Wykład 1
Socjologia – nauka, zajmująca się społecznymi uwarunkowaniami, czyli tym, co wpływa na
zachowania ludzi, organizacji społecznych i społeczeństw. Prekursorem myśli socjologicznej
był A. Conte.
Przedmiot zainteresowania socjologii:
1) nauka o zachowaniach i związkach społecznych – interakcje między ludźmi i
odniesienie do zbiorowości
2) nauka o zbiorowościach ludzkich, która bada:
- zjawiska i procesy tworzenia się środowisk społecznych
- struktury zbiorowości
- zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowości wynikające z oddziaływania na
siebie ludzi
- siły skupiające i rozbijające zbiorowości
- zmiany i przekształcenia w zbiorowościach.
Metody i techniki stosowania:
I metoda eksperymentu
(tworzenie sytuacji i obserwacja zjawisk, porównanie zachowań
funkcjonujących grup z innymi)
II metoda ankiety, wywiady
(dobór próby, badanie jej i charakterystyka, ważne są właściwości,
cechy zbiorowości, np. miejsce zamieszkania, wykształcenie, wiek)
III obserwacje uczestniczące
(obserwowanie zachowań ludzi)
IV metoda historyczna
(badanie dokumentów, pamiętników, w których zawarte są fakty i
emocje i ocena tych stanów rzeczywistości)
V metoda badań statystycznych
(korelacje – zależności między czynnikami społecznymi, badanie
poziomów istotności, zmienne zależne i niezależne)
Funkcje socjologii:
1. diagnostyczna (analiza, ocena, formułowanie diagnoz)
2. prognostyczna (przewidywanie stanów rozwoju, jak społeczeństwa wyższego ryzyka
będą kształtować się w przyszłości)
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
1
3. pragmatyczna, aplikacyjna, socjotechniczna (kreacja zachowań, wykorzystanie
wyników badań i technik dla jednostek i organizacji, badanie marketingowe, reklama)
Model struktury wewnętrznej orientacji teoretycznej:
Założenia filozoficzno – teoretyczne (meta teoria)
Model pojęciowy zjawisk społecznych (kategorie i opcje)
Abstrakcyjna teoria rzeczywistości społecznej (szkoła)
Teorie średniego zasięgu oraz teorie szczegółowe
Metody zbierania i analizy danych empirycznych
Szkoły w Socjologii:
Cecha ogólna – próba naukowego poznania rzeczywistości, objaśnienie przyczyn i sposobów
funkcjonowania zjawisk i procesów społecznych.
Struktura szkoły (teorii):
1.
2.
3.
4.
5.
6.
główne założenie - (hipotezy), sposoby postrzegania rzeczywistości = paradygmat
procesy i zjawiska będące przedmiotem głównego zainteresowania
najważniejsze kategorie, pojęcia
tradycje
preferowane metody badań
procedura badawcza świata empirycznego.
Teorie Konfliktowe
(socjologia antagonizmu społecznego)
(reprezentanci: Marks, Weber, Dahrendorf, Coser)
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
2
1. paradygmat
Systemy społeczne (społeczeństwa) są pełne napięć i konfliktów a siłą napędową
konfliktów są różnego rodzaju nierówności. W stosunkach między ludźmi dominują
konflikty.
2. przedmiot zainteresowania
- klasy i walka klas (M)
- podział na uprzywilejowanych i podporządkowanych – asymetryczność
stosunków władzy (D)
- deprywacja – nierówność uświadomiona, deligitymizacja władzy
3. kategorie
klasy, konflikt klasowy, antagonizm (M)
związku oparte na panowaniu, interesy, instytucjonalizacja władzy (D)
konflikty funkcjonalne i dysfunkcjonalne, napięcie emocjonalne (C)
4. tradycja
- kumulacja napięć
- determinizm konfliktu (M)
- deferencjacja struktury, prawdopodobieństwo konfliktu (W)
- stabilizujące funkcje konfliktu (C)
5. metody badań
Wyróżnia się badania historyczne, wskaźniki i typy nierówności w badaniach
statystycznych, badania ankietowe zróżnicowane wg klas, warstw i grup społecznychzawodowych czy etnicznych.
Teorie Funkcjonalne
(strukturalne)
(reprezentanci: Spencer, Durkheim, Parsons, Merton)
1. paradygmat
Rzeczywistość społeczna = system wzajemnie powiązanych części, które pełnią
odpowiednie względem siebie funkcje, zapewniając funkcjonalność systemu.
- Funkcjonalność to zdolność do funkcjonowania i rozwoju
- System zawiera w sobie podsystemy, jak: ekonomiczny, polityczny, kulturowo-społ.
2. przedmiot zainteresowania
funkcje podsystemów
czynniki stabilizujące systemy i instytucje
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
3
procesy przygotowania (adaptacji i reakcji na zmiany)
przyczyny dysfunkcjonalności
3. kategorie
- role społeczne
- konformizm
- siły kompensacyjne – mechanizmy obronne, instytucje i sytuacje tworzone
przez ludzi
- dewiacje
- kontrola społeczna
- anomia społeczna
4. tradycje
podstawowe zasady funkcjonowania społ.: operacyjna, dystrybucyjna, kontrolna (S)
motywy integracyjnych zachowań ludzi, rola systemów i symboli kulturowych (D)
znaczenie ról, zachowań, instytucji, kontrola społeczna (P)
anomia i zachowania anomijne (M)
5. metody badań
Wyróżnia się badania antropologiczne i kulturowe (pochodzenia i funkcji symboli),
badania historyczne, uwarunkowania zachowań dewiacyjnych (samobójstwa), funkcje
i patologie instytucji)
Teorie Wymiany Społecznej
(utylitarne)
(reprezentanci: Homans, Emerson)
1. paradygmat
Życie społeczne to wymiana dóbr o mniej/więcej tej samej wartości między
jednostkami i zbiorowościami społecznymi.
