w szczególności doradztwo w
dziedzinie zarządzania finansami oraz udział w
przeprowadzaniu fuzji i przejęć firm.
Banki hurtowe wyróżnia kilka cech nadających im
charakter innowacji instytucjonalnej. Są to:
- łączenie czynnos'ci bankowych w pieniądzu
krajowym i walutach,
- przyjmowanie dużych lokat i udzielanie dużych
kredytów w wielkościach bezwzględnych,
- szerokie wykorzystanie innowacji finansowych, np.
kredytów o zmiennym oprocentowaniu, lub takich jak
Certyfikaty Depozytowe, kredyty odnawialne,
- aktywny udział w kształtowaniu rynku
międzybankowego oraz eurowalutowego,
- rozpraszanie ryzyka kredytowego odbywa się
poprzez zaawansowane zarządzanie aktywami i
pasywami, emisję opcji, pozabilansowe operacje.
Odrębne miejsce w systemie brytyjskim zajmują tzw.
domy dyskontowe, których jest siedem. Dotychczas
pełniły one rolę pośrednika między bankiem
centralnym (Bankiem Anglii) a innymi bankami,
dysponując wyłącznym prawem do zaciągania
kredytów w Banku Anglii. W praktyce oznaczało to, że
działające w Wielkiej Brytanii banki komercyjne nie
mogły do tej pory, tak, jak to się dzieje w innych
krajach uprzemysłowionych, bezpośrednio pożyczać
pieniędzy w banku centralnym. By pokryć środkami
banku centralnego ewentualne niedobory płynności,
których nie da się sfinansować na rynku pieniężnym, w
tym w obrocie międzybankowym, banki muszą korzystać z pośrednictwa domów dyskontowych. Z kolei
domy te, w zamian za przywilej wynikający z
bezpośredniego dostępu do kredytów Banku Anglii,
zobowiązane
są
do
absorbowania
całości
tygodniowych emisji bonów skarbowych oferowanych
przez bank centralny. W zakresie działania domów
dyskontowych mieści się też przyjmowanie depozytów
bieżących i terminowych od banków komercyjnych,
poszukujących możliwości ulokowania swych
nadwyżek płynnych środków.
Zasady działania banku Anglii:
1. Bank Anglii miał obowiązek wspomagać rynek i
akceptować wynikające z tego ograniczenia zysków
akcjonariuszy.
2. Hegemonia Banku Anglii nad pozostałymi bankami
komercyjnymi nie podlegała dyskusji i obie strony
dostosowywały do tego swoje nieformalne zachowania.
3. Dominujący bank podporządkowuje się regułom
waluty złotej bez ograniczania swobody przyjmowania
depozytów przez banki komercyjne .
Obecnie Bank Anglii, jako bank centralny, spełnia
conajmniej pięć funkcji.
Funkcje:
1. emituje banknoty przez Departament Emisyjny i
jego przedsiębiorstwa.
2. jest zobowiązany do doradzania rządowi i
urzeczywistniania polityki pieniężnej obejmującej
zarządzanie długiem publicznym oraz operacje na
otwartym rynku.
3. za pośrednictwem Departamentu Bankowości
wykonuje czynności bankowe jako bankier rządu,
banków komercyjnych, banków zagranicznych oraz
międzynarodowych
instytucji
finansowych
i
nielicznych klientów prywatnych.
4. na mocy ustawy z 1987 r. sprawuje nadzór nad
przestrzeganiem norm ostrożnościowych przez banki i
jest ich kredytodawcą ostatniej instancji.
5. jest organizatorem systemu rozliczeń miedzy
bankami
oraz
emisji
rządowych
papierów
wartościowych, powiernikiem państwowych rezerw
walutowych i złota.
Francja
Charakteryzując strukturę systemu bankowego we
Francji w latach 90-tych można zastosować
następujący podział instytucji bankowych:
1. Instytucje przyjmujące depozyty krótkoterminowe,
obejmujące: duże banki, banki wzajemne i
spółdzielcze, banki oszczędnościowe, manipulacyjne
banki kredytowe.
2. Specjalistyczne instytucje kredytowe ( finansowanie
rolnictwa, finansowanie przemysłu i usług, udzielanie
kredytów na finansowanie budownictwa).
Wpływ na sytuację francuskich banków w latach
osiemdziesiątych, a w dużej mierze także w 90- tych
była przeprowadzona na dużą skalę nacjonalizacja
banków, podjęta w 1982 roku przez ówczesny
socjalistyczny rząd. Postawił sobie on za cel
zapewnienie przedsiębiorstwom, w tym zwłaszcza o
strategicznym znaczeniu, lepszego dostępu do
kredytów bankowych. W praktyce okazało się że nie
jest to dobre rozwiązanie. W rezultacie już w 1986
roku rozpoczął się odwrót od nacjonalizacji.