2. przedmiot zainteresowania
przedmiot wymiany
podstawy trwałości związków
wymiana a normatywne struktury (prawo, moralność, religia)
motywy wymiany
społeczne uwarunkowania rachunku korzyści i strat
3. kategorie
a. transakcje
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
4
b.
c.
d.
e.
f.
g.
h.
negocjacje
umowy
korzyści społeczne
racjonalne wybory
wartości
interakcje
związku interpersonalne
4. tradycje
- utylitaryzm (kalkulacja – max korzyści, min strat, A. Smith)
- normatywne ograniczenia interakcji (H)
- władza jako wartość (E)
5. metody badań
Wyróżnia się eksperymenty terenowe, wywiady, badania obserwacyjne i obserwacje
uczestniczące.
Wykład 2
Oddziaływanie KULTURY na życie społeczne
Kultura to:
styl życia dominujący w pewnych zbiorowościach, społeczeństwach
system symboli, ludzie organizują interakcje i kierują swoimi zachowaniami
typowe dla świata, człowieka zjawiska obejmujące dążenia do celów i wartości
ogół wytworów działalności ludzkiej, materialnej i niematerialnej, będących dziedzictwem,
przekazywane przez pokolenia.
Wartości dzielą się na:
- etyczne (etyczno-moralne)
- estetyczne (piękno, harmonia, ekspresja)
- pragmatyczne, sytuacyjne (skuteczność, sprawność, efektywność)
Elementy składowe kultury:
1) kultura bytu – produkcji, konsumpcji, sposób wytwarzania i
wykorzystania, działalność materialna
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
5
2) kultura społeczna – wzory zachowań, instytucje, wartości, w obszarze
ładu społecznego, funkcje władzy, komunikacji
3) kultura symboliczna – religia, moralność, wiedza, obyczaje, czas
wolny
a) ludowa, popularna (masowa – obecnie)
b) elitarna – dokonania: literatura, sztuka
Systemy symboli:
1. językowe – język świata i język dziedzin działalności człowieka, np. j. matematyki czy
biznesu
2. wartości – inf. o zasadach dobra i zła (w k. symbolicznej)
3. przekonań – porządkują ludzkie zachowania
4. norm – dost. szczegółowych inf. o zachowaniach i o oczekiwaniach do innych ludzi.
Społeczne oddziaływanie kultury na życie społeczne:
1)
2)
3)
4)
5)
6)
7)
8)
kształtowanie osobowości społecznej człowieka (funkcja socjalizacyjna)
tworzenie wartości i ich hierarchii (np. praca)
tworzenie wzorców zachowań (przewidywalność, podstawa komunikacji)
tworzenie porządku, ładu społecznego (obejmuje funkcjonowanie podstawowych
instytucji społecznych
zabezpieczenie i tworzenie podstaw do funkcjonalności systemu społecznego,
zdolności do adaptacji, przystosowania do zmian otoczenia
czynnik zmiany, dynamiki społecznej (pojawienie się kultury masowej – media),
pojawiły się dwa zjawiska:
- dyfuzja kultury czyli przenikanie się, oddziaływanie
- zderzenie kultury czyli wędrówka idei
funkcja strukturotwórcza:
- na poszczególnych ludzi czy grup w zależności od dostępu do kultury
- ‘habitus’ czyli sposób na życie grupy, wybory estetyczne, dokonywane w
sferze kultury symbolicznej, czas wolny, sposób odżywiania
- kształtowanie kultury ubóstwa wyraźnie występuje, odludność, kontakty w
ramach pokrewieństwa, poczucie bezradności, brak aspiracji do sukcesu, życie
carpe diem, bez perspektywy, brak determinacji do skutecznego działania.
czynnik globalizacji kultury – zjawisko kontrkultury, lata 60-70.
Kształtowanie osobowości społecznej człowieka za pomocą kultury!
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
6
Osobowość społeczna człowieka składa się z:
Kulturowy ideał osobowości (w każdym społeczeństwie)
Role społeczne (powodują interakcje miedzy ludźmi)
Jaźń subiektywna (moje ego – co ja myślę o sobie, jak siebie oceniam, jak się wyrażam
wobec innych, co mnie charakteryzuje)
Jaźń odzwierciedlona (superego, przewartościowanie moich sądów, co inni myślą o mnie)
Etapy procesu SOCJALIZACJI (inaczej konformizacji, akulturacji):
I pierwotna – w rodzinie, w szkole, w grupie rówieśników, opiera się na emocjach, więziach
wartościach
II wtórna – w organizacji, instytucji, grupie wtórnej, opiera się na racjonalności, wyborach,
przewidywalności, jednostka dynamicznie dokonuje wyborów, rozwija się, staje się jednostką
autonomiczną.
Funkcje socjalizacji:
1) wprowadzanie jednostki w życie społeczne (w I etapie, w drugim ona sama)
2) wyuczenie wzorów zachowań
3) wyuczenie rozumienia kultury (przyswojenie i świadomość dlaczego)
4) kształtowanie zdolności do wykonywania różnych ról społecznych
5) kształtowanie zasad życia wg wartości i hierarchii wartości, preferencji.
Mechanizmy procesu socjalizacji:
I – mechanizm ulegania – podstawą jest władza, podporządkowanie, szacunek np. w szkole,
rodzinie
II – mechanizm identyfikacji – atrakcyjność kształtuje nasze postawy, zachowania
III – mechanizm internalizacji – oparty na wiarygodności, przyswojeniu wartości, traktowanie
norm jako własne.
Efekty socjalizacji:
- panowanie nad popędami i umiejętność zaspokajania potrzeb
- tworzenie aspiracji i panowanie nad aspiracją
- umiejętność grania ról społecznych
- sprawności, kwalifikacje, kapitał kulturowy
- postępowanie zgodne z normami, wzorami
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
7
-
skłonność do bycia leaderem, gry towarzyskie (TO)
dziedziczenie zawodów jako kontynuacja statusu społecznego (TO)
łamanie wzorów postępowania np. artyści, przestępcy (TO)
otwarte – dynamiczne, wiara we własne siły, poczucie bezpieczeństwa,
kontrola zachowań, tolerancja, ludzie o pewnym statusie społecznym, duża
wiedza i wykształcenie
zamknięte (autorytarne) – konformizm, brak tolerancji, uprzedzenia,
zachowania agresywne, niepewność.
Wykład 3
SPOŁECZEŃSTWO
Społeczeństwo jest to system obejmujący:
- grupy społeczne
- strukturę charakteryzującą społeczeństwo
- wzory, normy zachowań.
Poziomy struktury społeczeństwa:
1) jednostkowy (najniższy poziom, wyznacza pozycje każdego z nas, możemy
realizować swe cele i zaspokajać potrzeby)
- status
- role spełniane przez nas
- usytuowania w określonych elementach struktury społecznej (grupach)
pojawia się „napięcie strukturalne”, które wynika z rozbieżności, konfliktu między
celami, potrzebami a możliwościami ich zaspokojenia.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
8
2) mikrostruktury społecznej – całość relacji między jednostką a społeczeństwem, lub
między grupami społecznymi,
3) mezzo (średni) – obejmuje większe zbiorowości i grupy, np. lokalne, etniczne,
zawodowe, ekonomiczne),
4) makrostruktury społecznej – klasy, organizacje, instytucje, duże grupy i zbiorowości
społeczne.
POZIOM II – MIKROSTRUKTURY SPOŁECZNE
Grupy społeczne:
- w nich dokonują się ważne procesy społeczne jak socjalizacja
- oddziałują na nasze postawy, aspiracje, świadomość
- sytuują nas w społeczeństwie i dają możliwości rozwoju
- mają wpływ na zaspokojenie ludzkich potrzeb
- dają podstawy do normalnego funkcjonowania społeczeństwa
- „zmienna socjologiczna” – istotne oddziaływanie na jednostkę i procesy
społeczne.
Różnica miedzy zbiorowością a grupą społeczną: grupy społeczne opierają się, tworzą i
funkcjonują na podstawie więzi społecznej:
o trwałym charakterze
opartej na normach postępowania
przebiegającej na zasadzie interakcji miedzy ludźmi.
Cechy grup społecznych:
1. określona ilościowo grupa (minimum 3 osoby)
2. występowanie trwałej więzi
3. występowanie zasady odrębności (my – oni)
4. wewnętrzna organizacja
5. wartości, ośrodki skupienia, idee, symbole.
Rodzaje więzi społecznej:
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
9
-
osobista: bezpośredni kontakt emocjonalny
pośrednia: symbole, wartości
całkowita: typowa dla wspólnot (silna, szeroka kontrola)
częściowa: zrzeszenia, organizacje
formalna: statusy, kodeksy, przepisy
nieformalna
organiczna
nieorganiczna
solidarnościowa
dychotomiczna: w momentach konfliktu, napięcia.
Procesy wpływające na więź społeczną:
1) wzbudzanie kulturowe więzi – wspólne wartości
2) wzbudzanie organizacyjne więzi – wspólna praca
3) wzbudzanie strukturalne więzi – obrona interesów w obliczu zagrożenia
Czynniki charakteryzujące grupy społeczne:
poziom konformizmu – produkt socjalizacji
wspólne wartości
ważność interesów grupy, gotowość do poświęceń i ofiarności
Kryteria klasyfikacji grup społecznych:
- typ więzi charakteryzujący grupę
- wielkość grupy
- otwartość i hermetyczność grupy
- solidarność
- charakter członkostwa.
Rodzaje grup społecznych:
PIERWOTNE - małe, rodzina, przyjaźnie szkolne
- więź emocjonalna
- bezpośrednie kontakty
- struktura autorytarna, demokratyczna
- forma członkostwa: automatyczne, pokrewieństwo
WTÓRNE - duże
- członkostwo – zapis,
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
10
- charakter formalny, pośredni
- kontakty oparte na zasadach, symbolach
- celowość działania
- struktura autokratyczna, demokratyczna
OTWARTE (inkluzywne)
ZAMKNIĘTE (ekskluzywne) – trudno się do nich dostać, są hermetyczne, członkostwo na
zasadzie zapisu, np. sekty, kasty, mafia.
GRUPY ODNIESIENIA – tworzą mechanizmy psycho - społeczne, dot. funkcjonowania
społeczeństwa
porównawcze – biorą pod uwagę wzory innych
relatywne – porównanie celów
audytoryjne – ocena własnych zachowań
Relacje między jednostką a grupą:
- grupa zapewnia realizację potrzeb jednostki: bezpieczeństwa, uznania, przynależności,
status, uczestniczenie w życiu grupy.
- jednostce potrzebna jest więź emocjonalna z grupą i pomoc w trudnych sprawach.
- jednostka zdobywa umiejętności, kształtowana jest jej ambicja,
- jednostka działa na rzecz trwałości grupy – konformizm
- jedność, solidarność, odpowiedzialność,
- prestiż, obraz grupy – działanie na rzecz grupy
- działanie na rzecz realizacji celów wtórnych grupy
- akceptacja wewnętrznej struktury grupy – wybór przywództwa
- gotowość do poświęceń.