Proces nacjonalizacji (jak przebiegał, czyli jakby
etapy):
1. Do nacjonalizacji banków w 1982 r., system
bankowy podzielony był na banki licencjonowane,
banki spółdzielcze oraz banki oszczędnościowe. W
grupie banków licencjonowanych można wyróżnić
dwa ich typy. Pierwszy to banki komercyjne. Drugi to
banki inwestycyjne. Przy czym banki komercyjne mają
charakter banków uniwersalnych, prowadzących
działalność depozytowo-kredytową oraz pasywny lub
aktywny udział w publicznym obrocie papierami
wartościowymi.
2. Nacjonalizacją objęto wszystkie banki w których
wartość depozytów przekraczała 1 miliard franków,
zaś większość akcji była w rękach obywateli francuskich. Dysponentem trzonu systemu bankowego stali
się urzędnicy Dyrekcji Generalnej Skarbu Państwa
stanowiącej część Ministerstwa Finansów. Zachowali
oni
formy
organizacyjne
bankowych
grup
kapitałowych w formie niezmienionej.
3. Zasadnicza zmiana instytucjonalna dokonała się w
1984 r., gdy wraz z wejs'ciem w życie nowego prawa
bankowego, dokonano odejscia od tradycyjnego
podziału
między
banki
komercyjne,
banki
inwestycyjne, banki s'rednio- i długoterminowego
kredytowania. Instytucje finansowe używające nazwy
bank, mogą dokonywać wszystkich czynnos'ci
bankowych, być zarazem bankiem komercyjnym i
bankiem
inwestycyjnym,
a
nawet
bankiem
rozwojowym, tj. wyspecjalizowanym w udzielaniu
hurtowych
kredytów
na
długookresową
restrukturyzację gospodarki lub poszczególnych branż
przemysłu. Zgodnie z Pierwszą i Drugą Dyrektywą
Bankową — zostały nazwane instytucjami
kredytowymi. Te banki uniwersalne muszą być
członkami Związku Banków Francuskich.
Aktualnie francuski system bankowy składa się z
1649 instytucji, z których 610 ma pełne uprawnienia
do s'wiadczenia usług finansowych. Dzielą się one na
cztery typy z punktu widzenia ich formy prawnej. Są
to:
* banki działające jako bankowe spółki akcyjne — 409
w tym 84 oddziały zagranicznych banków,
* banki spółdzielcze i kasy wzajemnej pomocy — 146
w tym 32 banki publiczne, 74 banki regionalne Credit
Agricole, oraz 28 kas wzajemnej pomocy,
* banki oszczędnościowe — 35 według stanu na konie
1993 r.,
* banki komunalne — 20 na koniec 1993 r.
Ponadto działa 1039 innych instytucji finansowych
mających ograniczone uprawnienia do dokonywania
czynnosci bankowych. Z nich 1007 to korporacje
finansowe zas' 32 to wyspecjalizowane agendy
finansowe państwa mające status instytucji
użytecznosci publicznej.
Porównanie systemu bankowego Francji i
Niemiec:
1. Na sytuację banków oraz ich pozycję na rynku
finansowym we Francji i w Niemczech istotnie rzutuje
struktura
finansowa
przedsiębiorstw.
Z
przeprowadzonych badań wynika że nie ma ścisłej
relacji między kapitałem przedsiębiorstw a
finansowaniem. W Niemczech znaczenie finansowania
bankowego
zależy
istotnie
od
wielkości
przedsiębiorstwa, gdyż ta z kolei determinuje
znaczenie zadłużenia w ogólnej sumie pasywów. We
Francji od pocz. lat 90-tych występował syetmatyczny
spadek zadłużenia wobec banków w ogólnej sumie
pasywów przedsiębiorstw.
2. Znacznie większa rola kredytów bankowych w
finansowaniu małych i średnich przedsiębiorstw w
Niemczech i Francji wynika głównie z występujących
tam regulacji prawnych oraz specyficznych relacji
między bankami a przedsiębiorstwami. W przypadku
regulacji prawnych chodzi głównie o to, że w sytuacji
upadłości przedsiębiorstwa będącego kredytobiorcą,
banki są traktowane jako wierzyciele uprzywilejowani.
Czyli polega to na m.in. w odpowiednim
odseparowaniu od majątku upadłej firmy aktywów
przyjętych jako zabezpieczenie udzielonych przez bank
kredytów.