RODZINA JAKO GRUPA SPOŁECZNA
Rodzina – najważniejsza grupa pierwotna, posiada trwałe cechy, spełnia wiele ważnych
funkcji strukturalnych, jako instytucja, kształtuje człowieka, oparta jest na silnej więzi
emocjonalnej, członkostwo na zasadzie autonomicznej, pokrewieństwa, adopcji.
Typologia charakteryzująca rodzinę:
1) typ małżeństwa – monogamiczne i poligamiczne
2) środowisko – np. rodziny: miejskie, wiejskie, robotnicze, inteligenckie, szlacheckie.
3) czasowo (kulturowo) – cywilizacyjne – rodziny tradycyjne, współczesne
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
11
Różnice między rodziną tradycyjną a współczesną:
Rodzina tradycyjna
- duża, wielodzietna, 2-3 pokoleniowa
- r. patriarchalne lub matriarchalne
(dynastyczność)
- autorytarne stosunki rodzice – dzieci,
przywództwo, hierarcha
- łączenie funkcji
Rodzina współczena
- mała, 2 –4 osobowa, 1-2 pokoleniowa
- bezdzietność, max 2 dzieci
- r. wielkomiejskie
- proces urbanizacji i uprzemysłowienia
wpłynęły na rozwój typu r.
- struktura demokratyczna
- stosunki partnerskie, relacje emocjonalne +
autorytety
- zmienność ról – matki (kariera i praca) i ojca
- rozdzielenie czasu pracy i czasu wolnego
Funkcje rodziny:
1) materialna – zdobywanie środków materialnych i ich pomnażanie, funkcja związana z
funkcjonowaniem gosp. domowych
2) opiekuńczo-zabezpieczająca – czyli obowiązki małżonków wobec siebie i dzieci,
również zabezpieczenie materialne, regulacja przepisów prawnych
3) prokreacyjna (seksualna) – demografia, przyrost naturalny, uregulowanie życia
seksualnego przez np. zakaz kazirodztwa, wybór partnera
4) kontrolna – kontrola zachowań i ich kształtowanie, tworzenie norm zachowań
5) socjalizacyjna – kształtowanie osobowości socjologicznej
6) rekreacyjno-towarzyska – rozwój czasu wolnego, media!
7) kulturalno-edukacyjna
8) emocjonalno-ekspresyjna.
Zjawiska związane z rodziną:
zwiazki o charakterze konkubinatu czy kohabitatu
single z wyboru lub z konieczności.
Wykład 4
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
12
POZIOM IV – MAKROSTRUKTURA SPOŁECZNA
Definicja: Struktura społeczna:
- stan nierówności społecznej w danym społeczeństwie
- trwały układ relacji między elementami społeczeństwa i pewien stan
nierówności społecznej
- charakterystyczny dla danego systemu społecznego układ klas, warstw,
kategorii społecznych powiązanych ze sobą w pewien sposób.
Elementy definicji:
system stosunków społecznych występujących miedzy elementami struktury
mechanizmy strukturotwórcze – procesy i zjawiska które kreują strukturę
stany nierówności
najważniejsze instytucje tworzące i kreujące strukturę społeczną i mają wpływ na jej
funkcjonowanie, np.:
- system skonomiczny (rynek)
- instytucje władzy
- rodzina
- religia, kościoły
- system edukacyjny
- zjawiska ruchliwości społecznej: wertikalna czyli pionowa (awans, degradacja) oraz
horyzontalna czyli pozioma (zajmowanie od jednej do paru pozycji jednocześnie.
Podejścia do zjawiska struktury społecznej:
1) podejście relacyjne – stosunki i zależności między członkami struktury, zależności
jedno- i wielostronne
Zjawiska dotyczące relacji:
- występienie więzi społecznej
- zjawisko dystansu
- antagonizm, konflikt, walka
- podporządkowanie
- podział społeczeństwa
2) podejście dystrybucyjne – (podział) poszczególne segmenty struktury społecznej
posiadają zasoby, symbole, nierówności społeczne.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
13
Czynniki strukturotwórcze wg Maxa Webera:
określone atrybuty i zasoby ekonomiczne (określają stan i zakres własności)
władza i instytucje tworzące ją
cz. Prestiżowe związane z kapitałem kulturowym (np. poziom wykształcenia)
stratyfikacja społeczna – umieszczenie grup ludzi zależnie od czynników na piętrach
hierarchii usytułowania.
Główne segmenty struktury społecznej:
1. Klasy społeczne – grupy społeczne charakteryzują się istotnymi
cechami jak posiadane zasoby, wspólnota losu. Jest to główny
segment struktury, zarazem dynamiczny wg podejścia relacyjnego.
2. Warstwy społeczne – występują wewnątrz klas i poza jako
autonomiczne elementy struktury , które przekształcają się w klasy o
cechach prestiżowych
3. Grupy społeczno-zawodowe – grupy o określonych kwalifikacjach
zawodowych i zajmujące swoje miejsce w określonej strukturze
4. Elity społeczne – podział charakterystyczny dla społeczeństw:
biznesu (kapitału, przedsiębiorców)
władzy (klasa polityczna)
wpływu (4 władza – świat massmediów,
specjalistów, profesjonalistów)
Stanowisko Karola Marksa wobec struktur i klas:
a) system ekonomiczny kreuje klasy
b) klasy przekształcają się w struktury (klasa dla siebie)
c) solidarność jako typ więzi
d) tworzą się partie polityczne, by zmienić istniejący stan rzeczy
e) tworzenie programów, związków zawodowych
f) biegunowy model struktury społecznej
Model struktury społecznej:
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
14
BIEGUNOWY - biegun bogactwa, władzy, kapitaliści – A
- biegun robotników, proletariat - B
- powstają nowe klasy na szczycie – managerowie, część z nich przekracza
barierę klas
- własność środków prod. wyznacza linia podziału społecznego – bariera klas,
poniżej tej bariery następują przeobrażenia społeczne
GRADACYJNY - elity społeczne – biegun A
- klasy trzecie – B
- relikt społeczny – biegun C (dawny biegun B)
- w miejscu podziału klas pojawiają się grupy społeczno-zawodowe a w
miejsce walki klas rywalizacja grup interesów.
Klasy trzecie: stanowią od 40 do 60 % społeczeństwa, składają się na nie stare klasy, wolne
zawody oraz nowe klasy (np. profesjonaliści, białe kołnieżyki)
Funkcje klas trzecich:
utrzymywanie równowagi systemu skonomicznego
najważniejsi konsumenci dóbr trwałego użytku (młode klasy)
stabilizująca funkcja polityczna (system demokratyczny)
pewność pracy, stabilizacja społeczna, ubezpieczenie jest w interesie grup
stabilizacja rozwoju (intelektualiści)
Zmiany w polskim społeczeństwie:
1) pojawianie się „społeczeństwa w drodze”
2) dominujące procesy w strukturze społecznej to:
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
15
proces odtwarzania, restytucji dawnych klas i powstawania nowych, zmiany w
starych klasach (klasa robotnicza, chłopska)
proces kształtowania nowych czynników strukturotwórczych np. doświadczenie,
pojawianie się gospodarstw rozwojowych
proces zróżnicowania społecznego – postępujące z punktu widzenia dochodowego
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
16
Wykład 5
KONFLIKT SPOŁECZNY
- jest podstawą teorii socjologicznych
- jest jednym z obliczy społeczeństwa (współpraca a walka, napięcie)
- postacie: wojna domowa, debata parlamentarna, strajki, negocjacje
- funkcjonowanie organizacji: Konflikt jako element zarządzania przez konflikt
Definicje:
-
walka ludzi reprezentujących różne wartości
walka o dostęp do władzy, statusów społecznych, ograniczonych dóbr
celem walki jest osiągnięcie wartości, zasad i statusów, ograniczonych dóbr,
wyeliminowanie lub zneutralizowanie przeciwnika
szereg zjawisk powstających na gruncie rozbieżności interesów, proces w
którym jednostka lub grupa dąży do osiągnięcia swych celów, interesów przez
wyeliminowanie lub zneutralizowanie przeciwnika.
Przyczyny konfliktu:
1) strukturalne (obiektywne) – generowane przez strukturę społeczną procesy które
występują na poziomie mikro (k. interpersonalne), mezzo i makro. Są to stany
nierówności społecznej, interesy, kształt gradacyjny, dychotomiczny struktury
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
17
2) psychospołeczne (subiektywne) – zjawiska, które kształtują charakter i dynamikę
konfliktu, czyli poczucie dystansu, napięcia, frustracje, różne typy zjawisk anomii
społecznej, typy deprywacji społecznej (wrogość, antagonizm).
Przyczyny te wzajemnie oddziałują na siebie, nakładają się na siebie i tworzą układy, które
oddziałują na konflikt. Z tego wynikają również typy zachowań.
Typy zachowań:
- strategie egzystencjalne – związane z warunkami bytu, sytuacją wrogości,
ostrymi zachowaniami
- strategie kalkulatywne – biorą pod uwagę cele i możliwości przeciwnika.
Teorie Konfliktowe:
KAROL MARKS:
konflikt klasowy i między dwiema klasami społecznymi
podstawą konfliktu to interesy (antagonistyczne, ekonomiczne, polityczne), następuje
kumulacja konfliktu
pojawiają się czynniki psychospołeczne związane z powstawaniem świadomości,
artykulacji interesów i ich uzyskania.
prostolinijne postrzeganie konfliktu społecznego
polaryzacja i dychotomizacja (podział na dwie części) K społecznego.
RALF DAHRENDORF:
poglądy krytyczne do K.Marksa
w warunkach współpracy społecznej, kapitalizmu następuje oddzielenie własności od
zarządzania
segmentacja na nowo grup społecznych (dyferencjacja – podział, różnicowanie)
instytucjonalizacja k społecznego
- procesy oddzielenia K ekonomicznego i K politycznego
- zastąpienie K klasowego K przemysłowym (typowy dla XXw.)
- społeczeństwo ma dwa oblicza i K są nieuchronne, gdyż istnieją stany
nierówności społecznej (związane z podziałem władzy, podporządkowaniem i
panowaniem)
- stosunki społeczne społeczeństwa przemysłowego składają się ze związków
imperatywnie skoordynowanych (w układzie hierarchii).
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
18
LEVIS COSER:
przyczyną K są stany dysfunkcjonalności struktury społecznej i zjawisk psychospołecznych
deprywacja społeczna, wycofanie legitymizacji ( stanów nierówności społecznej i frustracji
społecznej
brak akceptacji władzy, występowanie silnego napięcia, pobudzenia emocjonalnego
Deprywacja społeczna – rozbieżność między aktualnym stanem dostępu ludzi do pożądanych
dóbr a przekonaniem, że dostęp ten jest niesłusznie ograniczony (uświadomiona
niesprawiedliwość).
Typy deprywacji:
1) strukturalna – punkt wyjścia to stany nierówności społecznej i ograniczony dostęp do
dóbr koniecznych
2) absolutna – odrzucenie, wykluczenie, niemożliwość zaspokojenia potrzeb, ubóstwo
3) aspiracyjna – potrzeby rosną i występują trudności w ich zaspokojeniu
4) progresywistyczna – obawa o pogorszenie sytuacji życiowej (napięcia, frustracje – C)
Typologia Konfliktów społecznych:
-
-
podmiotowy: strony, grupy uwikłane w K (czynniki strukturalne, na poziomie
mezzo – grupy celowe, interesu, k. międzypokoleniowe)
przedmiotowy: obszary podstawowego zróżnicowania społecznego to: zasoby
ekonomiczne, sytuacja materialna, możliwość zaspokojenia potrzeb, aspiracje
dot. stanu posiadania.
Rodzaje k: ekonomiczny, polityczny (władza), wartości (k natury etnicznej,
religijnej, moralne).
forma k społecznego: czyli zasięg, dynamika k, parametry które charakteryzują
zasięg to: czas trwania, ostrość, ilość osób, forma rozwiązania k.
Rodzaje k: strajk, bojkot, agresja, k. utajnione (niejawne) – w zastępczej
postaci np. ekonomiczne jako polityczne.
Konflikt przemysłowy:
występuje w sektorze przeds., produkcji
przedmiotem jest sfera ekonomiczna (k. dystrybucyjny, ekonomiczny)
o charakterze zinstytucjonalizowanym (przepisy prawa)
zorganizowane grupy interesu (aktorzy)
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
19
występują przyczyny do uregulowania i rozwiązywania k (układy zbiorowe pracy)
arbitraż społeczny (Państwo, inne organy) – podstawą do rozwiązywania k jest szukanie
kompromisu.
Funkcje konfliktu:
1) konstruktywne i pozytywne
2) destruktywne i negatywne
Ad.1. Funkcje negatywne:
- uwarunkowane czynniki psychospołeczne (świadomościowe)
- niechęć do kompromisu, traktowanie go jako zdradę
- występuje etos walki
-
deprecjacja przeciwnika,
autogloryfikacja własnej strony, przekonanie o własnej racji
Ad. 2. Funkcje pozytywne:
- k interpersonalne: rywalizacja zgodna z zasadami prowadzi do współpracy i
lepszych wyników
- w rodzinie i małych grupach: wzmocnienie grup, wewnętrzna modyfikacja,
metody przywództwa, podstawy lepszego funkcjonowania.
- grupy wtórne, średnie i duże, organizacje i grupy celowe: większa integracja,
lepsza forma funkcjonowania, powstawanie grup interesów, zmiany w
organizacji – demokratyzacja
- instytucjonalizacja k społecznego, arbitraż, referendum.
Dynamika Konfliktu społecznego w Polsce:
Faza I – lata 70-80: k ekonomiczny k polityczny k etyczno-moralny
- zespół czynników generalizujący k globalny przemysłowy
- strony: układ my – oni , świat pracy – świat władzy
- upadek i reformy demokratyczne, systemowe przemiany społeczno-ekonomiczne pod
koniec l.80-tych
Faza II – lata 90-te: ustawa o prywatyzacji, realizacja terapii szokowej w celu opanowaniu
kryzysu i wzrostu gospodarczego, dominujące przedsiębiorstwa państwowe.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
20
1991 r. – fala napięć, strajków (305) głównie w przemyśle ciężkim (huty, kopalnie), 92-93
wzrost liczby strajków (6-7 tys.), również w sferze budżetowej (153)
Faza III – po r. 1995: pokój społeczny, spadła liczba strajków rocznie, (42), 2000 r. – wzrost
napięć i konfliktów
Przyczyny spadku i stabilizacji – zmiany postaw związków zawodowych, strategii,
przyjmowanie stanowiska o kompromisach.
Wykład 6
ZMIANA SPOŁECZNA
– jest charakterystyczną cechą tego, co się dzieje na świecie
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
21
–
fenomenem współczesności są dynamiczne zmiany społeczne – transformacja
ustrojowa dot. całego świata, który szybko się rozwija, globalizacja, procesy
integracji z UE, kraje stowarzyszone, Tygrysy azjatyckie, rywalizacja. Nowe
społeczeństwa charakteryzować się będą wyższym ryzykiem.
Definicja:
Gdy w pewnym systemie układów społecznych powstają nowe elementy lub zanikają
elementy dotychczas występujące i istniejące lub zanikają stosunki społeczne lub powstają
nowe stosunki społeczne, to mówimy, że system podlega zmianie społecznej.
Zmiany społeczne są stopniowalne (ranking).
Istnieje podział na zmiany:
ilościowe – charakteryzujące zmiany na świecie
jakościowe – składowe elementy społeczeństwa, systemu czy podsystemu, świata,
struktury, instytucji, mentalność, obyczaje kulturowe.
ROZWÓJ SPOŁECZNY:
- składa się z szeregu zmian jakościowych, dokonanych w społeczeństwie,
systemie
- posiada trwały charakter, proces trwały
- posiada wieloaspektowy, zintegrowany charakter
- integracja rozwoju społecznego i ekonomicznego niezwykle ważna = rozwój
społeczno-ekonomiczny (zrównoważony), postęp rzeczywisty – zbliżanie się
do ideału, przeciwieństwem jest regres – związany z kryzysem, dekoniunkturą,
powoduje negatywne zjawiska społeczno-ekonomiczne.
Dobry rozwój:
trwały charakter (ograniczenie kryzysu)
gwarancja możliwości podobnych a nawet lepszych dla nowych pokoleń
kryterium – stan środków ekologicznych, wartości, instytucje
Zły rozwój: występowanie silnych kontrastów
bezrobocie
deficyt zasobów naturalnych
kryzys środowiska naturalnego (ekologicznego)
gromadzenie broni masowego rażenia, niebezpieczeństwo konfliktu jądrowego
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
22
wzrost napięć i k społecznych np. wojny domowe, terroryzm
przestępczość, mafia, zagrożenie bezpieczeństwa osobistego
narkomania
Cechy rozwoju społecznego w l.70-tych, gdy nastąpił wzrost gospodarczy:
- powiększenie ludzkich możliwości wyboru
- tworzenie odpowiednich możliwości do pełnego wykorzystania ludzkich
kwalifikacji i zdolności
- powstawanie sytuacji, że człowiek osobiście odpowiada za własne dobro i
bezpieczeństwo, „los we własnych rękach”.
Obszary rozwoju społecznego:
- redukcja niedostatków
- edukacja, zdobywanie kwalifikacji, schoalizacja
- tworzenie produktywnych miejsc pracy
- poziom integracji społeczeństwa
- odnowa środowiska naturalnego
(dodatkowo dla Polski)
- sytuacja demograficzna (struktura wieku ludzi)
- rozwój zatrudnienia
- stan zdrowia (choroby cywilizacyjne, umieralność niemowląt)
- poziom wykształcenia
- bezpieczeństwo socjalne (system ekonomiczny, sytuacja mieszkaniowa, stany
ubóstwa, zaspokojenie potrzeb, pozycja zawodowa i społeczna kobiet,
zróżnicowane dochody między grupami społecznymi.
- rozwój regionalny
- komunikacja i mobilność
- korzystanie z mediów
- czas wolny i jego wykorzystanie.
Przyczyny Zmian i Rozwoju Społecznego, które oddziałują na siebie:
1) zewnętrzne – egzogenne
2) wewnętrzne – endogenne
Globalizacja – wpływa na zmiany strukturalne, jest przyczyną zewnętrzną. Cechy:
załamywanie się granic społeczeństwa narodowego
zwiększanie się postaw ponadnarodowych
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
23
powstawanie różnych form życia społecznego – świat korporacji przemysłowych,
organizacje społeczno-ekonomiczne, przestrzeń wirtualna, rozwój środków masowego
przekazu
społeczeństwa postmodernistyczne
ruchliwość społeczna w skali międzynarodowej (kompresja czasu i przestrzeni) imigracja
nowy podział grup społecznych i k w skali m.nar. i zaostrzenie się starych k.
Tradycyjne przyczyny Zmian Społecznych:
1) czynniki techniczne (technologiczny determinizm) – zmiany w tym obszarze
powodowane zmianą społeczną to: wynalazki, rewolucja przemysłowa, komunikacja
2) czynniki ekonomiczne – wędrówka kapitału, kredyty, rozwój rynków, instytucji
ekonomicznych, nowe metody zarządzania, typy własności
3) czynniki kulturowe – wędrówka idei, przenikanie się kultur (globalizacja),
marginalizacja obyczajów, kompleksy, oddziaływanie religii protestanckiej na
przemysł.
4) konflikty społeczne – natura strukturalna, psychospołeczna, związek wewnętrznych i
zewnętrznych k. m.nar.
5) potrzeby i aspiracje – cywilizacyjna misja władzy
6) środowisko naturalne – warunki geograficzne wspomagające lub deformujące zmiany,
zasoby, warunki klimatyczne (klimat tropikalny)
7) demograficzne – ludnościowe, gęstość zaludnienia, podejście do posiadania dzieci
(koszt lub zasób).
Formy zmian społecznych związane z dynamiką, siłą i przyczynami zmian wg kryteriów:
a) czas/tempo zmian
b) zasięgu
c) ostrość stosowania przemocy
d) stosunek do przyszłości
Typy zmian społecznych:
I Rewolucyjne – gwałtowne, obejmują cały system społeczny, dotyczą techniki, przemoc na
dużą skalę)
Ewolucyjne – powolne, długotrwałe, kumulacja zmian ilościowych – składają się z reformy
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
24
systemu.
II ukryte i jawne
III spontaniczne i jałowe
Teorie zmian społecznych:
- cykliczne: społeczeństwa przechodzą fazy od decentralizacji i centralizacji w
różnych dziedzinach życia (Spencer)
- konfliktowe: zmiana jest podstawową cechą społeczną, technika i zmiany
ekonomiczne powodują zmiany rewolucyjne (Marks)
- funkcjonalne: optymalne możliwości zaspokojenia potrzeb, działalność
nowych instytucji, funkcjonowanie systemu, powstawanie nowych ról
społecznych, dyferencjacja – podstawa do przystosowania się do zmian.
Progi Rozwojowe: ich przekroczenie powoduje zanik zdolności
adaptacyjnych, pojawienie się zjawisk negatywnych: patologii, kryzysu,
załamanie systemu społeczno-ekonomicznego.
- modernizacji – związane z tradycją XIX w., postępem i ewolucją społeczną,
charakterystyczne etapy rozwoju społecznego (podziały historyczne):
1. pierwotne – epoka przed-rolnicza
2. tradycyjne – działalność produkcyjna i rolnictwo, centralna władza ,
podział na kulturę elitarną i popularną, współczesny konserwatyzm –
nieruchliwość, zamknięte podziały
3. przemysłowe – produkcja masowa, proces urbanizacji, wielkie
skupiska siły roboczej, centra przemysłowe, osiedla robotnicze
4. post-industrialne – postmodernistyczne, kultura i instytucje.
Cechy nowoczesnego społeczeństwa:
1) struktura ekonomiczna sprzyjająca innowacyjności
2) rozbudowana infrastruktura rynkowa (transport, komunikacja)
3) zmiany we współczesnych rodzinach
4) racjonalność postaw (postawy oparte na wiedzy)
5) typ mentalności – zorientowanie na przyszłość, etyka biznesu.
Opracować z książki:
- mechanizmy zmian
- ruchy społeczne
- nowoczesne społeczeństwo
- podejścia do klas społecznych
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
25
Wykład 7
TRANSFORMACJA SYSTEMOWA
1. Dlaczego czy też rewolucją demokratyczną i jakie są jej skutki?
2. Dlaczego traktujemy prywatyzację gospodarki jako proces
społeczny?
3. Jakie zmiany psycho – społeczne towarzyszą zmianom
społecznym?
Ad. 1.
Zmiany w Polsce nazywamy transformacją systemową z następujących powodów:
1) zasięg samego zjawiska, obejmujący całość systemu społecznego i w różnym stopniu
jego podsystemy w skali makro (ekonomiczny, polityczny, społeczno-kulturowy)
2) tempo zmian w podsystemach jest niejednakowe (wg teorii Dahrendorfa)
3) aktywny udział dużych zbiorowości społecznych, klas, warstw, aktorów społecznych i
dynamika tego udziału,
Etapy udziału, kontestacji, spektakularnych wydarzeń:
I – pojawienie się solidarności, związków zawodowych, masowe ruchy społeczne
(głównie robotników i młodych specjalistów)
II – pojawienie się i rozwój ruchów nastawionych na zmiany ustrojowe (partie
polityczne)
III – terapia szokowa, prywatyzacja, działalność na własny rachunek, strajki
4) przeplatanie się zmian ewolucyjnych i rewolucyjnych
5) konfliktowy charakter procesu transformacji
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
26
Ad. 2.
Prywatyzacja zawiera się w podsystemie ekonomicznym. Rodzaje prywatyzacji: pośrednia
(komercjalizacja) i bezpośrednia.
Prywatyzacja składa się z dwóch procesów:
1 – denacjonalizacja sektora państwowego, przeds. państwowych, komunalnych
2 – działalność założycielska, powstawanie nowych podmiotów gospodarczych, działalność
na własny rachunek.
Prywatyzację możemy traktować jako proces zmian społecznych ze względu na:
1) społeczny klimat prywatyzacji – dotyczy dużych grup ludności, którzy oceniają
prywatyzację coraz mniej korzystnie, a wzbudza ona w nich takie uczucia jak:
nadzieję, niepokój, rozczarowanie, zniechęcenie i zadowolenie
2) ocena wyników prywatyzacji
Skutki pozytywne to np.: zwiększenie dyscypliny pracy, pozbycie się zbędnych
pracowników, ograniczenie marnowania zasobów, zmniejszenie się branżowych
przywilejów, związanie zarobków z jakością, szanse na awans dla pracowników.
Skutki negatywne to np.: wzrost bezrobocia, zwiększenie się liczby konfliktów w
firmie między pracownikami a właścicielami, pogorszenie się socjalnych warunków
pracy, pogorszenie się stosunków pracy (traktowanie ludzi jak roboty), zmuszanie
pracowników do nadmiernego wysiłku).
3) zmiany w strukturze społeczeństwa
Procesy zmian:
powstawanie nowych klas społecznych, restytucja dawnych klas społecznych, nowa
segmentacja klas społecznych – nowe to np. klasa biznesu (kapitału), segmentacja
klas np. klasy robotniczej, najliczniejszej, która pracuje głównie w sektorze
prywatnym, zmiany w klasie profesjonalistów (poziom dochodów, kreatywność),
klasie chłopskiej (powstanie agrobiznesów).
powstanie nowych czynników zróżnicowania i zmiana przewagi starych czynników
– np. funkcja managera.
powiększający się poziom zróżnicowania społecznego – wyznacznikiem
zróżnicowania jest strefa ubóstwa, którego podstawą jest bezrobocie i sektor niskich
płac. Polska jest na najwyższym poziomie zróżnicowania w Europie!
27
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
4) postrzeganie struktury zjawisk i czynników zróżnicowania
Kto traci a kto korzysta z prywatyzacji? 70% obywateli twierdzi, że traci.
Korzystający to:
- cwaniacy i kombinatorzy
- zarządy prywatyzowanych przeds.
- przedsiębiorcy zagraniczni (kapitał)
- przedsiębiorcy polscy
- urzędnicy państwowi
- partie polityczne
- stara i nowa nomenklatura.
Ad. 3.
Zmiany w obszarze świadomości ludzi:
1) Pojawienie się dysonansów prywatyzacyjnych:
a) z jednej strony dostrzeganie korzystnych zmian a z drugiej niechęć do zmian i
podejmowania pracy w sektorze prywatnym (tylko 14% deklaruje pracę w
sektorze prywatnym, 39% pracę na swoim, a 36% pracę w sektorze
państwowym).
b) z jednej strony potrzeba znacznego i wzrastającego udziału kapitału
zagranicznego w Polsce (liczba zatrudnionych w org. z kapitałem
zagranicznym stale rośnie), z drugiej strony niechęć do udziału kapitału
zagranicznego, zwłaszcza w strategicznych działach gospodarki.
2) Pojawienie się zachowań anomicznych: wycofania, buntu, apatii, rytualizmu (wg R.
Mertona)
3) Zmiany traumatyczne czyli zjawiska traumy psycho-społecznej:
narastający syndrom nieufności – kryzys zaufania do instytucji i ludzi władzy
ponury obraz przyszłości – pesymizm
nostalgiczny obraz przeszłości – kiedyś było lepiej, uważa tak ok. 50% obywateli
apatia polityczna – spadek udziału w wyborach, krytyka ludzi władzy
posunięcia klasy politycznej, afery
postkomunistyczny kac, czyli:
- pretensje osoby do siebie samego, że za mało zrobiła
- poczucie, że za mało się stało, ludzie odpowiedzialni nie zostali ukarani.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
28
KONIEC
Opracowała AgaPe, SGH.
Szukasz gotowej pracy ?
To pewna droga do poważnych kłopotów.
Plagiat jest przestępstwem !
Nie ryzykuj ! Nie warto !
Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
29
